Þjóðhagsreikningar 1901-1945 - 01.08.1992, Side 202

Miðað við grunnupphæð, 200 kr. 1. júlí 1914, er árleg húsaleiga fyrir viðmiðunar-
fjölskyldu (5 manns) áætluð 170 kr. (0,85 x 200 kr.) árið 1908, eða 34 kr. á mann.
Þegar giska skal á virðingarverð íbúðarhúsnæðis fyrir verkamannafjölskyldu sýnist
réttara að miða við hina tilfærðu tölu fyrir Hafnarfjörð, en jafnvel sú tala mun vera of
há, þar sem atvinnu- og verslunarhúsnæði er meðtalið í áðumefndum tölum auk
opinherra bygginga.
Gróf áætlun um að húsaleiga samsvari 8-12% af virðingarverði hins leigða er því
í þolanlegu samræmi við hinar tilfærðu tölur.
I Landshagsskýrslum 1912, bls. 411, áætlar Indriði Einarsson að húsaleiga fyrir 6-7
manna fjölskyldu það ár hafi verið tæp 13% af útgjöldum heimilisins, eða líkt hlutfall
og hér er reiknað með. Upplýsingar um árlegar breytingar eru ekki fyrir hendi, og
breytingar á húsaleigulið dönsku vísitölunnar eru því nýttar. Það skal tekið fram að
mjög litlu munar hvort húsaleiguliður þannig reiknaður er felldur inn í vísitölu vöru
og þjónustu eða ekki (sbr. niðurfellingu þessa liðs úr vísitölum 1914-1938 í töflu 239
í Tölfræðihandhók 1967).
Eldsneyti og Ijósmeti: Fallið var frá tilraun til þess að mæla þennan lið sérstaklega,
bæði mun hann í grunni Hagstofunnar, sem átti að gilda fyrir Reykjavík, of hár
miðaður við aðstæður á íslandi öllu, sem þessi ár að verulegu leyti var á
„baðstofustigi“ og upphitun húsa oft aðeins frá eldavél eldhússins. Mór, hrís og jafnvel
tað var enn mikið notað. Nánar verður fjallað um þessi mál undir „Annað“.
Fatnaður: Þessi liður er áætlaður mun lægri en í júlí-grundvelli Hagstofu Islands, en
„Þvottur“ þ.e. bæði þvottaefni og aðkeypt vinna vegna þvotta, er meðtalinn í þessum
lið hjá Hagstofu Islands; þvottaefni og aðkeypt vinna eru hér mæld undir „annað“.
Indriði Einarsson áætlar (Landshagsskýrslur 1912, bls. 411) að „allur fatnaður og
skór árið 1912 hafi kostað 50 kr. á ári á fullorðinn mann“. Fyrir það ár er hér reiknað
með 188 kr. fyrir viðmiðunarfjölskylduna. Hér er þolanlegt samræmi. Hann áætlar
11% hækkun á þessum lið milli 1898 og 1912, en bæði er hér um að ræða lauslega
ágiskun, og eins vantar tölur fyrir hvert ár. Hér hefur verið farin sú leið að nota
breytingar á dönsku fatnaðarvísitölunni til þess að áætla verðbreytingar 1900-1914.
Samkvæmt þeirri vísitölu erhækkun 1898-1912 tæp 15%, vísitala með 1914 = 100 fer
úr 82 í 94. Þessi hækkun þykir öllu sennilegri en ágiskun Indriða.
Annað: Upphæðin 250 kr. er hreinn afgangsliður, þetta er það sem eftir er af 1.550 kr.
þegar búið er að áætla aðra liði. Bent skal á að líkt hefur bersýnilega verið farið að
þegar grunnur (1) og (2) voru ákvarðaðir, þ. e. júlí-grunnur Hagstofu íslands og hinn
danski grunnur Dalgaards. Heildarútkoman 1.800 kr. og 2.000 kr. hefur verið
ákvörðuð fyrst, og liðurinn „Annað" látinn gleypa það sem afgangs var.
I reikningum Laugamesspítala er fáar verðupplýsingar að finna, aðrar en um
matvæli. Hér er um að ræða kol, steinolíu, grænsápu, sóda, femisolíu og tóbak, vörur
sem geta verið grófur mælikvarði fyrir eldsneyti, ljósmeti, hreinlætisvörur og annað.
200