Árbók Reykjavíkurbæjar - Jan 1946, Page 164

150
bæjarstjómar, og hélzt það fyrirkomulag- til
1907. Siðan hefir kjörgengið verið háð sömu
skilyrðum og kosningarrétturinn (sbr. þó ákvæð-
in um vistráðin hjú í 1. frá 1909). Konur þær,
sem kosningarrétt höfðu samkv. 1. frá 1882,
voru ekki kjörgengar. Hjón og ættingjar, skyldir
að niðjatali, hafa aldrei mátt eiga samtímis sæti
í bæjarstjórn.
Kjörtímabilið var 6 ár frá 1872 til 1929. Frá
1872 til 1907 fóru kosningar fram 3. hvert ár,
og var meiri- og minnihluti bæjarstjórnar (sbr.
hér að framan) kosinn á víxl hverju sinni. Frá
1907 til 1929 fóru kosningar fram 2. hvert ár,
og var % bæjarstjómar kosinn í senn. Síðan
1929 hefir kjörtímabilið verið 4 ár og allir bæjar-
fulltrúar og varamenn þeirra kosnir í einu, í
fyrsta sinn 1930. Kosningar til bæjarstjómar
hafa alltaf farið fram i janúar (nema 1942, vegna
prentaraverkfalls). Síðan 1903 hafa þær verið
lejmilegar og hlutfallskosningar.
Með samþ. 9. okt. 1872 var tala bæjarfulltrú-
anna ákveðin 9, með samþ. nr. 70, ’/s—’02 var
þeim fjölgað upp í 13, en í 1. frá 1907 var tala
þeirra ákveðin 15. Sú tala hefir haldizt óbreytt
síðan, en samkv. 1. frá 1936 er heimilt, að bæjar-
stjóm sé sltipuð allt að 21 fulltrúa (15—21).
Hlutfallskosning-ar skal við hafa vio kosningu
nefnda í bæjarstjórn síðan 1922 (I. nr. 19, 19.
júní), ef að minnsta kosti 4 bæjarfulltrúar
krefjast þess. 1 1. 1929 var bæjarstjóm veitt
heimild til að ákveðameðsamþykkt, aðsetjasér-
stakt bæjarráð, er hafi framkvæmd vissra mála,
með borgarstjóra. Með samþ. nr. 73, ’32
var ákveðið að setja bæjarráð, sltipað 5 bæjar-
fulltrúum, er bæjarstjóm kýs. Bæjarráð hefir
með höndum störf ýmissa fastaneínda, er bæjar-
stjóm kaus áður.
Með 1. 1907 var ákveðið að hafa sérstakan
borgarstjóra til að annast framkvæmd bæjar-
málanna. Skyldi hann kosinn af bæjarstjóm til
6 ára í senn, og vera oddviti hennar. Með 1. nr.
49 frá 1914 er þessum ákvæðum breytt. Borgar-
stjóri skyldi nú kosinn af atkvæðisbærum borg-
uram kaupstaðarins til 6 ára í senn, en bæjar-
stjórn kjósa sér forseta úr flokki bæjarfulltrú-
anna. Bæjarstjóm hefir síðan kosið forseta, en
með 1. 1929 var aftur ákveðið, að bæjarstjóm
kysi borgarstjóra, í fyrsta sinn að afstöðnum
kosningum 1930, og er kjörtími hans hinn sami
og bæjarfulltrúanna. Sömu lög heimila bæjar-
stjóm að ákveða með samþykkt, að fleiri en
einn borgarstjóri skuli vera í Reykjavík.
Til viðbótar þeim skýringum, sem fylgja töfl-
unum á bls. 107 skal tekið fram eftirfarandi:
Rannsókn hefir ekki farið fram á því, hvort
með kjósendum á kjörskrá er átt við þá eina,
sem atkvæðisbærir eru á kjördegi, eða alla, sem
færðir hafa verið á viðkomandi kjörskrá.
f>á má geta þess, að fram til 1942 eru taldir
með í íbúatölu bæjarins þeir, sem lögheimili
hafa átt utanbæjar, en eftir það er þeim sleppt
úr tölunni, sbr. aths. við íbúatöluna, bls. 2.
Hlutfallstölur kjósenda á kjörskrá, miðað við
tölu ibúa, eru, við kosn. til Alþ., reiknaðar af
íbúatölu síðastliðins árs, en við kosningar til
bæjarstj. næst síðasta árs fyrir kosnmgamar.
bjóoaratkvíeðagreióslan 1916 var um það,
hvort lögleiða ætti þegnskylduvinnu. Með þegn-
skylduvinnu voru í Rvík 14,0% (7,2%), en á móti
63,0% (80,2%), auðir seðlar 22,3% (7,7%) og
ógildir 0,7% (4,9%).
1 þjóðaratkvæðagreiðslunni 1918 um sam-
bandslögin urðu úrslitin i Rvík þessi: Með sam-
bandsl. vora 90,3% (90,9%),á móti9,l% (7,3%),
en auðir seðlar og ógildir 0,6% (1,8%).
í>jóðaratkvæðagreiðslan 1933 um afnám inn-
flutningsbanns á áfengi fór þannig í Rvík.: Með
afnámi bannsins voru 71,6% (57,7%), en á móti
28,4% (42,3%).
Við þjóðaratkvæðagreiðslu 1944, um niðuríell-
ing dansk-íslenzka sambandslagasamningsins
frá 1918 og um lýðveldisstjórnarskrá Islands,
urðu úrslitin þau í Rvík, að með niðurfelling
samningsins vora 97,20% (97,35%), á móti
0,61% (0,52%) og auðir seðlar og ógildir 2,19%
(2,13%); með stjómarskránni voru 95,18%
(95,04%), á móti 1,61% (1,44%) og auðir seöl-
ar og ógildir 3,21% (3,52%). Tölumar í svigun-
um sýna úrslitin á öllu landinu.
Athngasemdir um grjót- og sandnám Keykjavíkurbæjar, bls. 116.
Grjótmölun hófst hér í bæ um það leyti, sem
farið var að byggja hús úr steinsteypu. — Árið
1903 setti hlutafélagið Mjölnir (samþykkt fé-
lagsins er dags. V,2—’03, hlutafé 20 þús. kr.)
upp mulningsvél, sem rekin var með gufuvél.
(Að félaginu stóðu Knud Zimsen, Guðmtmdur
Bjömson, Jón Jakobsson og Friðrik og Sturla
Jónssynir).
Verksmiðja Mjölnis stóð á horni Mjölnisvegar
og Laugavegar. Mun hún einkum hafa verið
stofnuð til þess að framleiða grjótmulning til
gatnagerðar, en hún steypti emnig steina til
húsagerðar. — Þrátt fyrir það, að steinsteypa
ruddi sér nú meir og meir til rúms sem bygg-
ingarefni, lagðist starfsémi Mjölnis aftur niður
þegar árið 1907, enda var nú farið að nota