Alþýðuhelgin - 04.06.1949, Blaðsíða 15

ALÞÝÐUHELGIN
159

»Pundik“ Jóns lærða.
Jón Guðmundsson læröi cr flest-
Unr fróðum mönnum kunnur af
gafum sínurn og kynngi-kunnáttu.
Hann kom víða við og átti eigi alltaf
sfstaðar friðland. Hann var nokk-
Urn tíma með kerlingu sinni í Gagn-
staðahjáleigu (í Hjaltastaðahreppi
^•Múl.). Þá bar það til, að þangað
^om maður vestan a£ Iíéraði
ffieinma vetrar og baðst næturgist-
lngar. Mai-gt barst í tal með þeim
Unt kvöldið, þar á meðal um fiski-
göngur 0g aflabrögð. Maðurinn
Vlssi, að Jón var íalinn ærið fjöl-
Vls- Hann spyr því, hvorl hann
*ain til áminningar, hvprnig mín
ScriPta muni fara eftir minn dag.“
Rit Jóns Marteinssonar eru mjög
jeglingslcg og ókrítísk, cn þó cr þar
lcr og hvar innan um nokkur fróð-
e‘kur um ýmislegt, cr ísland sncrtir.
Jón Marteinsson samdi 1757 rit.
k'ej'Ö um ásland íslands. Segir hann,
að ísland hafi á seinni tímum verið
s\° óheppið, að cmbættismenn hafi
. lir Vcrið ónýtir, illviljaðir, sérplæg-
11 °g illa la;rðir, en æðslu stjórn
andsins liafi útlendir menn haft, scm
\afi vcrið jafn óhæfir til þcss starfa,
0lnf og höfundur til að vera slór.
vcsír i Tyrklandi. Viðreisn til hins
.etra scgir hann, að geti ekki orðið
a fkömmum tíma, af því aö aftur-
.01111 sé mcst að kcnna leti og aum.
'egjaskap íslendinga sjálfra, . . ó-
^Ostir allir og vandkvæði séu að
°.nna „deres egcn vanart, Dumhed
°S Tölperagtighed.“
Af öörum ritgerðum Jóns Mar.
enissonar má nefna fréttagreinar frá
jslaudi 1750—.59 og 1768. í þcssum
j.’etiagreinum er mest talað um ár-
orÖi, framfaratilraunir, vcrzlun, og
n‘n cinstaka menn, og skammar höf.
a> sem hann nefnir. í fréttunum
*i8 álítur höf. hreinan óþaría að
setja lækna á íslandi og lærðar yfir.
Sctukonur.
liyggi nú nokki-a aflavon nærri
landi, segir auðvitað litla von til,
að svo sé. Jón tekur dræint spurn-
ingunni, unz hinn ítxækar hana aft-
ur. Jón leit þá til kerlingar sinnar
og spyr, hvað hún haldi. ,.Ég hef
ekkert rýnt eftir því“, svarar hún.
„Eigum við þá ekki að fundika,“
mælti hann, „og prófa, hve nærri
fiskur er?“ „Jú“, svarar kerling.
Tgka þau þá sitt handfærið hvcrt og
renna fx-am af loftsnöf og fara að
keipa, hafandi yfir einhverjar töfra-
formúlui'. Láta þau þetta ganga
nokkra stund og eru að kippast við,
eins og þau kræki af og iil i fisk, en
of illa til þess, að öngullinn haldi
honum, eða þá þannig, ao rifni úr
honum. Þetta gengur lengi, og voru
þau að spyrjast á: „Varstu vör“
„Vai'stu var?“ „Æi, varla get ég sagt
það“. „Jú, nú kom við mig. Erx seint
ætla ég að við fáum í soðið með
þessu lagi“. í þessu bi'egst hún hart
við. .„Hittirðu nú í hann, kerling
mín?“ segir hann. „Já, nú kom við
mig“, svai'aði hún. „En úli er hann
við hafsbrún enn, því ekki trúi ég
að hann sé ennþá inni í fjörðunum,
þoi'skurinn“. „í aðgöngu mun hann
þó,“ segir Jón. Hamast þau nú
nokkra stund að keipa, og þá verð-
ur það loksins, að þau koma upp
með sinn þoi'skinn hvort, sprikl-
andi á færunum. Eftir það draga
þau, þangað til þau þóttust hafa
nóg í soðið. Maðurinn horíði undr-
andi á þau og spyr nú, lrvort sér
muni eigi ráðlegt að halda ofan í
Borgarfjörð í ver, sem hann hafði
ætlað sér, að minnsta kosti til að
ná í nýjan fisk. Ekki segjast þau
í'aða honurn lil þcss að svp stöddu.
„Hvað mundi þurfa langt lit núna
til að ná í fisk?“ segir hann. Enn-
þá er hann í hafsbrún“, segir Jón
„en hann er að ganga að. „Hvenær
kemur hann inn í firðina?“ s{iyr
gesturinn. „Með góukomunni kemur
hann inn, þótt hann sé tregur enn“,
segir Jón. „En þá vei'ður líka hlað-
afli“. Maðurinn fór heim, en íór um
góuleytið í verið og aflaði vel, því
að þá varð hlaðafli.
(Þjóðsögur Sigf. Sigfússonar).
:J:
„RAMMUK ER ANDSKOTINN.“
Þórir var hjálrúarfullur mjög og
ákaflega hræddur við drauga. Er
liann var vinnumaður í Vatnsfirði
voru þar ungir menn, sem hentu
gaman að draugatrú lians og gerðu
honum ýmsar glettingar.
í gamla bænum í Vatnsfirði, sem
síra Stefán Stephensen lét rífa, var
framhús eitt, nálega gluggalaust, sem
nefnt var Skuggi. Þar stóð fiskasteinn
mikill, sem lúin var við skreið ílcsla
daga.
Vatnsfjarðarpiltar gerðu það af
glcttum við Þóri, að maurilda allan
steininn með úldnum ýsusporðum, og
skildu þá svo eftir víðs vegar um
gólfið. Skömmu síðai gcagur Þórir
um húsið til smíða sinna. Str hann
þá maurildalogin á fiskasteininunx g
hyggur reimleika vcra. Snýr hann til
smíðahúss og nær þar i öxi sína og
hcggur henni hart og títt, þar sem
þéttastar voru glæringarnar, en það
var um miöjan steininn. Þarna hegg-
ur nú karl þar til eggin er öll úr öx-
inni. Verður honum þá ao erði: „Já,
rammur er andskotinn, þcgar Jvann
gcngur ckki undan eggvopninu.“
(Frá Djúpi og Ströndum.)
* *
Olafur í Fossncsi.
Ólafur liét maður, sonur Jóns
Magnússonar á Stóra-Núpi. Ólafur
bjó í Fossnesi. Hann var gáfaður
maður og skáldmæltur, cn svo ó-
menntaðui', að hann þekkti cngan
bókstaf. Ólafur var tvíkvæntur.
Unni hann mjög fyrri konu sinni,
en hún varð skammlíf. Hinni síðari
unni hann ekki, er og að skilja, að
hún hafi ekki jafnazt við hina aö
hreinlæti. Svo kvað hann:
Mín er í burtu mundlaug björt
og meyja skartið fríða,
en komin aftur kolla svört
og koppa lyktin sti'íða.
(I-Iuld).
•’t' ”í' íj*
Suinarkoma 1949.
Ekki er þetta elns og kjósum, ,
— æðri máttur veiíi lið —
með glugga liulda hélurósum
heilsar blessað sumarið.
Fyrsta sumardag 1942. j
.. ~___________ Gimxni.