Alþýðuhelgin - 29.10.1949, Blaðsíða 10

ALÞÝÐUHELGIN
298
Er Kensingfonsteinnin
Flestir kannast við blaðaskrif þau og cleilur, sem staðið hafa um hinn
víðkunna rúnastein, sem fannst árið 1098 í Kensington í Minnesotafylki.
Um stein þennan hafa verið skrifaðar margar ritgerðir og jafnvel heilar
bækur. Deilurnar standa um það, hvort hann sé „ekta“, rúnirnar á hann
ristar árið 1362 (eins og á steininum stendur), eða hvort einhver náungi á
19. öld hefur gert það sér til gamans að rista þær á steininn. Flestir nor-
rænir fornfræðingar og málfræðingar munu nú vera orðnir sammála um
bað, að rúnaristurnar á Kensingtonsteininum séu falsaðar, en nokkrir
ámerískir fræðimenn og fjöldi blaðamanna víðs vegar um lönd hafa enn
eigi horfið frá þeirri kenningu, að rúnirnar séu frá 14. öld, og því mevki-
leg sönnun um ferðir norrænna manna úm vesturálfu heims á þeim tíma.
Norski prófessorinn, dr. A. W. Brögger, ritaði nýlega grein um þetta
efni í „Dagbladet" í Oslo. Grein hans fer hér á eftir í íslenzkri þýðingu,
dálítið stytt.
Fyrir skömmu fekk ég bréf fra
Belgíu, þar sem frá því var skýrt, að
belgisk blöð hefðu nýlega birt á
áberandi stöðum fréttir frá Amer-
íku um „hinn stórmerka Kensing-
tonstein". Og fréttirnar voru þær,
að nú hefði loks tekizt að sanna, svo
að óyggjandi væri, að hér sé um
stórmerkar fornminjar að ræða.
FyrirspUrnir, bréf og blaðagreinar
frá Ameríku, Englandi og Norður-
löndum bera þess og ótvíræð merki,
hvílíka athygli þessar „nýju upp-
götvanir11 hafa vakið. Norsk blöð
hafa einnig flutt um þetta efni ýms-
ar greinar, og hafa flestar þeirra,
vægast sagt, átt lítið skylt við vís-
indi eða staðgóða þekkingu. En þa:r
hafa vakið áhuga margra Norð-
manna á því, að vita hið rétta um
stein þennan og uppruna hans. Mun
ég hér á eftir leitast við að svara
spurningu þeirri, sem vaknað mun
hafa í margra huga. Er áletrun steins
þessa ekta eða fölsuð?
„Stórfréttin" um Kensingtonsteín-
inn var þannig til komin, að amerísk
fréttastofa básúnaði það út um víða
veröld, með fullkomnustu áróðurs-
tækni nútímans, að danski fornfræð-
ingurinn prófessor Johs. Bröndsted
hefði lýst því yfir fullum fetum, eft-
ir að hafa rannsakað steininn ná-
kvæmlega, að hann væri „ekta“. Og
þegar svona frétt, sem fjöldinn vill
trúa, er breidd úr heimsendanna á
milli, með viðeigandi bægslagangi og
áróðri, á einfaldur og bláber sann-
leikurinn ósköp örðugt uppdráttar.
í þessu efni var sannleikurinn blátt
áfram sá, að prófessör Bröndsted
hafði ekki sagt það, sem fréttin full-
yrti, að hann hefði staðhæft. Hann
hafði að vísu rannsakað steininn. Og
hann sagði: „Málfræðingarnir einir
geta gengið úr skugga um það, hvort
rúnirnar á steininum eru ófalsaðar.
Frá fornfræðilegu sjónarmiði fann
ég ekkert, sem afsannaði það, að
áletrunin gæti verið ekta.“ Þetta er
varlega talað, og raunar leggur pró-
fessorinn úrskurðarvaldið um Kens-
ingtonsteininn í hendur málfræðing-
anna. Þegar þess er gætt, að nálega
allir sérfræðingar í norrænum mál-
um, sem rannsakað hafa áletrun
steinsins, eru sannfærðir um að hún
sé fölsuð, er ákaflega fjarri lagi að
draga þær ályktanir af orðum hins
dapska fornfi’æðings, sem gert hefur
verið. En þessi „rosafrétt" hefur
valdið því, að deilurnar um Kensing-
tonsteininn hafa risið upp að nýju,
jafnvel ákafari en nokkru sinni fyrr.
Meðal þeirra vísindamanna, sem
síðast hafa ritað vísindalega um
stejninn, er hinn mikilhæfi sænski
málfræðingur dr., Arthur Nordén.
Hefðu blaðamenn vorir, sem ákafast
gleyptu fluguna um fornfræðilegt
gildi steinsins, gott af að lesa ritgerð
hans um mál þetta.
Eins og flestum mun kunnugt, er
svo frá greint í rúnaáletrun Kens-
ingtonsteinsins, að rúnirnar séu i’ist-
ar árið 1362 af sænsk-norskum
könnunarleiðangri, sem kominn var
til Vínlands í því skyni að rannsaka
landið. Hefðu leiðangursmenn upp-
haflega verið 40 að tölu, en allmarg-
ir væru nú fallnir fyrir árásum Ind-
íána. Steinn þessi hefur nú á síðustu
árum verið gerður að eins konar
helgigrip, kallaður „fyrsti og merk-
asti minnisvarði liins hvíta kyn-
stofns í vesturálfu heims“ og fleira
þar fram eítir götunum. í fyrra var
steinninn fluttur til Washington og
trímar þar nú í eins konar öndvegi í
„Smithsonian Institution". Streymir
þangað dag hvern mikill mannfjöldi
til að skoða steininn. Þrátt fyrir
mjög almenna og rökstudda ótrú vís-
indamanna á sanngildi þeirra orða,
sem rist hafa verið á steininn, virð-
ist fjöldi manna trúa þeim eins og
nýju neti, fagna hverri tilraun til að
staðfesta áreiðanleik áletrunarinnar,
hversu illa rökstudd sem hún er, en
hlusta helzt ekki á röksemdir, sem
hníga í gagnstæða átt. Fólk vill. trúa.
því, að Kensingtonsteinninn sé ekta,
og þá er ekki að sökum að spyrja.
Mörgum Ameríkumönnum af nor-
rænum ættum er þetta eigi alllítið
tilfinningamál. Er þeim ef til vill
nokkur vorkunn, en þó mættu þeir
fylgja hinu gamla og góða fordæmi
Pílatusar og spyrja: Plvað er sann-
le'ikur?
Prófessor Johs. Bröndsted fór til
Ameríku á vegum félagsskapar þess
í Bandaríkjunum, sem hefur það að
markmiði, að sanna gildi Kensing-
tonsteinsins. Auðvitað vildu með-
limir félagsins „fá sem mest fyrir
peninga sína“, er þeir höfðu kostað
lærðan mann vestur, helzt öruggar
sannanir, að minnsta kosti jákvæða
yfirlýsingu. Prófessorinn var þó
mjög varkár. „Frá fornfræðilegu
sjónarmiði fann ég ekkert, sem af-
sannaði það, að áletrunin gæti verið
eki:a.“ Oröalagið ber það með sér,
að hann hefur ekki fundið neitt, sem
sannaði, að hún væri ekta. Og hann
lætur spurningunni um aldur rún-
anr.a ósvarað, telur það fyrst og
fremst á færi málfræðinga.
Félag hinna trúuðu lét það að vísu
berast út um allan heim, að hinn
danski vísindamaður teldi Kensir.g-
tonsteininn ófalsaðan, en þó virðast
menn ekki hafa verið fyllilega á-
nægðir. Betur skyldi um hnútana
búið. Nú þurfti að taka málfræði og
rúnafræði í þjónustu þessa mikil-
væga málefnis. Næst var samning-
ur gerður við einn mikilhæfasta og
kunnasta rúnafræðing Svíþjóðar, dr.
t