Alþýðuhelgin - 29.10.1949, Blaðsíða 11

ALÞÝÐUHELGIN
299
Sven B. Jansson, um að koma vestur
og rannsaka steininn. Þeir Kensing-
ton-menn biðu þess nú fúllir ó-
þreyju, að hinn lacrði maður, sera
þeir höfðu með ærnum tilkostnaði
sótt í aðra heimsálfu, ynni fyrir
kaupinu sínu ng fellcii hinn mjög svo
bráða úrskurð um háan aldur rúp-
anna. Doktorinn hafði ekki starfað
lengi að rannsóknum sínum, þegar
hann varð þesg fullvís, að áletrunin
var fölsuð. Og rétt áður en hann
lagði af stað heim, eftir að hafa var-
ið fullum þrem mánuðum til að
rannsaka steininn, hélt hann út-
varpsfyrirlestur um athuganir sínar,
þar sem hann komst að þeirri niður-
stöðu, að rúnirnar gætu með engu
móti verið frá 14. öld, en mestar lík-
ur bentu til hins, að maður af nor-
rænum ættum, töluvert lesinn, en þó
ekki mjög málfróður, hefði á ofan-
verðri 19. öld rist rúnirnar á stein-
inn.
Þetta var mikið áfall fyrir „hina
rétttrúuðu“. Mörg amerísk blöð
birtu samvizkusamlega niðurstöður
hins sænska vísindamanns, og gátu
nokkurra helztu röksemda hans. All-
margir, sem áður voru sannfærðir
um gildi steinsins, gengu nú af
trúnni, en þó voru hinir sízt færri,
sem létu sér fátt um röksemdirnar
finnast, og þótti hinn lærði maður
illa launa góðar móttökur og höfð-
inglegan viðurgerning. Hinn aldni
heiðursmaður, prófessor Hjalmar
Holand, sem um f.jörutíu ára skeið
hefur barizt ákafri baráttu til að
sanna áreiðanleik áletrunarinnar,
reis nú upp til andsvara, þungotður,
sár og reiður, líkt og þegar skapmik-
ill heittrúarmaður á í höggi við guð-
lausan spottara.
Þegar rúnasteinninn ,,fannst“ árið
1898, í Kensington í Minnesota, var
hann athugaður af fræðimönnum,
sem kváðu þegar upp úr með það, að
áletrunin væri fölsuð og síðari tíma
tilbúningur. Þessu var aimennt trú-
að fram til ársins 1907, þegar pró-
fessor Holand hóf hina löngu og
hörðu baráttu sína til að sanna forn-
fræðigildi steinsins, en að því hefur
hann nú unnið af óþreytandi elju, en
helzt til mikilli einsýni og næsta
kátlegu ofurkappi, í nálega heilan
mannsaldur. Hann hefur skrifað um
efnið hverja bókina á fætur annarri,
hin síðasta þeirra kom út árið 1942.
Og það er bezt að segja það eins og
það er: Frá vísindalegu sjónarmiði
hafa þær stöðugt farið versnandi, og
í síðustu bókunum tekur alveg í
hnjúkana. Skefjalítið hugmynda-
flug, samfara átakanlegum skorti á
gagnrýni, er þar allsráðandi. En
dugnaður Hoiands og ódrepandi
starfsþrek er aðdáunarvert, og ekki
dreg ég það í efa, að hann trúir
hverju orði, sem hann segir.
Því verður ekki neitað, að mörg
þeirra orða, sem rist eru á steininn,
finnast í norsku og sænsku fjórtándu
aldar máli. Engum hefur ennþá tek-
izt að benda á þá heimild, sem frá-
sögnin kynni að vera tekin úr, og
meðan það hefur ekki verið gert, má
ef til vill segja, að fullnaðarsönnun
skorti fyrir því, að letrið sé falsað.
En málfarið er hvorki norskt né
sænskt fjórtándu aldar mál, né mál-
far nokkurs annars tímabUs, heldur
sambland af miðaldasænsku og mið-
aldanorsku, en þó með greinilegum
áhrifum frá enskri tungu. Og þetta
bendir ótvírætt til þess, að áletrunin
sé gerð á síðari tímum (19. öld), og
þar hafi verið að verki maður, sem
hvorki* kunni miðaldanorsku né
sænsku til neinnar hlítar, og bland-
aði jafnvel ensku inn í mál sitt. Allt
frá árinu 1937 hefur þetta verið
skoðun alls þorra þeirra málfræð-
Kensingtonsteinninn.
inga, sem hafa kynnt sér viðfangs-
efnið að ráði, en það ár kvað þýzki
rúnafræðingurinn prófessor Wolf-
gang Krause upp úr um það, í mjög
rökvíslegum fyrirlestri um Kensing-
tonsteininn.
Rúnir þær, sem ristar eru á stein-
inn, mega heita nákvæmlega eins og
þær, sem birtar voru í hinu svo-
nefnda „rúnaalmanaki“, en það var
alloft gefið út á 13. og 19. öld. Efni
áletrunarinnar er á þessa leið:
„8 Gautar og 22 Norðmenn á
rannsóknarför úr vestri frá Vínlandi.
Við höfum bækistþð við tvö sker,
eina dagleið í norður frá þessum
steini. Dag nokkurn vorum við að
fiska. Þegar við komum heim, fund-
um við 10 menn blóði stokkna og'
dauða. Ave María frelsi oss frá illu.
Höfum 10 menn við hafið að líta eft-
ir skipum okkar, 14 dagleiðir ftá
þessari eyju. Ár 1362“.
Því verður tæplega neitað, að þessi
frásögn er heldur ,,billeg“. Holland
hefur reynt að tengja hana við ýms-
ar landfræðilegar, menningarsögu-
legar og sagnfræðilegar staðreyndir,
en það er gert með svo gagnrýnilaus-
um hætti, að maður hristir oft og tíð-
um höfuðið. Að því er snertir hin
sagnfræðilegu tengsl, sambandið við
mjög óáreiðanlega frásögn um rann-
sóknarleiðangur til Grænlands, sem
átti að hafa verið farinn um daga
Magnúsar Eiríkssonar, verður það
vægast sagt, að allt er það mjög
hæpið, raunar ágizkun ein, að heita
má alveg út í bláinn. Ýmis forn-
fræðileg atriði, sem Holland telur
mikilsverð, eru ennþá haldlausari.
Hinar málfræðilegu rannsóknir
dr. Nordén eru þó þyngstar á met-
unum og ber allar að sama brunni:
Rúnirnar geta með engu móti veriö
frá 14. öld. Það hefur fram að þessu
gert mönnum nokkuð erfiðara fyrir
um hina málfræðilegu rannsókn, að
almennt hefur sá maður verið talinn
sænskur, sem áritunina samdi. En
dr. Nordén kemst að þeirri niður-
stöðu — og færir sterk rök fyrir
máli sínu — að hér hafi Norðmaður
verið að verki. Virðist hanri hafa
kunnað nokkuð í norrænu fornmáli,
jafnvel vitað allgóð deili á hinum
fornu rúnaristum, en skort þekk-
ingu á ýmsum veigamiklum atrið-
um, sem verða nú til þess að koma
upp um hann. Enginn vafi er á því,
að ensk tunga hefur verið honum
1