Félagsbréf - 01.12.1958, Blaðsíða 59

FELAGSBREF
57
þcir lifðu í. Á íslandi var frá upphafi
hreinræktað bændaþjóðfclag. Þetta cr
grundvallaratriði til skilnings á sögu
íslenzkrar listar. Enda hafi verkefni
listamanna verið hér af skornum
skammti og tækifærin fá til listiðkana.
Samt hafi hér þróazt merkileg alþýðu-
list, sem beri séreinkenni þeirrar þjóðar,
sem skóp listaverkin. Þó hafi hér áreið-
anlega starfað menn, sem með nokkrum
sanni megi telja að hafi verið lærðir
listamenn, og haft iþrótt sfna sem aðal-
atvinnu. Það hafi verið kirkjurnar, hér
eins og annars staðar, sem liafi lagt
fram drýgstu verkefnin. Kirkjan hafi
haft fjármagn og getað kosið sér hið
bezta. Þannig hafi kirkjurnar verið einu
listasöfnin fyrr á tímum, og orðið hvatn-
ing til listiðkana.
í þcssum formála er víða komið við.
Finn ég ekki ástæðu til að rekja meir
hér, en vil með þessum línum fyrst og
frcmst bcnda á þessa merkilegu bók,
sem er með myndunum og hinum ágæt-
lega ritaða formála hennar, gott innlegg
í íslenzka listsögu, sem er alltof lítið
þekkt. Vonandi verður framhald á út-
gáfu slíkra bóka.
Jón Þorleifsson.
*
GuSmundur BöSvarsson:
®YK I VEGCIIVW
Heimskringla — 1958.
Skáldið á Kirkjuhóli á sér einna þýð-
a6ta og ljúfasta ljóðhörpu allra Islend-
inga. Nú hefur hann langað til að grípa
til fleiri hljóðfæra, eins og margan hend-
lr, og hefur nú gefið út sína fyrstu
skáldsögu.
Sagan segir frá misheppnuðum lista-
manni, sem nýtur sin ekki i lífinu og
þolir ekki þau örlög; hann bognar fyrir
þunga mótgangsöldunnar og bilast á geði
og er sendur á Klepp. Höfundur lætur
lesandann þó í nokkrum vafa um, hvort
sögumaður sé í raun og veru geðbilaður
eða livort vitfirringunni sé logið á liann
af skilningssnauðum samferðamönnum.
Getur þetta skipt miklu, þegar dæma á
um söguna. En við nána alliugun lilýtur
vitfirringin að vera ósvikin, og er sá
kosturinn betri fyrir höfundinn og sög-
una, og ber tvennt til, að ég hallast að
þeirri skoðuninni. Viðhrögð Gunna þeg-
ar hann ræðst á tengdamóður sina og
óráðsþvættingurinn, sem hann lætur þá
út úr sér, hljóta að vera óðs manns æði.
Sagan yrði auk þess reyfaralegri en gott
væri, ef vitfirringin ætti að vera álygar
einar.
í fljótu bragði mætti virðast, að það,
scm lamar sálarlíf söguhetjunnar svona
hrapallega, væri kúgun sú og yfirgangs-
semi, sem tcngdamóðir hans sýnir hon-
um. En svo er þó ekki, hún er aðeins
tæki í hendi illra örlaga. Rætur ógæf-
unnar standa dýpra. Hún stafar að vísu
að' verulegu leyti af þröngu og skiln-
ingssnauðu umhverfi listamann6ins. En
meinið liggur eigi síður í eðli lista-
mannsins sjálfs. Hann skortir þrek til
að standa undir hárri og erfiðri köllun
listar sinnar, en auk þess gerir hann sér
hana tæplega ljósa. Þegar þar við bæt-
ist, að þröngsýni og smáborgaraháttur
þrengja að honum á allar hliðar, brest-
ur hann og mótstöðuafl að fullu.
Ekki er því að leyna, að höfundurinn
heggur á hnútinn, en leysir liann ekki.
Mér sýnist geðbilunin vera hálfgerð
vandræðalausn, en það er ekki mitt hlut-
verk né annarra að yrkja söguna upp