Sveitarstjórnarmál - 01.05.2002, Blaðsíða 27

sveitarfélags, svo sem kennslustörf, skóla-
stjórastarf, eldhússtörf, ræstingastörf, hús-
varðarstarf, skrifstofustörf og gæslustörf. í
álitum félagsmálaráðuneytisins hefur kom-
ið fram sú skýring á 42. gr. sveitarstjórnar-
laga að hún gildi hvort sem um er að
ræða aðalfulltrúa eða varafulltrúa í nefnd
og að reglan eigi jafnt við um þá sem
sinna starfi í fullu eða takmörkuðu starfs-
hlutfalli.
Óljóst er hvenær ákvæði 42. gr. sveit-
arstjórnarlaga getur haft í för með sér al-
mennt vanhæfi til setu í byggðarráði. Þrátt
fyrir að byggðarráði séu falin ýmis verk-
efni samkvæmt samþykktum um stjórn
sveitarfélaga kemur meginhlutverk þeirra
fram í 39. gr. sveitarstjórnarlaga. Með
hliðsjón af ákvæði 39. gr. sveitarstjórnar-
laga um hlutverk byggðarráðs við fjármál
sveitarfélags teljast starfsmenn sveitarfé-
lags á fjármálasviði þess einna helst al-
mennt vanhæfir til að eiga sæti í byggðar-
ráði skv. 42. gr. sveitarstjórnarlaga.
Stjórnsýslan verður skilvirkari
Vafi er um hvort einstaklingur getur talist
almennt vanhæfur við kosningu í nefndir í
öðrum tilvikum en 42. gr. sveitarstjórnar-
laga kveður á um og þá hvort áðurnefnd
óskráð regla um neikvætt hæfi gildi. Af
ummælum í greinargerð með frumvarpi
því sem varð að sveitarstjórnarlögum
45/1998 og í öðrum gögnum er ekki sér-
stök afstaða tekin til þessa. Það virðist því
ekki vera hægt að útiloka að óskráða regl-
an um almennt vanhæfi gildi í sveitar-
stjórnarrétti þegar 42. gr. sveitarstjórnar-
laga sleppir. Þessi niðurstaða sækir einnig
nokkurn stuðning í álit félagsmálaráðu-
neytisins. Við beitingu óskráðu reglunnar
um almennt vanhæfi verður að horfa til
reglu 19. gr. sveitarstjórnarlaga um sér-
stakt vanhæfi. Þannig gæti til dæmis maki
skólastjóra almennt talist vanhæfur til að
eiga sæti í skólanefnd vegna 1. mgr. 19.
gr. sveitarstjórnarlaga um það hvernig
náin fjölskyldutengsl leiða til vanhæfis.
Margir gætu talið þessa niðurstöðu eðli-
lega enda er Ijóst að nefndarmaðurinn
yrði mjög oft að víkja af fundi vegna sér-
staks vanhæfis. Ekki verður fullyrt um
hvort óskráða reglan um almennt vanhæfi
gildi, en hins vegar er óumdeilt að kosn-
ing í nefndir í samræmi við grunnsjónar-
mið reglunnar hefur þau áhrif að nefndar-
menn verða sjaldnar vanhæfir við með-
ferð einstakra mála og stjórnsýsla sveitar-
félagsins verður því skilvirkari.
Mikil umræða um úrskurði
Óbyggðanefndar
Úrskurðir Óbyggðanefndar í málum nr. 1-7/2000 voru kveðnir upp þann 21. mars síðastliðinn.
Úrskurðirnir ásamt greinargerðum og fylgiskjölum eru gríðarmiklir vöxtum eða samtals 1.626 blaðsíður.
Mikil umræða hefur sprottið í kjölfar
uppkvaðningar úrskurða Óbyggðanefnd-
ar en eins og gefur að skilja eru
óbyggða- og þjóðlendumál mjög um-
fangsmikil og margar hliðar sem ber að
skoða.
Hlutverk Óbyggðanefndarinnar sam-
kvæmt þjóðlendulögunum er að kanna
og skera úr um hvaða land telst til þjóð-
lendna og hver séu mörk þeirra og eign-
arlanda; að skera úr um mörk þess hluta
þjóðlendu sem nýttur er sem afréttur; og
að úrskurða um eignarréttindi innan
þjóðlendna. í bráðabirgðaákvæði sveit-
arstjórnarlaga eru Óbyggðanefndinni
einnig fengin tiltekin verkefni við að
skipta landinu í sveitarfélög, það er að
kveða á um hvernig þjóðlendu, sem ekki
telst afréttur, skuli skipað innan staðar-
marka sveitarfélaga; að skera úr ágrein-
ingi um skipan afrétta innan staðarmarka
sveitarfélaga þegar íbúar fleiri en eins
sveitarfélags eiga upprekstrarrétt í afrétt;
og að skera úr ágreiningi um skipan
eignarlands innan staðarmarka sveitarfé-
laga. Þjóðlenda er samkvæmt skilgrein-
ingu laganna „landsvæði utan eignar-
landa þó að einstaklingar eða lögaðilar
kunni að eiga þar takmörkuð eignarrétt-
indi."
Ráðstefna um úrskurð
óbyggðanefndar
Um miðjan maí stóð Samband íslenskra
sveitarfélaga fyrir fundi um þjóðlendur,
með undirtitlinum Fyrsti úrskurður
óbyggðanefndar, viðbrögð einkaaðila og
sveitarfélaga.
Á ráðstefnunni fjallaði Þorgeir Örlygs-
son, ráðuneytisstjóri í iðnaðar- og við-
skiptaráðuneytinu, um lögin um þjóð-
lendur, aðdraganda þeirra, markmið og
niðurstöðu fyrsta úrskurðar þjóðlendu-
nefndarinnar. Þá ræddi Ólafur Björnsson
hrl. um hagsmuni einkaaðila og sveitar-
félaga og kröfur þeirra fyrir nefndinni.
Már Pétursson hrl. fjallaði um viðbrögð
einkaaðila við fyrsta úrskurðinum,
Sveinn A. Sæland, oddviti Biskups-
tungnahrepps, sagði frá viðbrögðum
sveitarfélaga, en fyrsti úrskurður þjóð-
lendunefndarinnar tók einmitt til upp-
sveita og afrétta í Árnessýslu.
Nánar verður sagt frá umræðum og
erindum á fundinum í júníblaði Sveitar-
stjórnarmála. Úrskurði Óbyggðanefndar
og aðrar upplýsingar um hana er að
finna á heimasíðu nefndarinnar,
www.obyggd.stjr.is.
27