Morgunblaðið - 23.05.2012, Blaðsíða 12

12 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 23. MAÍ 2012
SVIÐSLJÓS
Ingvar P. Guðbjörnsson
ipg@mbl.is
„Þetta er nú orðið bara mest fjöl-
skyldan sem stendur að því núna. Það
eru allavega komnir gluggar og hurð-
ir. Við stefnum að því að opna 17.
júní,“ sagði Jóhanna Þorvaldsdóttir,
geitabóndi á Háafelli á Hvítársíðu, um
húsnæði fyrir Geitfjársetur sem hefur
verið í innréttingu um nokkurt skeið. Í
Geitfjársetri er tekið á móti ferða-
mönnum allt árið til að kynna íslensku
landnámsgeitina, sem er í útrýmingar-
hættu og hefur Jóhanna verið ötull
baráttumaður fyrir varðveislu stofns-
ins. Árið 2011 stofnaði hún ásamt öðr-
um félag um viðhald og varðveislu ís-
lensku landnámsgeitarinnar sem
hefur það markmið að gera geitarækt
að sjálfbærum möguleika hér á landi
og að fræða Íslendinga um íslensku
geitina á Háafelli.
Burður hjá geitunum á Háafelli
hófst 11. apríl og eru eldri geiturnar
flestar bornar, en veturgömlu geit-
urnar nýbyrjaðar að bera.
Vinsælt er fyrir hópa að heimsækja
Geitfjársetrið, en þó svo að húsnæðið
sé ekki komið í gagnið hefur Jóhanna
um nokkra hríð tekið á móti gestum.
Nú í vor er vinsælt hjá starfsmanna-
félögum, skólum og leikskólum að
heimsækja setrið þar sem fólk kemst í
beina snertingu við geiturnar. „Ég er
með girðingu sem ég fer með fólkið
inn í og þar er allt frá kiðlingum og
upp í 12 ára gamlan hafur sem elskar
fólk. Hann skilur nú yfirleitt mest eft-
ir sig hjá fólki.“
Aðspurð hvernig gangi með rekst-
urinn segir hún: „Það er ennþá tölu-
vert vegasalt hjá mér að halda þessu
gangandi. Það virðist ganga hægt hjá
yfirvöldum að finna út hvernig eigi að
styðja við geitastofninn.“ Þingsálykt-
unartillaga þess efnis hefur verið flutt
nokkrum sinnum á Alþingi frá árinu
2005, en aldrei farið í gegn. „Það þarf
að fara aðeins betur ofan í Ríó-
sáttmálann og þau skilyrði sem þar
eru sett því hann segir til um þeirra
skyldur við dýrategundir í
útrýmingarhættu.“
Geitfjárstofninn er vaxandi
Geitastofninn hefur farið vaxandi.
Fyrir 20 árum voru íslenskar geitur
um þrjú hundruð en hefur fjölgað
talsvert og eru nú rúmlega sjö hundr-
uð hjá um 50-60 eigendum.
En hvernig skyldi ganga að við-
halda svona litlum stofni? „Það geng-
ur ótrúlega vel því hann er búinn að
ganga í gegnum tvo þrönga flösku-
hálsa. Um aldamótin 1900 voru um
hundrað geitur. Um 1930 voru skráð-
ar um þrjú þúsund geitur, því þá voru
þær mjólkurgjafi í öllum sjávar-
plássum. Eftir stríð fórum við að
rækta garða og þá var bannað að
halda geitur í þéttbýli. Upp úr 1960
voru 86 geitur taldar og bara ein eftir
af kollóttu geitunum og þessi eina
kollótta geit hefur varðveitt heilmikið
erfðaefni því að öll brúnleitu litaaf-
brigðin fylgja kollótta geninu og þau
eru svo til eingöngu hjá mér ennþá.
Árið 1999 fékk ég fjórar síðustu koll-
óttu geiturnar og þá var kollótti
stofninn aftur orðinn svona lítill,“
segir Jóhanna sem hefur lagt áherslu
á það að rækta kollótta stofninn upp
og á nú orðið um 60 fullorðnar koll-
óttar geitur.
Afurðir af geitunum á Háafelli eru
fyrst og fremst kjöt, skinn, sápur og
krem. „Ég anna engan veginn eftir-
spurn eftir kjöti. Það er allt búið
núna,“ segir Jóhanna. Spurð um nýt-
ingu á kasmírull segir hún að það sé
verið að gera prufur á því að spinna
og hreinsa ull hérlendis fyrir text-
ílgerð. „Það er mikil vinna að hreinsa
grófu hárin frá. Svo erum við með í
Noregi nokkur kíló í spuna í tilraun
og þá er eftir að sjá hvort það borgar
sig að senda út til að láta hæra það í
vélum. Þetta er náttúrlega lúxusull.
Það er synd að henda henni.“
Vandræði með mjólk á markað
Jóhanna hefur átt í vandræðum
með að koma mjólk til vinnslu.
„Ég reyndi að semja við MS í vetur
því ég hef ekki aðstöðu til að vinna
osta sjálf, en þeir gáfu mér ekkert
svar,“ segir Jóhanna.
Hún segist mjólka geiturnar fyrir
börn með óþol og að geitamjólk sé
best fyrir kornabörn sem ekki fá
brjóstamjólk.
„Þessi mjólk þyrfti að vera á mark-
aði fyrir magasjúklinga og þá sem
eru með viðkvæma meltingu og ex-
em. Allir geta notað þessa mjólk sem
eru með próteinóþol af kúamjólk því
það vantar í þessa mjólk prótein sem
veldur óþoli. En það gengur ansi illa
að finna einhverja leið til að koma
henni á markað. Ef ég mjólka allar
geiturnar get ég útvegað um 150 lítra
á dag. Ég er með mjaltabás fyrir sex í
einu, en ef ég færi að mjólka þær all-
ar yrði ég að stækka. Þess vegna bað
ég um að vita tímanlega hvort þeir
væru til í að gera eitthvað,“ segir Jó-
hanna og segir að eftirspurn eftir
geitamjólk sé mikil.
Jóhanna segir samtökin Beint frá
býli vinna að því að fá leyfi til að selja
beint ógerilsneydda geitamjólk, en að
það gangi hægt. „Það er svo sér-
kennilegt að við megum kaupa alls-
konar óþverra í sælgæti og öðru sem
við vitum að í eru hættuleg litarefni
en svo má ekki kaupa það sem er
hreint beint frá náttúrunni. Ég hef
bara í staðinn gert sápur og krem úr
geitamjólkinni og tólginni því tólgin
er rosalega græðandi og góð,“ segir
Jóhanna en hún er einnig í samstarfi
um vinnslu á ís, ostum og salami-
pylsum, en allt í litlu magni eða á til-
raunastigi ennþá. Hún hefur einnig
fengið nýsköpunarstyrki til þróunar á
geitaafurðum. Jóhanna segir að
geitakjöt sé jafn fitulítið og kjúkling-
ur og jafn próteinríkt og nautakjöt og
því sé erfitt að finna hollara kjöt.
Íslenski geitfjárstofninn í hættu
 Geitfjársetur opnað 17. júní  Kynna íslensku landnámsgeitina  Berjast fyrir varðveislu stofnsins
 Gengur illa að finna leið fyrir geitamjólk á markað  Segir erfitt að finna hollara kjöt en geitakjöt
Morgunblaðið/Ómar
Landnámsgeit Jóhanna Þorvaldsdóttir, geitabóndi á Háafelli, er ötull baráttumaður fyrir íslenska geitastofninum.
Álverið í Straumsvík heldur opinn íbúafund
í Hafnarborg, Hafnarfirði, í kvöld kl 20.
Á fundinum verður Sjálfbærniskýrsla kynnt fyrir árið
2011, þar sem dregin er saman frammistaðan í umhverfis-,
öryggis- og heilbrigðismálum ásamt fleiru. Einnig verður
rætt um áherslur ársins og þær miklu framkvæmdir
sem standa yfir í Straumsvík. Að kynningu lokinni
sitja Rannveig Rist forstjóri og Ólafur Teitur Guðnason,
framkvæmdastjóri samskiptasviðs, fyrir svörum.
Allir velkomnir!
Rio Tinto Alcan
Straumsvík
Pósthólf 244
222 Hafnarfjörður
Sími 560 7000
www.riotintoalcan.is
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Landssamband íslenskra útvegs-
manna og Samtök atvinnulífsins vís-
uðu í gær kjaraviðræðum útvegs-
manna og sjómanna til ríkissátta-
semjara. Í frétt frá LÍÚ segir að ekki
verði hjá því komist að taka tillit til
aukinna álaga og mikilla kostnaðar-
hækkana við gerð nýrra kjarasamn-
inga.
Sævar Gunnarsson, formaður Sjó-
mannasambands Íslands, segir að á
mannamáli þýði þetta að útvegsmenn
vilji semja um lægri skiptaprósentu.
„Þeir tilkynntu okkur á föstudag að
þeir ætluðu að vísa deilunni til sátta-
semjara og kynntu okkur þessar
kröfur sínar. Við höfnuðum þeim al-
veg skýrt á þessum fundi,“ segir
Sævar.
Samningar hafa verið lausir frá því
í janúar 2011. Frá þeim tíma hafa að-
ilar tvisvar samið sérstaklega um
hækkun á kauptryggingu og kauplið-
um í samræmi við launahækkanir á
almennum vinnumarkaði. Á heima-
síðu LÍÚ segir að frá því að síðustu
kjarasamningar hafi verið gerðir hafi
ýmsir kostnaðarliðir og álögur á út-
gerðina hækkað umtalsvert sem kalli
á breytingar á kjarasamningum aðila.
Kostnaðarliðir hafa
lagst á hlut útgerðarinnar
„Umtalsverð hækkun hefur orðið á
veiðigjaldi, nýr skattur hefur verið
lagður á olíu auk þess sem verð á olíu
hefur hækkað verulega frá því að síð-
ustu kjarasamningar voru gerðir,“ er
haft eftir Friðrik J. Arngrímssyni,
framkvæmdastjóra LÍÚ.
Þessir kostnaðarliðir hafi allir lagst
á hlut útgerðarinnar en launakerfi
sjómanna byggist á því að þeir fá hlut
úr aflaverðmæti. „Þessar auknu álög-
ur og kostnaðarhækkanir eru það
miklar að ekki verður hjá því komist
að taka tillit til þeirra við gerð nýrra
kjarasamninga milli útvegsmanna og
sjómanna,“ segir Friðrik.
Deila sjómanna og
LÍÚ til sáttasemjara
 Verulega aukinn kostnaður segir LÍÚ
 Sjómenn hafna lægri skiptaprósentu