Morgunblaðið - 23.01.2013, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ | 15
Þ
að sem mest áhersla hefur
verið lögð á hvað dag-
skrána varðar er að dag-
urinn verði táknrænn og
að þetta minni á þessa ör-
lagaríku nótt fyrir 40 árum,“ segir
Kristín. „Við komum til með að
ganga niður að höfn og förum þar
líkast til um borð inn á bíladekkið á
Herjólfi, nema veður bjóði upp á
annað. Þar er heilmikið pláss og þar
verður sett upp svið, fyrir tónlist og
ávörp, og annað sem tilheyrir. En
gangan er hugsuð sem mjög tákn-
ræn – við byrjum upp frá í kirkjunni
þar sem sóknarpresturinn setur
dagskrá dagsins af stað og verður
kirkjuklukkunum hringt við það til-
efni. Svo verður lagt af stað frá
kirkjunni með kyndla, og verður þá
búið að slökkva á ljósunum í þessum
hluta bæjarins. Gangan heldur svo
hljóðlega sína leið niður að höfn,
enda segja logarnir frá kyndlunum
allt sem segja þarf.“
Að rifja upp atburðina
Meðal þeirra sem minnast þessara
atburða með Vestmanneyingum eru
góðir gestir erlendis frá. „Bæði
bandaríski og norski sendiherrann
munu heiðra okkur með nærveru
sinni og verða heiðursgestir okkar á
þessum tímamótum. Það er afar
ánægjulegt að þeir skyldu sjá sér
fært að koma en þeir eru fulltrúar
þjóða sem við eigum margt að þakka
frá 1973. Þá ætlar biskup Íslands,
Agnes M. Sigurðardóttir, að flytja
bænarorð í lok dagskrár í skipinu.“
Kristín bætir því við að á að minnsta
kosti tveimur stöðum sé dagskrá
seinna um kvöldið, þar sem fólk ætl-
ar að setjast saman, borða eitthvað
gott og njóta félagskapar og nær-
veru. Þar verður leikin tónlist og ef-
laust verða margar minningar rifj-
aðar upp, eins og Kristín bendir á.
„Alltaf þegar við höfum komið sam-
an til að minnast þessara atburða þá
er fólk í mjög ríkum mæli að rifja
upp sögur. Það verður líka alltaf
brýnna og brýnna eftir því sem árin
líða, að halda saman öllum þessum
sögum; hvernig var að vakna þessa
nótt, hvað tók hver og einn með sér,
hver fór með hvaða báti í land og svo
framvegis. Bæði hafa þeir sem muna
þennan dag gaman og gott af því að
rifja hann upp, en um leið þá hafa
börnin okkar gaman af því að heyra
um þessa atburði.“
Ljósmyndasýning opnuð
Annað sem Kristín nefnir af við-
burðum dagsins er opnun viðamik-
illar ljósmyndasýningar þar sem
gosið í janúar 1973 er myndefnið.
„Við höfum fengið ljósmyndir mjög
við að, meðal annars frá ykkar
mönnum á Morgunblaðinu, þeim
Sigurgeiri Jónassyni og Kristni
Benediktssyni, ásamt fleiri góðum
mönnum. En það sem er svo merki-
legt við myndirnar er að þær eru
ekki bara af eldsumbrotunum held-
ur ekki síður af fólkinu, þegar það er
að fara um borð í báta, sumir að bera
burtu húsgögn og tæma hús og þar
fram eftir götunum. Myndirnar sýna
hvernig þessi prósess birtist allur á
ögurstundu.“ Sýningin verður opnuð
á byggðasafninu í Vestmannaeyjum
sem heitir Sagnheimar. „Þess má
geta að heiðursgestirnir verða þar
með okkur þegar við opnum þá sýn-
ingu,“ bætir Kristín við.
Allir deili sinni upplifun
Sem fyrr segir finnst börnum í Eyj-
um áhugavert að kynna sér gosið og
söguna þar á bak við. Í aðdraganda
40 ára afmælisins hefur skólastarf
grunnskólabarnanna tekið talsvert
mið af því. „Það er búin að vera heil-
mikil verkefnavinna hér í skólanum
þar sem börnin hafa föndrað heil
ósköp og það er alltaf gaman að sjá
hlutina, í gegnum slíka föndurvinnu,
með augum barnanna. Afrakstur
þeirrar vinnu verður líka settur upp
til sýnis ásamt ljósmyndum og öðru
slíku. Það er að mínu mati mjög mik-
ilvægt að allir hér í Eyjum deili sinni
upplifun af þessum atburðum, með
hvaða hætti sem það kann að vera.
Ekki síst af því að í sumum tilfellum
eru síðustu forvöð að heyra frásagn-
irnar.“ Í því sambandi útskýrir
Kristín að hún hafi verið rétt komin
á unglingsaldurinn í janúar 1973, og
muni því atburðina skýrt og vel, en
foreldrar hennar séu hins vegar ekki
lengur til frásagnar.
Hélt að það væri komið stríð
Kristín rifjar í framhaldinu upp sína
fyrstu minningu af því þegar gosið
hófst. Hún gerði sér að sögn ekki
grein fyrir því strax að um elds-
umbrot væri að ræða; þvert á móti
hélt hún að þetta væri árás af
mannavöldum. „Ég var heima ásamt
pabba mínum og bræðrum, en
mamma var í stuttri skemmtiferð í
Reykjavík. Um nóttina vorum við
vakin upp og þegar ég leit fyrst upp,
þrettán ára gömul, hélt ég að það
væri komið stríð. Eldgosið hefst jú
þegar kalda stríðið stóð sem hæst og
við höfðum einmitt verið að ræða
það við matarborðið hvort Rússarnir
færu kannski að ráðast á okkur,“ út-
skýrir Kristín. „En mér létti mjög
þegar ég gerði mér grein fyrir að um
náttúruhamfarir var að ræða en ekki
sprengingar af mannavöldum. Ein-
hvern veginn fannst mér eins og við
gætum frekar ráðið við slíkt því eld-
gos vakti engan sérstakan ótta hjá
mér, man ég.“ Kristín bendir á að
meðal hennar fyrstu minninga sé
Surtseyjargosið sem hófst réttum
áratug áður, þegar hún sjálf var að-
eins þriggja ára. „Fyrir okkur var
Surtsey bara notalegur hluti af
sunnudagsbíltúrnum, þar sem farið
var á sæmilegan útsýnisstað og
kannað hvernig Surtsey hefði það í
dag,“ segir Kristín og kímir við.
„Svo náttúruhamfarir var hugtak
sem hafði ekki alveg jafn ógnvæn-
legan blæ yfir sér í mínum huga á
þessum tíma.“
Lágstemmd þakkargjörð
Eins og gefur að skilja er ekki bein-
línis um hátíðahöld að ræða þegar
upphafs gossins er minnst enda hug-
ur margra blendinn þegar aðfara-
nótt 23. janúar 1973 er rifjuð upp.
Kristín samsinnir þessu og bendir á
að yfirskrift tímamótanna í Eyjum
sé einfaldlega „þakkargjörð“. „Af
því við vorum jú óskaplega heppin.
Aðgerðirnar við að bjarga fólki í
land gengu óskaplega vel, allir tóku
höndum saman um að hjálpa þeim
sem þess þurftu við og enginn fórst í
hamförunum, blessunarlega. Í því
sambandi má síst gleyma öllu því
góða fólki sem tók á móti okkur
Eyjamönnum þegar við komum í
land. Þegar maður hugsar til þess í
dag, að ef maður fengi fimm manna
fjölskyldu inn á sig sem væri komin
til að vera í nokkrar vikur, væri það
ekki dálítið skrýtið? En það gekk yf-
irleitt ákaflega vel fyrir sig.“ Engu
að síður eru tilfinningarnar blendn-
ar í huga Eyjamanna enda misstu
margir húsið sitt í hamförunum.
„Það var vitaskuld mörgum af-
skaplega sár missir, en pabbi minn
talaði alltaf um að mesti missirinn
fyrir Vestmannaeyjar hafi verið allt
það góða fólk sem kom aldrei aftur.“
Engu að síður er tilefnið til þakk-
argjörðar ærið, að mati Kristínar, og
minnir hún á sem er að staðsetning
og lega gossprungunnar sem opn-
aðist fyrir 40 árum er í raun sú eina
sem var möguleg án þess að sprung-
an opnaðist gegnum byggð.
Að lokum minnir Kristín á að
áhugasamir geta kynnt sér sögu
gossins einfaldlega með því að skoða
Eldfell, fjallið sem myndaðist í elds-
umbrotunum, ásamt því að unnið er
nú hörðum höndum að því að koma
upp myndarlegu gosminjasafni sem
mun heita Eldheimar eða Pompeii of
the North. Það verður vonandi hægt
að sýna stóran hluta þess í sumar
þegar goslokin eru, hinn 5.-7. júlí. Þá
er virkilega fagnað og gleði við völd
enda ærið tilefni til hátíðahalda þá,“
segir Kristín Jóhannsdóttir að end-
ingu.
jonagnar@mbl.is
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Vestmannaeyjar Landslag Heimaeyjar breyttist svo um munaði við eldgosið 1973 og hraunjaðarinn minnir daglega á hvaða áhrif gosið hafði á byggðina.
Í dag minnast Vestmanneyingar þess að 40 ár eru
liðin frá gosinu mikla í Heimaey. Þessa sögulega at-
burðar verður minnst með ýmsum hætti í Eyjum eins
og Kristín Jóhannsdóttir menningarfulltrúi segir frá.
Morgunblaðið/Golli
Minningar „Það er að mínu mati mjög mikilvægt að allir hér í Eyjum deili sinni
upplifun af þessum atburðum,“ segir Kristín Jóhannsdóttir, menningarfulltrúi.
Alltaf þegar við höfum
komið saman til að minn-
ast þessara atburða þá er
fólk í mjög ríkum mæli að
rifja upp sögur. Það verður
líka alltaf brýnna eftir því
sem árin líða.
Rifjum saman upp söguna