Morgunblaðið - 02.08.2013, Qupperneq 14

Morgunblaðið/Ómar
Bílar Arnar Kristinsson telur að
notast eigi við eldra fyrning-
arákvæði við endurreikning.
Viðar Guðjónsson
vidar@mbl.is
Bílafjármögnunartækið Lýsing lítur
svo á að fyrningarákvæði sem lög-
fest var árið 2008, um að krafa fyrn-
ist á fjórum árum, eigi við um bíla-
samninga sem teknir voru á
árunum fyrir hrun að hluta í ís-
lenskum krónum. Fyrir vikið nái
endurreikningur bílasamninga, í
samræmi við dóm Hæstaréttar frá
því í apríl sl., einungis til ársins
2009 en ekki til upphaf samnings-
tíma.
Arnar Kristinsson lögfræðingur
telur að fyrirtækinu sé óheimilt að
beita þessu fyrningarákvæði þar
sem um samninga, sem gerðir voru
fyrir 1. janúar árið 2008, gildi lög
um fyrningarfrest almennra krafna
sem kveður á um að kröfur fyrnist á
10 árum.
Verðbætur óheimilar
Í máli Bjarnþórs Erlendssonar
gegn Lýsingu í apríl komst Hæsti-
réttur að þeirri niðurstöðu að Lýs-
ingu hefði verið óheimilt að verð-
bæta þann hluta kröfu bílasamnings
sem tilgreindur var í samningi aðila
í íslenskum krónum. Auk þess hefði
honum verið óheimilt að reikna
breytilega vexti á þann hluta kröf-
unnar.
Í dómnum var vísað í lög nr. 121/
1994 um neytendalán. Segir þar að
lögin geri ríka kröfu til skýrleika
lánasamnings. Hvergi kæmi fram
að hann væri verðtryggður að því
er varðaði þann lánshluta sem var í
íslenskum krónum. Þá væri þess
hvergi getið í samningnum hver
væri grunnvísitala hans. Var því all-
ur samningurinn, sem gerður var
árið 2006, endurreiknaður í sam-
ræmi við niðurstöðu hæstaréttar.
Tíu ára fyrningarfrestur
Arnar Kristinsson, lögfræðingur
hjá Lögmönnum í Sundagörðum,
telur að þessi dómur hafi fordæm-
isgildi fyrir aðra kröfuhafa.
,,Í fyrsta lagi tóku nýju lögin ekki
gildi fyrr en 1. janúar árið 2008 og
þeir samningar sem teknir voru fyr-
ir þann tíma ættu að vera með tíu
ára fyrningarfrest. Í öðru lagi er í
10. grein nýju laganna ákvæði um
að krafan geti aldrei fyrnst fyrr
einu ári eftir að kröfuhafi fær nægj-
anlega vitneskju um kröfuna og það
væri í þessu tilviki dómur sem féll í
Hæstarétti í apríl síðastliðnum. Því
gætu þessar kröfur ekki fyrnst fyrr
en í fyrsta lagi í apríl árið 2014,“
segir Arnar.
Því hefur verið haldið
fram að um 4.000 sam-
bærilegir samningar
hafi verið gerðir
þar sem hluti láns
var í íslenskum
krónum, en hluti í
erlendri mynt. Þór
Jónsson, talsmaður
Lýsingar, segir að
tölur um fjölda
samninga
komi ekki
frá Lýs-
ingu.
Endurreikna
til fjögurra ára
 Lögfræðingur telur að fyrningar-
ákvæði eigi að ná til tíu ára
Jón Heiðar Gunnarsson
jonheidar@mbl.is
„Íslenska fanga vantar óháðan ut-
anaðkomandi aðila til að gefa föngum
rödd gegn Fangelsismálastofnun,“
segir fangi sem titlar sig sem tals-
mann Stoða en það er hagsmuna-
félags fanga á Litla-Hrauni.
Hann gagnrýnir núverandi kerfi
harðlega og telur að kvörtunarmál
fanga séu kæfð í reglugerðum innan
opinbera kerfisins.
Samkvæmt núverandi lögum verða
fangar að tæma svokallaðar lög-
bundnar kæruleiðir áður en umboðs-
maður Alþingis getur tekið mál
þeirra til skoðunar. Fangi þarf fyrst
að leita til Fangelsismálastofnunar,
síðan til innanríkisráðuneytisins og
þegar ráðuneytið hefur kveðið upp
úrskurð sinn getur umboðsmaður Al-
þingis skoðað málið.
„Núverandi kerfi er einfaldlega
ekki nægilega gott. Kvartanir okkar
eru kæfðar í stjórnsýslurugli í marga
mánuði og flestir fangar eru komnir
út úr fangelsinu áður en málið er
loksins tekið fyrir,“ segir talsmaður-
inn. Hann telur að ekkert muni breyt-
ast til batnaðar á meðan slíkar brota-
lamir eru til staðar.
Alltaf sömu stöðluðu svörin
Talsmaðurinn las upp svar sem
honum barst frá umboðsmanni Al-
þingis varðandi kvörtun: „Umboðs-
maður Alþingis telur rétt að brotin
hafi verið stjórnsýslulög við ákvörðun
þessa máls en þar sem of langt er um
liðið frá umræddu atviki sér umboðs-
maður ekki ástæðu til að aðhafast
frekar í málinu.“
Hann segist þekkja mörg sam-
bærileg dæmi þar sem fangar fá
sömu stöðluðu svörin frá hinu opin-
bera eftir langa bið. „Það er fráleitt
að yfirvöld viðurkenna brotið en aldr-
ei gerist neitt því málið er búið að
velkjast svo lengi um í kerfinu sem
þeir bjóða sjálfir upp á.“
Hann telur miðstýringu Fangelsis-
málastofnunar vera of mikla og kallar
eftir óháðum aðila sem getur staðið á
sínu gagnvart stofnuninni „Þarna er
á ferð eftirlitslaus bolti sem gerir það
sem honum hentar. Það á enginn að
hafa eftirlit með sjálfum sér eins og
staðan er nú.“
Fangar vilja
umboðsmann
 Viðurkenna brot en aðhafast ekkert
 Kvartanir kæfðar í reglugerðum
Morgunblaðið/Júlíus
Ósáttur Fangi telur að Fangelsismálastofnun ríkisins hafi of mikil völd
gagnvart föngum og vill fá óháðan aðila sem fangar geta leitað til.
14 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 2. ÁGÚST 2013
DÚKA KRINGLUNNI SÍMI: 533 1322 SMÁRALIND SÍMI: 564 2011 DUKA.IS
Litríkar, hagnýtar,
fíngerðar, óbrjótandi,
fallegar, spennandi,
endingargóðar, mjúkar,
skemmtilegar...
Alls konar gjafir á
óskalistann ykkar.
Kláraðu listann
Brúðhjón sem gera
óskalista fá
10% afslátt
af öllum vörum
hjá okkur
í 6 mánuði
eftir brúðkaupið.
Þór Jónsson, talsmaður Lýs-
ingar, segir að misskilnings
gæti um fordæmisgildi hæsta-
réttardómsins í apríl. „Eins og
eðlilegt er, þar sem gerð er
krafa um endurgreiðslu of-
greidds fjár eins og í þessu til-
viki, er stuðst við gildandi fyrn-
ingarlög. Önnur túlkun hlýtur að
byggjast á misskilningi. Út af
fyrir sig skiptir það ekki máli.
Fyrningarreglurnar að þessu
leyti eru hinar sömu því sam-
kvæmt eldri lögum gilti sami
fyrningarfrestur,“ segir Þór.
Hann segir að í umræðunni
hafi verið tilhneiging til þess að
rugla framangreindum dómi
saman við dóma um ólögmæta
gengistryggingu. Málið snúi að
ágreiningi um þann hluta samn-
ings sem var frá upphafi í ís-
lenskum krónum.
„Viðkomandi aðili hélt því
fram að hann hefði talið sig
vera að gera óverðtryggðan
samning. Í þessu tilviki taldi
rétturinn að Lýsingu hefði ekki
tekist að afsanna fullyrðingu
aðilans um að hann hafði talið
sig gera óverðtryggðan samn-
ing,“ segir Þór.
Hann segir að í dómnum hafi
jafnframt verið vísað til þess að
viðskiptavinur hefði gert fyrir-
vara og sett fram mótmæli.
Hann segir að við skoðun á
sambærilegum samningum hafi
komið í ljóst að skilmála- og
greiðslusaga hafi verið mismun-
andi eftir tilvikum. Því þurfi að
skoða hvert tilvik fyrir sig.
Hann segir að enn gæti mis-
skilnings vegna þessa, bæði hjá
tilteknum aðilum innan stjórn-
kerfisins og utan þess. „Lýsing
hefur til dæmis sent umboðs-
manni skuldara og Neytenda-
stofu erindi vegna rangfærslna
þeirra á opinberum vettvangi
um dóminn – svo að það er
kannski ekki að undra þótt fólk
ruglist í ríminu. Lýsing
reynir af fremsta megni
að aðstoða alla sem til
okkar leita.“
Misskilið for-
dæmisgildi
MÓTMÆLA RANGFÆRSLUM
Þór
Jónsson
„Ég skil afstöðu fanga og tel mikil-
vægt að skoða málið heildstætt
enda getur oft verið erfitt fyrir
frelsissvipta einstaklinga að koma
skoðunum sínum á framfæri,“ seg-
ir Róbert Spanó, settur umboðs-
maður Alþingis.
Hann tók upp á því að eigin
frumkvæði að heimsækja Litla-
Hraun fyrir stuttu og spjalla þar
við fanga augliti til auglitis.
„Heimsóknin gekk vel og nú erum
við að vinna upp úr þessum gögn-
um,“ segir Róbert.
Hann telur mikilvægt að stjórn-
völd efli slíkar frumkvæðisathug-
anir hjá umboðsmanni Alþingis en
stofnunin ræð-
ur ekki við slík-
ar athuganir
vegna mikilla
anna. Árlega
berast yfir 500
kvörtunarmál
til umboðs-
manns Alþingis.
„Ef embætti
okkar yrði eflt gætum við haft
betra eftirlit með þeim opinberu
stofnunum sem sjá um frelsis-
svipta einstaklinga. Með þessum
hætti gæti umboðsmaður Alþingis
skoðað mál fanga með almennum
hætti.“
Heimsótti Litla-Hraun
AUKNAR FRUMKVÆÐISATHUGANIR LEYSA VANDANN
Róbert R. Spanó
Helgi Gunn-
laugsson af-
brotafræð-
ingur man
ekki í fljótu
bragði eftir
umboðs-
manni fanga
hjá öðrum
þjóðum en
bendir á að
þar eru
stundum óháðar nefndir til stað-
ar. Hann nefnir Noreg sér-
staklega í þessu tilliti en þar
hittast fulltrúi fanga, fræðimenn
og fulltrúar úr kerfinu árlega og
fara yfir málin. Ekkert slíkt um-
ræðuferli er til staðar hér á landi.
Helgi skilur upplifun fanga og
telur marga þeirra líta svo á að
ráðuneytið sé ekki óháður aðili
gagnvart Fangelsismálastofnun.
Hann telur hins vegar stofnun
nýs embættis umboðsmanns
fanga vera of dýrt þar sem þörfin
fyrir fjármagn er meiri annars
staðar innan fangakerfisins.
Umræðu-
vettvangur
SKILUR AFSTÖÐU FANGA
Helgi
Gunnlaugsson