Morgunblaðið - 07.11.2013, Blaðsíða 20

SUÐURLAND
DAGA
HRINGFERÐ
EYRARBAKKI
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 7. NÓVEMBER 2013
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
„Endurbótasmiðir hafa góðan efni-
við hér á Eyrarbakka. Á blóma-
tíma byggðarlagsins, það er frá
aldamótunum 1900 og fram yfir
1920, voru hér byggðir tugir íbúð-
arhúsa og vandað til verka. Gjarn-
an eru þetta hús sem eru kannski
50-70 fermetrar að flatarmáli og
eru kjallari hæð og ris. Nokkur
slík höfum við gert upp á undan-
förnum árum sem hefur verið afar
ánægjulegt að glíma við,“ segir
Gísli Ragnar Kristjánsson á Eyr-
arbakka.
Eignaðist hús nítján ára
Bræðurnir Gísli Ragnar og
Guðmundur Kristjánssynir hafa
starfað saman um langt árabil sem
húsasmiðir. Þeir einbeita sér að
viðhaldi og endurbótum og hafa
komið að slíkum verkefnum á
Eyrarbakka og víðar.
„Áhugi minn á endurgerð
gamalla húsa vaknaði strax þegar
ég var á unglingsaldri. Ég var
nítján ára, árið 1991, þegar við
bræður keyptum húsið Hallanda,
sem er í Skúmsstaðahverfinu hér
vestast á Eyrarbakka. Það er
dæmigert lítið alþýðuhús sem
byggt er snemma á 20. öldinni,“
segir Gísli. Þeir bræður eiga
nokkur eldri hús á Bakkanum sem
þeir hafa endurbyggt nánast frá
grunni og gert þannig úr garði að
eftirtekt vekur.
Úrvalstimbur og vinnu-
brögð til fyrirmyndar
Um þessar mundir vinna Gísli
og Guðmundur að endurbótum á
húsinu Stígprýði sem er við Eyr-
argötu. Þetta er lítið timburhús,
byggt árið 1915, og fengu nýir eig-
endur bræðurna þjóðhögu til að
annast endurbætur. „Okkur miðar
vel áfram, nú á að taka tvær hlið-
ar á húsinu í gegn sem er um
mánaðar verkefni,“ segir Gísli
Ragnar.
„Oft hefur vakið athygli mína
úr hve góðu timbri húsin hér á
Eyrarbakka, sem eru byggð í upp-
hafi 20. aldarinnar, eru,“ segir
Gísli Ragnar.
„Vinnubrögðin hafa líka verið
til fyrirmyndar; stoðvirki er tapp-
að saman, burðarbitar trénegldir.
Svo slaknar á þessu þegar kemur
nær nútímanum. Upp úr 1930 og
eftir það var í ríkari mæli farið að
nota til dæmis kassafjalir eða af-
gangstimbur í til dæmis milliveggi
og viðbyggingar. En auðvitað end-
urspeglar þetta tíðarandann,
kreppu, heimsstyrjöld og seinna
haftatímabilið þegar innflutningur
á byggingaefni og öðru var
ströngum skilyrðum háður.“
Húsið er staðarprýði
Meðal minnisstæðra verkefna
í áranna rás nefnir Gísli aðkomu
þeirra bræðra að endurbótum á
Þjóðmenningarhúsinu í Reykjavík.
Einnig Húsinu á Eyrarbakka, þar
sem Byggðasafn Árnesinga er nú.
Úrvalsviður aldamóta
 Bræðurnir Gísli Ragnar og Guðmundur Kristjánssynir
vinna við að endurbæta gömlu húsin á Eyrarbakka  Tugir
bygginga frá um 1900 standa enn  Í upprunalegt horf
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Þjóðhagar Bræðurnir Gísli Ragnar, til vinstri, og Guðmundur fyrir utan húsið Stígprýði á Eyrarbakka. Endurgerð
þess er tekin í nokkrum áföngum og vandað til verka, sem er nauðsynlegt þegar breyta á og bæta gömul hús.
 „Það er gaman að starfa á veitingahúsi og hafa að flestu leyti frítt spil til að
móta nýjar áherslur,“ segir Stefán Ólafsson þjónn. Með nafna sínum Krist-
jánssyni tók hann sl. vor við rekstri veitingastaðarins Rauða hússins á Eyr-
arbakka. Þeir félagar hyggjast á næstunni brydda upp á ýmsu nýju þar, svo
sem kynningum á eðalviskíi og úrvalsbjór með veitingum sem hæfa. Þar er
Stefán Ólafsson á heimavelli en hann starfaði í mörg ár í Þýskalandi, en óvíða
er bjórmenning jafn sterk og þar í landi.
„Rauða húsið hefur sérstöðu. Fiskur er áberandi á matseðli hér, svo sem
þorskur og ýsa sem hægt er að matbúa á ýmsa vegu. Og þá voru Eyrbekkingar
fyrir um sextíu árum fyrstir manna til að veiða og vinna humar, sem við höfum
einnig í öndvegi,“ segir Stefán. Hann bætir við að þeir félagar séu nú að und-
irbúa jólahlaðborð Rauða hússins sem verður blanda danskra og íslenskra
hefða.
Með frítt spil og fisk í matinn
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Eyrarbakki Þorskur, ýsa, viskí og bjór hjá Stefáni í Rauða húsinu.
 Eyrarbakkakirkju
prýðir altaristafla sem
máluð var af Lovísu
Danadrottningu sem
var drottning Kristjáns
IX sem ríkti í Danmörku
1863 til 1906.
Kirkjuna teiknaði Jó-
hann Fr. Jónsson tré-
smiður, hún var vígð ár-
ið 1890 og fyrsti
prestur kirkjunnar var
Jón Björnsson.
Hann sigldi til Kaup-
mannahafnar til að út-
vega við til byggingar
kirkjunnar og fór þar á
fund konungshjónanna.
Vel fór á með þeim og í
framhaldi af þeim fundi
gaf Lovísa kirkjunni alt-
aristöfluna. Auk alt-
aristöflunnar á Eyr-
arbakkamálaði hún
a.m.k. þrjár aðrar sem
finna má í kirkjum í
Danmörku.
Altaristaflan Hún var máluð af Lovísu Danadrottn-
ingu og sýnir Jesú á tali við samversku konuna.
Konungleg altaristafla
Anna Lilja Þórisdóttir
annalilja@mbl.is
„Þegar ég var að læra bók-
menntafræði var mikið talað um
hversu mikið hefði farið for-
görðum af bókum eftir íslenskar
konur. Þetta sat alltaf í undir-
meðvitundinni hjá mér. Löngu
síðar rakst ég á safn með bókum
eftir breskar konur þegar ég fór
til Englands og í framhaldinu
ákvað ég að gera þetta,“ segir
Rannveig Anna Jónsdóttir, bók-
mennta- og menningarfræðingur,
sem veitir Konubókastofunni á
Eyrarbakka forstöðu.
Bókastofan opnaði í vor og
þar eru bækur eftir íslenskar
konur og bækur sem hafa verið
skrifaðar um konur auk fjölda
tímarita sem fjalla um málefni
kvenna. Til stendur að þar verði
safn þar sem hægt verði að fræð-
ast um íslenska kvenrithöfunda
og skoða verk þeirra.
Kellinga- og kallabækur
Á hvaða hátt fóru bækur eft-
ir konur forgörðum? „Í fyrsta
lagi var litið niður á þær og varð-
veislugildi þeirra því ekki metið
jafn mikið og annarra bóka.
Lengi vel voru konur nánast úti-
lokaðar frá bókmenntasögunni.
Orð eins og kellingabækur voru
gjarnan notuð um ritstörf
kvenna, en það er ekki til neitt
Bara kellinga-
bækur, engar
kallabækur
 Í konubókastofunni eru ein-
ungis bækur eftir konur
Morgunblaðið/Ómar
Mikill dýrgripur Rannveig Anna með Handavinnubókina frá árinu 1886.
Undirtitill hennar er: „Leiðarvísir til að nema ýmsar kvenlegar hannyrðir“.