Morgunblaðið - 08.01.2014, Side 24

24 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 8. JANÚAR 2014
Kæri sjávarútvegs-
ráðherra.
Enn er það svo á Ís-
landi að þeir sem
koma úr sveit eða hafa
verið á sjó eru vanir til
vinnu og taldir líklegir
til þess að ljúka verki.
Þetta er ákall til
sjávarútvegsráðherra,
sem kemur úr sveit, að
ljúka kvótamálinu á
viðunandi hátt. Umræðan um sjáv-
arútveg hefur oft verið á villigötum
og mikil orka farið í að ræða mál sem
skipta takmörkuðu máli. Sjávar-
útvegur er allt í senn veiðar, vinnsla,
flutningur, markaðssetning og sala
afurða og liggur við að mikilvægi
þessa sé í öfugri röð þótt allur sé fer-
illinn mikilvægur. Eitt sem vert er
að átta sig á er að íslenska kvóta-
kerfið er bæði fiskveiðistjórn-
unarkerfi og skattkerfi og hefur síð-
ara hlutverk þess valdið mestum
ágreiningi. Fyrra hlutverkið er
minna umdeilt en það er fisk-
veiðistjórnunarkerfið og hefur
ástand fiskstofnanna sýnt að það er
gott samkvæmt mati Hafrann-
sóknastofnunar. Krafan til kvóta-
kerfisins er sú að það sé bæði skyn-
samlegt og sanngjarnt og hefur mun
meira verið rætt um sanngirnina en
skynsemina. Ef við ætlum að reyna
að komast að niðurstöðu um hag-
kvæmasta kerfið þá eru nokkrar
staðreyndir sem við ættum að við-
urkenna.
Sú fyrsta er að til lengri tíma litið
skiptir meira máli fyrir þjóðfélagið
hvað veiðarnar gefa af sér en hver á
aflaheimildirnar.
Í annan stað er betra fyrir þjóðfé-
lagið að endurfjárfesting í greininni
sé í höndum farsælla einstaklinga,
sem þekkja útgerð, en ríkisstjórna.
Útgerðarmenn eru líklegri til þess
að fjárfesta skynsamlegra í útgerð
en ríkið, sem hefur alltof oft sóað
fjármunum í að viðhalda úreltu kerfi
of lengi vegna ótta við breytingar og
þrýstihópa.
Í þriðja lagi þá fæst mest fyrir
sölu eigna á frjálsum markaði. Þess
vegna er mælt með að
fara þá leið með afla-
hluta ríkissjóðs.
Fyrir 18 árum, eða
árið 1995, skrifaði und-
irritaður grein í tímarit-
ið Vísbendingu sem
heitir Leikreglur sjáv-
arútvegsins og fjallar
um kvótakerfið. Segja
má að lítið hafi breyst
til batnaðar en mikil
orka hefur hins vegar
farið í að rífast um
kvótakerfið. Þær breytingar sem
hafa verið framkvæmdar hafa flest-
ar gert kerfið óskilvirkara þegar
reynt hefur verið að koma til móts
við hin svokölluðu réttlætissjón-
armið á hverjum tíma.
Kvótakerfi með frjálsu framsali,
tegundamillifærslu og geymslurétti
milli ára gefur mikla möguleika á
hagræðingu og öflugri útgerð. Tölur
hafa sýnt okkur það að íslenskur
sjávarútvegur, þá sérstaklega út-
gerðin, er í fararbroddi á sínu sviði í
heiminum og sýnir það að við virð-
umst vera á réttri leið. Hvergi er
framlegðin talin jafnmikil og á ís-
lensku fiskiskipi og er raunin sú að
flestum öðrum þjóðum hefur mistek-
ist að fá nokkuð út úr greininni.
Þrátt fyrir að þetta virðist vera eina
atvinnugreinin á Íslandi sem hefur
hlotið alþjóðlega viðurkenningu höf-
um við talið okkur þess umkomin að
fikta í kvótakerfinu til að koma til
móts við þrýstihópa en flestum öðr-
um til óþurftar.
Sjávarútvegurinn hefur sýnt og
sannað að hann er almennt rekinn af
úrvalsfólki og einnig notið góðs af
því að vera með mjög hæft og gott
starfsfólk. Það er til dæmis leitun að
hæfara fólki en yfirmönnum á ís-
lenska flotanum, sem eru upp til
hópa ákaflega duglegt og úrræða-
gott starfsfólk.
Allar þessar viðbætur, hvort sem
um er að ræða línuívilnun, strand-
veiðar, byggðakvóta eða annað, hafa
leitt til þess að kerfið verður óhag-
kvæmara en ella og þjóðin hefur tap-
að fyrir vikið. Nægir að minna á
stærðartakmörkun íslenskra
útgerðarfélaga sem kannski þykir
sjálfsögð en dregur úr hagkvæmni
kerfisins. Leyfisskyldar frí-
stundaveiðar eru eina undantekn-
ingin frá þessu sem er réttlætanleg.
Það er miklu eðlilegra að rík-
isstjórnir færi þeim sem á aðstoð
þurfa að halda peninga en að leyfa
þeim að veiða og færa þeim afla-
hlutdeildir og leika sér að fjöreggi
þjóðarinnar. Það eru takmörk fyrir
því hversu flóknir hlutirnir geta ver-
ið til að þeir skiljist og séu túlkaðir á
sama veg og þess vegna þarf að gera
umræðuefnið um íslenska kvóta-
kerfið einfalt og aðgengilegt.
Hér eru lagðar til breytingar á
kvótakerfinu sem byggjast á að
markaðslögmál gildi við sölu eigna
og útiloka undantekningar. Þær
breytingar myndu gera kvótakerfið í
senn skilvirkara, einfaldara og rétt-
látara.
Lagt er til að allar fisktegundir
verði færðar í eitt sameiginlegt afla-
markskerfi sem miðast við stór og
smærri fiskiskip, svokallaða króka-
báta, og að úthlutun verði varanleg
eins og hún hefur verið en að ríkið
taki frá á hverjum tíma um 10% af
árlegum aflaheimildum hverrar fisk-
tegundar og bjóði þær upp en láti út-
vegsmenn að öðru leyti um rekst-
urinn. Það er réttlætanlegt að
ríkissjóður fái tekjur af auðlindinni
enda auðlindin í eigu þjóðarinnar.
Með því að takmarka aðganginn að
fiskimiðunum tryggir ríkið skyn-
samlega nýtingu auðlindarinnar. Tí-
und er vel þekkt og hóflegur skattur.
Greiðslur vegna veiðanna ættu að
vera á tvenns konar formi. Annars
vegar veiðigjöld á hvert úthlutað
þorskígildiskíló og ætti það gjald að
standa undir öllum þeim sértæka
kostnaði sem útgerðin krefst svo
sem rekstri Fiskistofu, Hafrann-
sóknastofnunar, Verðlagsstofu
skiptaverðs og AVS. Hins vegar tí-
und af aflaheimildum sem boðin eru
upp til hæstbjóðanda í áföngum á
veiðitímabilinu og á réttum tíma til
að hámarka arðinn af auðlindinni.
Til viðbótar þessu greiðir útgerðin
almenna skatta eins og önnur fyr-
irtæki í landinu og starfsfólk hennar
greiðir skatta og aðrar skyldur líkt
og tíðkast.
Með þessu er tryggt að útvegs-
menn bjóða eingöngu í aflaheimild-
irnar eftir afkomu og horfum og að
ríkissjóður deilir hlut með útgerð-
inni á hverjum tíma. Jaðarkostnaður
við að sækja viðbótarafla ætti að
tryggja góð tilboð í hlut ríkissjóðs.
Kerfið gerir það að verkum að það
er óþarfi að hafa hóp sérfræðinga við
að reikna út hæfilegar álögur af fyr-
irliggjandi rekstrargögnum, í stað
þess eru markaðslögmálin látin
ákveða hvað er hæfilegt. Þá fæst
einnig grundvöllur til þess að
ákvarða þorskígildisstuðla sem
byggjast á verðmætum hverrar teg-
undar á hverju ári. Þetta leyfir end-
urnýjun í greininni þar sem allir
geta boðið í aflaheimildirnar.
Allir frjálslyndir og framfarasinn-
aðir menn treysta markaðnum til
þess að finna sanngjarnt verð og
90% af aflaheimildunum eru nægj-
anleg til þess að tryggja öflug út-
gerðafélög sem geta boðið í þau 10%
aflaheimilda sem eru á höndum rík-
issjóðs og skila umtalsverðum
tekjum. Miðað við núverandi út-
hlutun aflaheimilda og verð á kvóta
á markaði bendir flest til þess að
slíkt kerfi mundi færa ríkissjóði á
þessu ári tæplega 10 milljarða, sem
eru svipaðar tekjur og talað er um í
dag. Þau 90% aflaheimilda sem út-
gerðin fer með tryggja henni mikinn
stöðugleika og skila öflugum fé-
lögum sem eru fær um að bjóða hátt
verð fyrir árlegan aflahlut rík-
issjóðs.
Tekjur af fiskveiðiauðlindinni eru
óvissar og fara eftir fiskgengd og
gengi hverju sinni en ættu að skila
sér ef vel gengur og ég undirstrika
að tekjurnar ættu að renna í auð-
lindasjóð ásamt annarri auðlinda-
rentu landsins. Tekjur úr sjóðnum
verða með jafnari hætti og notaðar
til sveiflujöfnunar fyrir ríkissjóð.
Rökin fyrir því að allar tegundir
ættu að tilheyra þessu kerfi eru þau
að afrakstur fiskstofnanna er mis-
munandi og ein fisktegund vex á
kostnað annarrar. Þannig hefur til
dæmis aukin makrílgengd í land-
helgi okkar minnkað tækifæri síldar
og loðnu til að vaxa. Þeir sem hafa
fjárfest í búnaði til þess að veiða
loðnu og síld geta því beitt sömu tól-
um og tækjum við makrílveiðar.
Fáum virðist ljóst að íslenskur
sjávarútvegur er burðarás margra
atvinnugreina í íslensku þjóðlífi.
Þeim sem staðið hafa vaktina í ís-
lenskum sjávarútvegi undanfarin ár
verður seint fullþakkað.
Einföldum kvótamálið
– gerum það aðgengilegt
Eftir Magnús
Magnússon
Magnús Magnússon
» Þetta er ákall til
sjávarútvegsráð-
herra, sem kemur úr
sveit, að ljúka kvótamál-
inu á viðunandi hátt.
Höfundur er fyrrverandi formaður
Útvegsmannafélags Norðurlands og
fyrrverandi stjórnarmaður LÍÚ.
Það er ánægjulegt
að flest vel meinandi
fólk hefur hjartalag
fyrir kærleikanum, tal-
ar um hann og vill
halda honum á lofti. Í
mínum huga er kær-
leikurinn afl sem við öll
þráum að fá að njóta.
Jafnframt dýrmætasta
aflið í tilverunni ásamt
voninni og trúnni. En
þegar kemur að því að skilgreina
kærleikann þá lendum við stundum í
basli enda sýnist sitt hverjum í þeim
efnum. Leyfi ég mér því að setja hug-
renningar mínar um kærleikann hér
á blað lesendum til umhugsunar.
Kærleikurinn breytir öllu
Kærleikurinn spyr ekki um eigin
hag og er ekki á eigin forsendum.
Hann segir ekki, þegar mér hentar,
þegar ég vil eða nenni og þá þegar ég
fæ sem mest út úr honum á móti. Nei,
kærleikurinn hlustar og sér. Hann
opnar hjarta sitt fyrir neyð náungans,
án þess að spyrja um rök eða ástæð-
ur. Um leið og hann er brottför úr
sjálfinu leiðir hann til djúprar sjálfs-
meðvitundar. Hann nær út fyrir öll
hagsmunasamtök og allar pólitískar
samfylkingar. Kærleikurinn er mis-
kunnsamur, ekki sjálfhverfur. Hann
er umhyggja frá innstu hjartans rót-
um. Hann uppörvar og hvetur, því
hann á uppsprettu í hinni tæru lind
lífsins. Hann breytir refsingu í fyr-
irgefningu, er fórnfús og spyr ekki
um endurgjald. Kærleikurinn kemur
í veg fyrir ósætti. Hann flytur frið,
leitar sátta, stuðlar að gleði og veitir
fögnuð. Gleði og fögnuð sem byggður
er á djúpri alvöru sem leiðir til var-
anlegrar hamingju. Hamingju sem
umbreytir hjörtum fólks svo það snýr
sér frá ranglæti og óréttvísi inn í eilíft
ljós sannleikans. Hann stuðlar þannig
að skilningi, er nærgætinn, alúðlegur
og hlýr. Kærleikurinn er gjafmildur
og þakklátur. Hann veitir hjörtunum
frið. Eilífan frið, sem er æðri mann-
legum skilningi. Kærleikurinn fer
ekki í manngreinarálit og tekur sér
ekki frí. Hann er ekki aðeins falleg
orð heldur lætur hann
verkin tala. Í kærleik-
anum er fólgin lausn,
sigur og ólýsanlegur
lækningamáttur. Í kær-
leikanum geta vissulega
fundist margar vist-
arverur en þar eru eng-
in dökk skúmaskot.
Að mínu mati getur
enginn átt meiri kær-
leika en þann að leggja
líf sitt í sölurnar fyrir
vini sína. Hvað þá svo
þeir fái lifað um eilífð. Það er þaðan
sem kjarni kærleikans er sprottinn.
Kærleikur Guðs sem er kóróna lífs-
ins.
Málið er að þiggja kærleikann
Málið er að þiggja kærleikann,
meðtaka hann af þakklæti og lifa hon-
um. Með því að finna honum farveg,
koma honum áfram svo fleiri fái notið
hans. Kærleikurinn er tær, hann er
heill, honum fylgir sannleikur og
frelsi, umhyggja og umburðarlyndi,
von og traust, ábyrgð og agi.
Að vera til blessunar
Ef þú vilt njóta blessunar skaltu
leitast við að vera til blessunar. Upp-
örva og gleðja, styðja og hvetja og
bera þannig raunverulega umhyggju
fyrir fólki. Þeir sem eru sjálfselskir,
sérhlífnir og sjálfumglaðir, sífellt nei-
kvæðir, með allt á hornum sér, verða
einfaldlega ekki til blessunar.
Taktu ákvörðun um að vera til
blessunar. En það kostar vissulega
bæði þolinmæði, úthald og aga. En
með því finnum við lífi okkar tilgang
sem veitir okkur varanlega hamingju.
Talandi um
kærleikann
Eftir Sigurbjörn
Þorkelsson
Sigurbjörn Þorkelsson
»Kærleikurinn upp-
örvar, leitar sátta, er
fórnfús og nærgætinn.
Hann umbreytir hjört-
um og stuðlar að skiln-
ingi. Í honum eru engin
dökk skúmaskot.
Höfundur er ljóðskáld
og rithöfundur.
• Konica Minolta fjölnotatækin (MFP)
eru margverðlaunuð fyrir hönnun,
myndgæði, notagildi, umhverfisvernd
og áreiðanleika.
• Bjóðum þjónustusamninga,
rekstrarleigusamninga og alhliða
prentumsjón.
• Viðskiptavinir Kjaran eru lítil og stór
fyrirtæki, stofnanir og prentsmiðjur
sem eiga það sameiginlegt að gera
kröfur um gæði og góða þjónustu.
• Kjaran er viðurkenndur söluaðili á
prentlausnum af Ríkiskaupum.
Síðumúla 12 - 510 5520 - kjaran.is
• BLI A3 MFP Line of the Year 2013
• BLI A3 MFP Line of the Year 2012
• BLI A3 MFP Line of the Year 2011
bizhub margverðlaunuð fjölnotatæki
– með morgunkaffinu