Morgunblaðið - 24.02.2014, Síða 17

17
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 24. FEBRÚAR 2014
Ungt og leikur sér Boðið var upp á fjölbreytta afþreyingu í frístundamiðstöðvum í vetrarfríi grunnskólabarna og skemmtu krakkarnir sér vel við hverskonar sprell og átök, eins og sjá má hér.
Kristinn
Sú pólitíska stað-
reynd blasir við að vilji
stjórnarflokkanna,
Sjálfstæðisflokks og
Framsóknarflokks,
stendur ekki til þess að
Ísland gangi í Evrópu-
sambandið. Skýrsla
Hagfræðistofnunar Há-
skóla Íslands skýrir í
meginatriðum hvers
vegna afstaða flokk-
anna er þessi. Í skýrsl-
unni kemur m.a. fram að undanþágur
frá regluverki ESB fást að jafnaði
ekki og síst af öllu á sviði landbúnaðar
og sjávarútvegs. Við Íslendingar vilj-
um halda sjálfsákvörðunarrétti okkar
á sem flestum sviðum en hafa opin og
góð samskipti við önnur ríki. Afsal á
fullveldi þjóðarinnar sem hún hefur
tiltölulega nýlega endurheimt eftir
mörg hundruð ár sem nýlenda, kemur
ekki til greina. Það er líka alveg ljóst
að 320 þúsund manna þjóð eins og Ís-
lendingar myndi hafa lítil sem engin
áhrif í 500 milljóna manna samfélagi
sem Evrópusambandið er.
Pólitískur ómöguleiki
Bjarni Benediktsson, formaður
Sjálfstæðisflokksins, hefur lýst þeirri
skoðun sinni að hann vilji virkja vilja
þjóðarinnar til að taka þátt í mikil-
vægum ákvörðun og setja slíkt
ákvæði inn í stjórnarskrá Íslands. Ég
er sammála formanni flokksins hvað
þetta varðar. Mér fannst hann einnig
koma mjög drengilega fram í viðtali í
Spegli Ríkisútvarpsins í síðustu viku
eftir að ljóst var að stjórnarflokkarnir
höfðu samþykkt að leggja fram þings-
ályktunartillögu um að afturkalla að-
ildarumsóknina að Evrópusamband-
inu. Þar útskýrir hann hvers vegna
hann telur ekki hægt að halda þjóðar-
atkvæðagreiðslu um framhaldið, eins
og hann hafði áður boðað.
Arnar Páll Hauksson fréttamaður:
„Nú varst þú að tala um þjóðarat-
kvæðagreiðslu um framhald viðræðn-
anna, að hún yrði jafnvel á fyrrihluta
þessa kjörtímabils. Það sagðir þú fyr-
ir kosningar. Finnst ekki að þú sért að
fara á svig við það sem þú hefur áður
sagt sjálfur?“
Bjarni Benediktsson: „Ég hef sagt í
fyrsta lagi að ég teldi að vel gæti farið
á því að þjóðaratkvæðagreiðsla færi
fram um þetta mál og eins líka að við
ættum að færa inn í
stjórnarskrána ákvæði
um þjóðaratkvæða-
greiðslu, réttinn til að
kalla eftir þjóðarat-
kvæðagreiðslu um
ákvarðanir alþingis. Ég
vona að menn virði það
við mig í þessari um-
ræðu að ég hef einlæg-
an vilja til þess að virkja
vilja þjóðarinnar til að
taka þátt í stórum
ákvörðunum. Í þessu
tiltekna máli er það hins vegar mín
niðurstaða að það verði ekki hægt að
vinna með þá niðurstöðu úr þjóðar-
atkvæðagreiðslu sem myndi kalla eft-
ir áframhaldandi viðræðum. Þannig
sé einfaldlega uppi ákveðinn ómögu-
leiki sem ekki verði komist í kringum.
Þeir sem vilja andmæla þessu verða
þá að útskýra fyrir mér hvernig tveir
flokkar þar sem hvorugur vill ganga í
Evrópusambandið eiga með trúverð-
ugum hætti að eiga í þeim viðræðum,
leiða þær til lykta og hvernig Evrópu-
sambandið eigi að fallast á niðurstöðu
í slíkum viðræðum þegar fyrir liggur
að viðmælandinn hyggst ekki styðja
niðurstöðuna. Þarna erum við farin
að ræða um efni málsins og kjarna
þess, sem er ekki hægt að slíta úr
samhengi við vilja þjóðarinnar í ein-
stökum stórum málum.“
Svigurmæli eru nú höfð uppi um
svik Sjálfstæðisflokksins og ekki
spöruð stóru orðin. Miða verður við
þær aðstæður sem eru uppi meðal
annars í ljósi þess hvaða flokkar
mynduðu ríkisstjórn og þá hvaða
stefna varð ofan á í stjórnarsáttmála
flokkanna. Niðurstaða formanns
Sjálfstæðisflokksins er því í senn rök-
rétt, í samræmi við stefnu flokksins
og best fyrir land og þjóð. Þess vegna
styð ég hana heils hugar.
Eftir Elínu Hirst
» Bjarni: „Það er mín
niðurstaða að ekki
verði hægt að vinna með
þá niðurstöðu úr þjóðar-
atkvæðagreiðslu sem
myndi kalla eftir áfram-
haldandi viðræðum.“
Elín Hirst
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins.
Niðurstaða
Bjarna er rétt
Á árinu 2011 var
hafist handa um stór-
átak til að efla almenn-
ingssamgöngur, ekki
aðeins á þéttbýlis-
svæðunum norðan-
lands og á höfuðborg-
arsvæðinu, heldur ekki
síður í strjálbýlli
byggðum landsins.
Víða skorti samgöngu-
net sem hægt væri að
reiða sig á innan
byggðakjarna og á
milli þeirra. Í samráði
við sveitarfélögin var
afráðið að fela lands-
hlutasamtökum sveit-
arfélaga að annast
verkefnið enda væri
hagsmunum íbúanna
þannig best þjónað þar
sem þau hefðu besta
yfirsýn og væru í bestri aðstöðu til
utanumhalds, en að samningsgerð-
inni kæmi síðan Vegagerðin fyrir
hönd ríkisins sem jafnframt hefði
með höndum styrkveitingar til að
halda uppi samgöngum þar sem slíkt
væri nauðsynlegt.
Rök og gagnrök
Til að þetta gæti gengið eftir var
gerð breyting á lögum um sérleyfis-
hafa sem gerði landshlutasamtökum
sveitarfélaga kleift að öðlast einka-
leyfi. Lagaheimild þessi er skýr og
féll almennt í góðan jarðveg hjá
sveitarfélögunum og hjá almenningi
að því er best varð séð. En undan-
tekningin sannar regluna því þeir
voru til sem ekki var skemmt. Fyrst
ber að nefna Samkeppniseftirlitið en
frá upphafi mátti merkja að þar á
bæ vildu menn hafa óhefta sam-
keppni sem frekast mætti á þessu
sviði sem öðrum. Gagnrök við þessu
viðhorfi hafa verið þau að þar með
myndi það gerast að arðbærustu
leiðirnar yrðu plokkaðar út af fyrir-
tækjum, sem sæju að þar væri hagn-
aðar von. Skattgreiðendur yrðu svo
látnir um að fjármagna það sem ekki
gæfi arð. Þetta er gömul saga og ný.
Þessi fyrirtæki sem ætlað var að
reka starfsemi sína innan almanna-
kerfis í stað þess að sitja undir júgr-
um mjólkurkúnna einna, fóru nú í
mikinn leiðangur til að reyna að fá
hnekkt nýfenginni rétt-
arstöðu sveitarfélag-
anna.
Í óþökk Suðurnesja-
manna
Og viti menn! Þeir
höfðu árangur af brölti
sínu því við ríkisstjórn-
arskiptin urðu straum-
hvörf í málinu. Nýr inn-
anríkisráðherra hlust-
aði á áeggjan og um-
kvartanir Samkeppnis-
eftirlitsins og einstakra
fyrirtækja og tók þær
framyfir óskir sveitar-
félaganna. Hinn 19.
desember var samning-
urinn við sveitarfélögin
á Suðurnesjum settur í
uppnám með því að
taka einhliða út úr hon-
um sérleyfið á milli
Flugstöðvar Leifs Ei-
ríkssonar og Reykja-
víkur! Fáheyrt er að samningi af
þessu tagi sé rift einhliða. Átti ég
orðastað um þetta efni við innanrík-
isráðherra á Alþingi. Kvaðst ráð-
herra ekki hafa átt annarra kosta völ
en að segja upp þessum þætti samn-
inga við Suðurnesjamenn vegna
andstöðu Samkeppniseftirlitsins og
síðan hins, að einkaleyfi sveitarfé-
laganna stríddu gegn EES-rétti.
Samkeppniseftirliti og
EES ranglega veifað
Nú vill svo til að hvorugt er rétt.
Samkeppniseftirlitið hefur ekki
ákvörðunarvald í þessu efni. Það
getur komið með ábendingar og
hlutast til þar sem óvéfengjanlegt er
að lög hafi verið brotin en vald þess
er ekki umfram sérlög sem Alþingi
setur. Í annan stað þá stríðir þetta
ekki gegn EES-rétti. Almennings-
samgöngur eru í höndum sveitarfé-
laga eða samtaka þeirra á flestum ef
ekki öllum löndum Norðurlandanna.
Framkvæmdastjórn ESB hefur í of-
análag staðfest að heimilt sé að veita
sérleyfi og ríkisstyrki þótt ein leið í
kerfi standi undir sér ef kerfið í heild
stendur ekki undir sér.
Hvað er svona merkilegt
við Helsinki?
Í höfuðborg Finnlands, Helsinki,
eru samgöngur til og frá alþjóða-
flugvellinum, sem er í nokkurri fjar-
lægð frá miðborginni, hluti af al-
mannakerfinu. Hvers vegna skyldu
samgöngur á milli Helsinkiflugvallar
og miðborgarinnar koma sér-
staklega upp í hugann? Jú, það er
vegna þess að þarna stendur hníf-
urinn í kúnni í hinni íslensku deilu. Í
Helsinki nýtur borgin samlegðar
með fólksflutningum til og frá al-
þjóðaflugvellinum sem þannig reyn-
ist höfuðborginni ákveðin auðlind.
Hér á landi virðast sumir hverjir
hreinlega ekki geta unnt sveitar-
félögum á Suðurnesjum þess að fá
notið þeirrar auðlindar sem nálægð
við alþjóðaflugvöllinn gæti verið
þeim hvað samgöngur varðar.
Reynslan sýnir að sveitarfélögin
fara með vald sitt af mikilli varfærni
og ábyrgð. Sveitarfélögin hafa haft
umrætt sérleyfi á sinni hendi og
keyra Kynnisferðir á grundvelli þess
leyfis. Ítrekað hafa komið fram kröf-
ur um að hækka verðið umfram það
sem sveitarfélögin hafa viljað heim-
ila, þannig að það er þeim að þakka
en ekki kostnaðarsamri samkeppni
að verðið hefur haldist tiltölulega
hóflegt. Góð þjónusta og hófstillt
verð er ekki þrátt fyrir aðkomu
sveitarfélaganna heldur vegna henn-
ar!
Væri ráð að hlusta?
Það eina sem vakir fyrir sveitar-
stjórnarmönnum á Suðurnesjum, að
því er ég best veit, er að reyna að
nýta möguleg samlegðaráhrif inn í
samgöngukerfi Suðurnesja. Sveitar-
félögin þar eru ekki svo fjárhagslega
burðug að þau geti rekið öflugt sjálf-
bært samgöngunet. Með samnýt-
ingu og samlegð í rekstri gæti hins
vegar verið unnt að stíga framfara-
skref samfélaginu til hagsbóta.
Hvers vegna á að banna það? Hvers
vegna þarf að láta einkahagsmuni
ganga fyrir? Hvers vegna er hlustað
á óskir Samkeppniseftirlitsins og
orð þess og ábendingar lögð að jöfnu
við lagabókstaf og langt ofar óskum
samfélagsins?
Þetta er pólitískt mál en ekki
endilega flokkspólitískt því margir
pólitískir samherjar innanríkis-
ráðherra í Sjálfstæðisflokknum eru
á öndverðum meiði við ráðherrann.
Væri ráð að hlusta á þá?
Eftir Ögmund
Jónasson
»Reynslan
sýnir að
sveitarfélögin
fara með vald
sitt af mikilli
varfærni og
ábyrgð.
Ögmundur Jónasson
Höfundur er fyrrverandi
innanríkisráðherra.
Hvers eiga Suðurnesja-
menn að gjalda?