Morgunblaðið - 30.09.2014, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 30. SEPTEMBER 2014
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Ríkisútvarpiðallt ogfréttastofa
þessarar opinberu
stofnunar hefur
verið í sérkenni-
legum stellingum
síðustu árin. Þessi
stofnun er hin
aleina af opinberum
stofnunum þar sem sem tekið er
fram í lögum, að hún sé „í al-
mannaþágu“. Og það er ekki lát-
ið duga heldur er í sama texta
sagt: „Ríkisútvarpið er þjóðar-
miðill.“ Minna mátti ekki gagn
gera. Alþingi segir ekkert um
það að Ríkisendurskoðun, Um-
boðsmaður Alþingis eða Lands-
virkjun skuli vera „þjóðar-
stofnun“. Ekki heldur Vega-
gerðin og Þjóðminjasafnið. Í
lögum sem Alþingi hefur sett
um Stjórnarráðið og ríkisstjórn
Íslands er ekki minnst einu orði
á þjóðina. Ekki einu sinni þegar
sett eru lög um dómstólana og
Hæstarétt þykir mönnum taka
því að nefna þjóðina til sög-
unnar.
Í fyrirsögn laganna um þessa
einstæðu stofnun þjóðarnnar er
talað um Ríkisútvarpið. Og það
heiti margendurtekið í lagatext-
anum. En starfsfólkið hefur
breytt nafninu, í fullkomnu
heimildarleysi, yfir í „RÚV“, en
það orð, ef orð skyldi kalla, kem-
ur hvergi fyrir í lögunum.
Starfsmennirnir hafa ekki ósk-
að eftir því að Alþingi geri þessa
breytingu á heiti þessarar stofn-
unar. Það hefur ekki beðið
menntamálaráðherra um það og
síst af öllu hefur það spurt þjóð-
ina. Og svokölluð stjórn þess-
arar stofnunar hefur væntan-
lega aldrei um þetta fjallað.
Ekki er vitað um neina aðra
ríkisstarfsmenn sem hafa breytt
heiti sinnar stofnunar upp á sitt
eindæmi.
En það er ekkert ein-
kennilegt þótt starfsmenn þess-
arar ríkisstofnunar gangi þann-
ig fram, því þeir telja sig ekki
heldur í öðrum efnum þurfa að
fylgja anda þeirra hástemmdu
laga sem um hana gilda. Í lög-
unum segir m.a. að Ríkis-
útvarpið eigi að stuðla að „fé-
lagslegri samheldni“. Það er svo
sem ekki einhlítt hvað felst í
þeim fyrirmælum. Ekki er langt
síðan Ríkisútvarpið gekk dag
eftir dag erinda þess liðs sem
réðst á Alþingishúsið með bar-
eflum, grjótkasti, saur og eggj-
um og eins á heimili almennra
borgara eftir beinar og óbeinar
hvatningar sjálfskipaðra ræðu-
manna á Austurvelli, sem Rík-
isútvarpið gagnrýnislaust flutti
hrópin frá. Það hefur kannski
talið sig vera að ýta undir „fé-
lagslega samheldni“. Það lýsti
því meira að segja yfir að
„skipuleggjendur“ mótmæl-
anna, sem aldrei hefur verið
upplýst hverjir voru, bæðu
menn að hafa með
sér búsáhöld niður
á Austurvöll, t.d.
pönnur. „T.d. pönn-
ur“! Pönnur eru
helsta þungavopn
sem fyrirfinnst á al-
mennum heimilum.
Menn geta
ímyndað sér hvern-
ig fjölskyldum hins fámenna
lögregluliðs leið þegar þær
heyrðu þessar hvatningar Rík-
isútvarpsins, sem þykist á tylli-
dögum eiga umfram aðra að
stuðla að öryggi í landinu.
Ríkisútvarpið hefur ekki, svo
vitað sé, talið nauðsynlegt að
fara yfir framgöngu sína á þeirri
ögurstundu, þegar engu mátti
muna að trylltur lýður næði
valdi á viðkvæmustu stofnunum
íslenska ríkisins, og ekki hefði
þurft um að binda, ef hinu hug-
rakka en örþreytta lögregluliði
hefði ekki tekist að koma í veg
fyrir þá þjóðarógæfu.
Menn muna hvernig Ríkis-
útvarpið hagaði sér í Icesave-
málinu. Eins hvernig það af-
flutti málatilbúnað eins fram-
boðsins fyrir borgarstjórnar-
kosningar svo aðeins örfá af
hrópandi dæmum séu nefnd. Og
nú leggur það lykkju á leið sína
til að gera kristilega bænastund
í Hörpu tortryggilega og koma í
leiðinni höggi á forseta Íslands.
Það er ekki í fyrsta sinn sem það
er reynt.
Ríkisútvarpið hafði flutt hefð-
bundna örstund fyrir morgun-
bæn fram undir klukkan sex að
nóttu til að tryggja að fáir væru
vaknaðir til að nýta þann dag-
skrárlið og felldi niður kvöld-
bænina. Stofnunin hefur rofið
áratuga velmetna hefð og eyði-
lagt síðasta lag fyrir fréttir og
gefur ekkert fyrir sjónarmið
fólksins í landinu. Enda hefur
það ekki neitt með þessa stofn-
un að gera. Það á bara að borga.
Ríkisútvarpið er „RÚV“, sem er
ekki til í lagatextanum, „þjóðin“
í lagatextanum er það örbrot
sem er í starfsmannafélaginu í
Efstaleiti og yfirlýsing laga um
Ríkisútvarpið um „félagslega
samheldni“ snýst auðvitað að-
eins um samheldni félaganna
þar.
Í fréttum fyrir fáeinum vikum
var sagt frá því að ákveðið hefði
verið að fækka starfsmönnum
danska ríkisútvarpsins um lið-
lega tvö hundruð manns. Fáir í
Danmörku sáu neitt athugavert
við það. Ekki er vitað hvort sú
stofnun starfar í danska þjóð-
arþágu.
Í niðurskurðarfjárlögum hér
eru fjármunir „RÚV“ hins vegar
auknir á milli ára, sem sýnir
væntanlega að núverandi ríkis-
stjórn kann vel að meta fram-
göngu útvarpsins. Og skiptir þá
ekki máli, þótt sú ákvörðun
hennar sé ekki endilega í þjóð-
arþágu.
Frétta- og dag-
skrárgerðarstjórar
Ríkisútvarpsins
virðast telja sér til
tekna að vera upp á
kant við hlustendur}
Lagast ekki,
versnar bara
B
rosmildur gaur stóð í vegarkanti á
Breiðamerkursandi og veifaði
þumli. Svipurinn var bjartur og
áhættunnar virði að leyfa mann-
inum að fljóta með. Við förunaut-
ur minn skutluðum þessum þýska puttalingi
frá Jökulsárlóni að Höfn í Hornafirði og þótt
leiðin væri ekki löng varð hún seinfarin.
Margt var að sjá sem leiddi af sér alls konar
spurningar og umræður sem voru fín þjálfun í
enskunni. Við fórum meðal annars að Þurru-
brú í Suðursveit, þar sem Heinabergsvötn
runnu forðum fram eða allt til ársins 1948. Þá
hafði brúin nýlega verið reist og má segja að
undir hana hafi aldrei vatnað. Þjóðverjanum
þótti þetta sérstaklega merkilegt – og var
raunar stóreygur af undrun. Við ræddum líka
um bráðnun jöklanna og það hvernig landið er
sífellt að breytast. Hæsta fjall landsins, Hvannadals-
hnjúkur, fór úr 2.119 metrum í 2.111 með einni mælingu.
Höfn var náttstaður. Að kvöldi var sá áskilnaður gerð-
ur að halda samferðinni áfram eins og gekk eftir. Ferða-
félaginn þýski var líka þokkalega lesinn, þekkti að
minnsta kosti útlínur í sögu lands og þjóðar og vissi lítið
eitt um bókmenntir og sögu. Hafði lesið Laxness og var
vel með á nótunum þegar talið barst að sögunni Para-
dísarheimt. Okkar manni þótti því nánast óraunverulegt
þegar við bókstaflega gengum inn í sögusvið bókarinnar
við Eystra-Horn, en þar voru ákveðin atriði úr myndinni
kvikmynduð endur fyrir löngu og stendur leikmyndin
enn þótt fúin sé orðin. Og svo komum við á
Djúpavog, lítið og fallegt sjávarþorp sem Bú-
landstindur setur svo sterkan svip á. Og í
kaupfélaginu þar fengust íslenskar SS-
pylsur, eins og Bill Clinton Bandaríkjaforseti
fékk á Bæjarins bestu um árið.
Svo var farið áfram inn Berufjörð og um
Öxi, tröllaveg upp himinháar brekkur í stór-
brotnu landslagi enda var Þjóðverjinn upp-
numinn. Niður á Fljótsdalshérað komum við
síðla dags og notuðum kvöldið í leiðangur um-
hverfis Lagarfljótið. Í Þýskalandi eru sögur
Gunnars Gunnarssonar þekktar og hús
skáldsins á Skriðuklaustri er byggt eftir
teikningu þýsks arkitekts. Aftursætisfarþeg-
anum þótti þetta áhugavert og einnig þegar
við komum að útfalli Fljótsdalsvirkjunar, sem
er ein stærsta orkustöð Evrópu. Hallorms-
staðarskógur, sem er víðfeðmt svæði á íslenskan kvarða,
þótti honum snoturt rjóður í besta falli.
Leiðir skildi eystra en nokkrum dögum síðar var sá
þýski kominn til Reykjavíkur. Hafði þá samband eins og
rætt hafði verið um. Tókum þá rúnt, skoðuðum Höfða,
Hörpu, Perlu og Laugarnestanga Hrafns Gunnlaugs-
sonar. Og þessi Íslandskynning virðist hafa lukkast því í
nýlegum tölupósti lét puttalingurinn af Breiðamerkur-
sandi þess getið að hann kæmi sennilega aftur næsta
sumar og tæki kærustuna með. Já, og þá er eins gott fyr-
ir mig að finna upp á einhverju sniðugu og fara svo í bíl-
túr með þau skötuhjúin. sbs@mbl.is
Sigurður Bogi
Sævarsson
Pistill
Hringferð með Þjóðverja
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Mikið vatn runnið til
sjávar á 40 árum
SVIÐSLJÓS
Hólmfríður Gísladóttir
holmfridur@mbl.is
Þegar Auður Eir Vilhjálms-dóttir var vígð til prests 29.september 1974, fyrst ís-lenskra kvenna, leitaði
Morgunblaðið álits „klerka og leik-
manna“ á þessum sögulega viðburði.
Flestir voru sammála um að ákvörð-
un leiðtoga kirkjunnar um að vígja
konu í prestsembætti væri gleðileg
og af hinu góða en aðrir hörmuðu
þróunina; einn starfsbræðra Auðar
gagnrýndi að með þessu væri löng
hefð rofin, en annar gekk svo langt
að tala um „andlega kynvillu“.
Mikið vatn hefur runnið til sjáv-
ar á þeim fjörutíu árum sem liðin eru
frá því að sr. Auður Eir fékk brauð á
Suðureyri í Súgandafirði en á þeim
tíma hafa 79 konur til viðbótar verið
vígðar til prests á Íslandi og tvær
konur gegnt embætti biskups;
Agnes M. Sigurðardóttir, biskup Ís-
lands, og Solveig Lára Guðmunds-
dóttir, vígslubiskup á Hólum. Bolt-
inn fór þó hægt af stað en önnur
konan til að gegna prestsembætti á
Íslandi var Dalla Þórðardóttir, dótt-
ir Auðar Eirar, sem var vígð 1981.
Ekki lengi að slá til
„Þegar ég var komin á síðasta
árið í guðfræðideildinni, átti í raun
lítið eftir nema ritgerðina mína, þá
hringir séra Sigurbjörn biskup í mig
og býður mér í viðtal, og segir mér
að það séu nú laus nokkur presta-
köll, fjögur minnir mig,“ segir Dalla
um aðdragandann. Hún var ekki
lengi að slá til og tók við embætti á
Bíldudal, sem þá var í Barðastrand-
arprófastsdæmi.
En höfðu viðhorfin þá breyst
frá því að móðir hennar var vígð?
„Já, ég hugsa það. Að minnsta
kosti hjá kirkjustjórninni og mörg-
um öðrum. En maður veit það að
heilt samfélag breytist ekki í einni
svipan. Það voru náttúrulega ennþá
margir sem voru ekkert ginnkeyptir
fyrir því að fá konu. Það tekur meira
en heilan mannsaldur,“ segir Dalla,
sem varð þó aldrei vör við fordóma í
eigin prestakalli.
Meiri kröfur gerðar
til kvenna?
Spurð að því hvort henni finnist
eitthvað hafa breyst frá því að hlut-
fall kvenna í prestastéttinni fór að
aukast nefnir hún t.d. að málfarið
nái nú til beggja kynja. „Það er að
segja ekki „bræður“ heldur „syst-
kin“, við erum „öll“ en ekki „allir“.
Það er eitthvað sem konurnar hafa
beitt sér fyrir og það hefur borið ár-
angur,“ segir hún en það sé mjög
mikilvægt að málfarið sé ekki útilok-
andi. „Svo held ég að andrúmsloftið í
prestahópnum, á prestastefnu og í
messum sé orðið léttara og frjáls-
legra,“ bætir hún við og segist vilja
meina að það sé m.a. vegna fjölgunar
kvenna innan kirkjunnar.
Þegar Dalla er innt eftir því
hvort einhver vígi innan kirkjunnar
séu óunnin hvað varðar jafnrétti
kynjanna nefnir hún tvöfalt álag á
konum sem starfa úti og halda heim-
ili. Undir þetta tekur Kristín Þórunn
Tómasdóttir, formaður Félags
prestvígðra kvenna, en hún telur að
hugsanlega séu ákveðnir þættir,
eins og að sjá um stórt heimili, sem
eru taldir til veikleika hjá konum en
styrkleika hjá körlum þegar kemur
að ráðningum.
„Það sem ég myndi vilja sjá, og
kalla eftir rannsóknum á, er hvaða
mál það eru sem brenna á konum
sem gegna embætti. Hvernig þeim
líður í starfi og hvort það er eitthvað
í prestsstarfinu sem hefur öðruvísi
áhrif á konur en karla, og hvort það
eru aðrar væntingar til þeirra, og
þar fram eftir götunum,“ segir
Kristín.
Morgunblaðið/Golli
Kvennamessa Alls þjóna 49 vígðar konur í þjóðkirkjunni í dag og 12 erlendis
og ein er prófessor við Háskóla Íslands, samkvæmt upplýsingum Biskupsstofu.
Konur í kirkjunni
» Sl. sunnudag var 80. ís-
lenska konan vígð til prests, El-
ín Salóme Guðmundsdóttir,
sem hefur verið skipuð í emb-
ætti í Patreksfjarðarprestakalli.
» 71 kona hefur verið braut-
skráð með BA-próf í guðfræði
frá HÍ frá 1990 og 87 með
kandídatspróf. Um þessar
mundir stunda 24 konur BA-
nám í guðfræði við HÍ.
» Í ágúst árið 2000 höfðu
45 konur verið vígðar til
prestsþjónustu innan þjóð-
kirkjunnar.
» Samkvæmt upplýsingum
frá Biskupsstofu voru 33 karlar
og 36 konur vígð til prests
1998-2012, þegar Karl Sig-
urbjörnsson var biskup.
» Frá því að Agnes M. Sig-
urðardóttir var skipuð biskup
hafa 6 karlar og 7 konur verið
vígð til þjónustu.
» Árið 1995 var Dalla Þórð-
ardóttir skipuð prófastur fyrst
íslenskra kvenna og árið 1998
varð hún fyrst kvenna kjörin í
kirkjuráð.