Fréttir - Eyjafréttir - 23.01.2003, Blaðsíða 10

10
Fréttir
Fimmtudagur 23. janúar 2003
UNG og ástafangin á fyrsta slúttinu. Myndin er tekin á slútti í Hraðfrystistöðinni 196?.
VERÖLD, sem var. Málverk af Kirkjubæjunum sem hangir uppi í stofunni.
ekkert að sök því tekjumöguleikarnir
voru margir,*' segir Runi og Marý
bætir við. „Þá var heldur ekkert kvóta-
kjaftæði og frábært að búa í Vest-
mannaeyjum. Síðan hefur margt
breyst," segir Marý og nú berst talið
að ferðalögum Eyjamanna á þessum
tíma.
„Þá fórum við einu sinni til tvisvar
upp á land og sumarfríin voru ekki
löng. Við skutumst kannski í viku eða
tíu daga með fjölskylduna upp á land.
Þetta hefur breyst mikið, nú eigum við
tvær dætur í Hafnarfirði sem við
heimsækjum reglulega. Við eigum
bílskýli á Bakka og sumarbústað
austur í Vík sem er gamli bærinn
hennar ömmu sem við gerðum upp
ásamt Sigga frænda. Við getum því í
dag skotist upp á land með litlum
fyrirvara ef því er að skipta,** segja
þau.
Engir fyrirboðar
Marý og Runi sakna greinilega lífsins
í Vestmannaeyjum eins og það var
fyrir gos og samfélagsins á Kirkjubæ
en sáu þau einhverja fyrirboða þess
veturinn 1972 til I973 að eitthvað
stórt væri í vændum. „Ég man ekki
eftir nokkrum vísbendingum um að
gos væri í vændum en ég man að það
var mjög gotl veður um haustið. Sem
dæmi um það get ég nefnt að í
desember keypti ég Hempelsþak-
málningu í Eyjabúð og málaði þakið.
Ég man að fólk var að tala um hvað
veðrið var gott og hvemig á því stæði
án þess að setja það í samhengi við
eitthvað sem átti eftir að gerast," segir
Runi.
Hann heldur áfram og segir að á
þessum árum hafi hann haft fyrir sið
ásamt nokkmm úr Hraðinu, Jónasi á
Múla, Bigga Jóh. Gauja á Hóló og
fleirum, að fara í bíltúr á morgnana út
á Eyju ef ekki var mikið að gera og í
kringum Helgafellið. „Þama lá gamall
vegur sem við fómm alltaf en ég
minnist þess ekki að þar hafi verið
neitt óvenjulegt að sjá en vegurinn lá
að hluta um svæðið þar sem gosið
kom upp,“ segir Runi.
Örlaganóttin 23. janúar 1973
Þegar þau em beðin um að rifja upp
kvöldið þess 22. janúar var það að
flestu leyti hefðbundið og ekkerl
óvenjulegt virtist liggja í loftinu. „Ég
fór í bíó um kvöldið með félögunum
en ég man ekki hvaða mynd við sáum.
Marý fann jarðskjálfta á meðan ég var
í bíó en ég man eftir hvað veðrið var
gott þetta kvöld. Það var stafalogn og
mikill sjávarniður sem var eðlilegt
eftir eins brjálað veður og var nóttina
áður,“ segir Runi.
„Ég var því ein heima þegar ég finn
jarðskjálfta og dropaljós, sem við
vomm með í loftinu, byrjuðu að
hreyfast. Síðan ekki söguna meir fyrr
en upp úr klukkan hálf tvö. Ég var þá
nýbúin að gefa Sigfríð vatn og var
varla sofnuð þegar ég heyri fyrstu
dmnurnar," segir Marý.
,,/Etli klukkuna hafi ekki vantað 20
mínútur í tvö þegar byrja miklar dmn-
ur og gnýr og rnikill þrýstingur mynd-
aðist inni í húsinu, og við vöknum og
ijúkum út í glugga,“ segir Runi.
Fyrst opnaðist jörðin við Axlarstein
sem var norðaustur af Helgafelli og
giska Marý og Runi á að húsið þeirra
hafi verið í 400 til 600 m fjarlægð frá
upptökunum. Það var eins og bjart að
degi inni í húsinu og þegar þau líta út
sjá þau jörðina rifna austan við hús
þeirra og gosstrókarnir koma upp einn
af öðrum á sprungunni sem varð
rúmlega tveggja km löng. „Fyrst var
þetta eins og smárifa og fyrstu
gusumar sem komu upp minntu á stór
stjörnuljós. Þannig hélt spmngan
áfram til norðurs og um leið stækkuðu
strókarnir," segir Marý.
„Við fómm strax út í bflinn og
fómm heim til mömmu hennar og
ömmu. Þá var engan að sjá á ferli. Það
var frekar óhugnarlegt þegar við
keyrðum á móti gjósandi spmngunni
sem hélt áfram að rifna alla leið til
sjávar og var þá 100 til 200 metra
austan við Kirkjubæina. Við vöktum
þær en stoppuðum stutt við því á
meðan við emm þama er jörðin ennþá
að rifna og sjáum við þegar Urða-
vitinn hverfur í eldhafið,** segir Runi.
Ættingjamir óttuðust um þau
Þau bera ekki á móti því að bæði vom
þau hrædd og lái þeim það hver sem
vill. „Við vissum ekkert hvað átti eftir
að gerast. Þegar mitt fólk, sem bjó allt
vestar í bænum, vaknar er þeirra fyrsta
verk að hringja í okkur. Enginn
svaraði því við vorum farin út og þá
var fyrsta hugsun þeirra; allur austur-
bærinn er farinn. Það var því mikill
léttir þegar við komum til þeirra heil á
húfi,“ segir Runi.
Oft hefur verið bent á að fyrst það
þurfti að gjósa á annað borð hafi ekki
verið hægt að velja heppilegri stað.
Það var eins og spmngan hafi verið
teiknuð inn á Heimaey þannig að hún
ylli sem minnstu tjóni og til að koma í
veg fyrir manntjón. Við ræðum þetta
fram og aftur. „Það er í rauninni
ótrúlegt að gosið skyldi kom upp á
þessum stað. Það mátti ekki miklu
muna en það gat líka komið upp hvar
sem er og með ófyrirséðum afleið-
ingum,“ segir Runi.
„Ég vissi, að fyrst fólkið á Kirkju-
bæjunum slapp að þá mundu allir
sleppa,“ sagði Marý.
Afram hélst veður gott og bærinn
var smám saman að vakna til lífsins í
bjarma eldgossins sem myndaði órofa
vegg austan við byggðina. Lögregla
og slökkvilið voru komin af stað með
sírenur á fullu til að vekja þá sem
gosið hafði ekki náð að gera rúmrusk.
Æðruleysi Vestmannaeyinga er við-
brugðið þegar þeir þurftu að hörfa
undan gosinu. Bræla daginn áður
gerði það að verkum að flotinn var í
höfn sem gerði alla flutninga á fólki
auðveldari og fljótlegri. „Það var rétt
ákvörðun að fara, hvort sem það var
fólkið sjálft sem tók þá ákvörðun eða
hvort það var gert á einhverri skrif-
stofu,“ segir Runi og Marý skýtur inn
í; „Það var líka einhver smá lukka í
þessu öllu saman, flotinn allur í höfn
og veður gott.“
Húsið kvatt í síðasta sinn
Eftir að hafa komið því til skila, að
þau voru heil á húfi skutust þau heim í
húsið sitt sem varð þeirra síðasta innlit
á þetta heimili sitt. „Við fórum til að
sækja hlífðarföt á stelpuna sem var
það eina sem við höfðum rænu á að
taka með okkur. Til dæmis var Runi
nýbúinn að fá ríflega útborgun en hún
var skilin eftir ásamt myndavél og
fleiru. Húsið okkar var ekki lengra frá
gossprungunni en það að við fundum
vel fyrir hitanum. Norðurveggurinn,
sem sneri ekki að gosinu, var t.d.
orðinn það heitur að það var varla
hægt að koma við hann. Þrýstingurinn
var líka svo mikill þegar ég hljóp inn
og náði í úlpuna. Þá vissi ég að við
áttum ekki eftir að koma í þetta hús
aftur,“ segirMarý.
Runi segir að þessi tilfinning hafi
komið seinna hjá sér. „Það var ekki
fyrr en við vorum í Þrengslunum í
strætó með dóttur okkar á milli okkar
á leiðinni til Reykjavíkur að maður
fyrst gerði sér grein fyrir því sem var
að gerast. Þá var ekki laust við að féllu
tár,“ segir Runi sem þama var að
upplifa það sama og svo margir Eyja-
menn þessa örlaganótt.
„Þama á leiðinni sagði enginn orð,“
bætti hann við.
Flóttinn
Eftir að hafa náð í úlpu á dótturina
fóm þau til foreldra Runa og þangað
kom líka Sigurjón Oskarsson, mágur
hans og skipstjóri á Þómnni Sveins-
dóttur VE. „Þama biðurn við eftir því
að eitthvað kæmi í útvarpinu. I fram-
haldi af því er ákveðið að fara um
borð í Þórunni og fara með henni upp
í Þorlákshöfn. Það var lágt í þannig að
ekki gekk þrautalaust að koma fólkinu
um borð og gamla fólkið var híft um
borð í rólu. Við vomm síðasti bátur úr
höfn í Eyjum og þá var klukkan um
Ijögur sem sýnir hvað vel gekk að
koma öllu fólkinu í burtu,"* segir Runi.
Hann segist hafa setið uppi á dekki
aftur á og fylgdist með þegar Heimaey
hvarf smám saman. „Um leið hvarf
gosið handan við sjóndeildarhringinn
en lengst sást bjarminn sem myndaðist
á himninum.**
Alls vom um 160 manns um borð í
Þórunni og var mörgum vistin erfið
því þungur sjór var og margir urðu
sjóveikir. Marý og Sigfríð fóm ekki
varhluta af því. „Eftir á að hyggja hef
ég talsverða samúð með systmm
mínum, Ernu, Huldu og Sigurlaugu
því þær vom allar ófrískar þegar þetta
gerðist,** segir Runi.
Frábærar móttökur
Þau em sammála um að móttökumar í
Sjómannaskólanum í Reykjavík, þar
sem þau lentu, hafi verið frábærar.
Öllum var boðið upp á kaffi og brauð
og allir vom skráðir. „Við áttum ekki
margt skyldfólk á Islandi en ljarskyld
frænka Marý hafði fyrir því að leita
okkur uppi og bauð okkur húsnæði að
búa í og fyrir búslóðina okkar ef á
þyrfti að halda. Það lágu fyrir okkur
skilaboð frá þeim þegar við komum í
Þorlákshöfn og tók maður hennar á
móti okkur í Reykjavík,** segir Runi
og bætir við að þau hafi haldið góðu
sambandi við þetta fólk síðan.
Runi og Marý kvarta ekki yfir gangi
mála á fastalandinu því strax í febrúar
vom þau komin í íbúð við Klepps-
veginn. „I sömu blokk bjó móðursystir
mín en þama bjuggum við saman
fjórar kynslóðir í kvenlegg, Sigfríð,
ég, mamma og arnrna,** segir Marý.
Búslóðina fengu þau með Þómnni
en það var áður en gámar vom al-
mennt sendir til Eyja þannig að sumt
var skemmt þegar þau fengu bú-
slóðina í hendur. Runi fór til Eyja á
ljórða eða fimmta degi í gosi og var
þar í vinnu allt þar til þau fluttu aftur
til Eyja í janúar 1974.
Út í Eyjar
„Ég fékk beiðni frá Hraðinu um að
kalla saman hóp manna og fara með
hann til Eyja og bjarga tækjum úr
MARÝ og Runi framan við hús sitt í Stóragerðinu. f baksýn er Eldfellið sem geymir húsið sem þau fluttu
í haustið 1971.