Fréttir - Eyjafréttir - 23.10.2008, Blaðsíða 9

Fréttir / Fimmtudagur 23. október 2008
9
i*
5horf þeirra til fjármálakreppunnar sem nú er skollin á ís-
grafalvarleg en alls ekki vonlaus og víða geti leynst tækifæri
Erla Eiríksdóttir hefur séð margt
á áttatíu árum og er ekki hrædd við ástandið:
Er mjög sár út í Englendinga
-Misstum menn og skip þegar við fluttum fisk til Englands á stríðsárunum
ERLA: Við fundum ekki fyrir þessu góðæri og uppsvciflu hérna og ég held að fólk finni ekki eins fyrir
niðursveiflunni.
„Ég er ekki hrædd við þetta,“ segir
Erla Eiríksdóttir um kreppu og
krepputal. Erla hélt nýlega upp á
áttræðisafmælið og lætur engan
bilbug á sér finna. „Það talar
enginn um þetta, eða lítið. Aðeins í
matnum,“ segir Erla og á við eldri
borgara á Hraunbúðum en þangað
sækir hún tómstundastarf og býr
sjálf í húsi sínu við Boðaslóð.
„Þetta er helst á útvarpi Sögu. Þar
er talað um kreppuna og það sem
meira er, það er svo orðljótt fólkið.
Samt hlustar maður á þetta,“ segir
Erla og finnst ekki sanngjarnt að
kenna einum um þegar erfiðleikar
steðja að.
„Ég held að þetta séu aðallega
bankarnir," segir hún og bætir við
að hún hafi verið ársgömul þegar
gamli Islandsbanki fór á hausinn.
„Amma mín var búin að basla ein
með mömmu eftir að hún missti
manninn sinn og spariféð hennar
fór þegar bankinn rúllaði yfir. Svo
mörgum árum seinna fékk hún
senda peninga þannig að hún fékk
eitthvað endurgreitt."
Erla hefur lifað misjafna tíma og
nefnir matarskömmtunina eftir
stríðið sem dæmi um erfiðleika-
tímabil í íslensku þjóðfélagi. „Ég
vann við afgreiðslu hjá Neytenda-
félaginu og öll pakkavara var
skömmtuð. Ég var með 395 krónur
í kaup en karlmenn sem unnu með
mér voru með 1200 krónur, það var
svo mikill mismunur. Það var allt
skammtað og erfitt að fá fatnað og
vefnaðarvöru. Gísli Wium var með
verslun og svo fréttist að hann
væri búinn að fá nýjar vörur í búð-
ina. Við biðum alla nóttina eftir því
að það yrði opnað. Sátum á stólum
með kaffibrúsa og teppi og þarna
var fullt af fólki. Ég náði í kápu
sem kostaði 800 krónur þannig að
ég var rúma tvo mánuði að vinna
fyrir henni," segir Erla og bætir
því við að sömuleiðis hafi verið
erfitt að fá léreft. Þegar hún byrjaði
að búa notaði hún bleyjugas, sem
hún litaði með tevatni, í gardínur
fyrir svefnherbergið."
Erla minnist á gjaldeyrisskömmt-
un sem þeir sem komnir eru á miðj-
an aldur muna vel eftir. „Þór var að
fara út og við Siggi sáum að gjald-
eyrisskammtunnn gæti ekki dugað
til fararinnar. Ég gat reddað meiru
sem betur fer. Eg keypti ekki á
svörtum markaði en sumir sáu sér
hag í að selja gjaldeyri á svörtum
markaði," segir Erla og athyglin
beinist aftur að ástandinu í dag.
„Við fundum ekki fyrir þessu góð-
æri og uppsveiflu héma og ég held
að fólk finni ekki eins fyrir niður-
sveiflunni. Það er ekki hægt að
segja að einhverjum einum sé um
að kenna hvemig komið er, allt
þjóðfélagið er sjúkt. Hér áður fyrr
keypti fólk ekkert nema eiga fyrir
því. Nú er allt keypt og unga fólkið
er í öllu nýju með allt tilheyrandi.
Við vorum með samtfning og sitt-
hvað. En þjóðin lærir af þessu,
þetta jafnar sig allt.“
Talið berst að stjórnmálum og
Erlu finnst að menn verði að fá frið
til að vinna sitt starf.
„Skítkastið finnst mér fyrir neðan
allar hellur. Ég var hissa þegar
Davíð fór inn í Seðlabankann en
þetta hefur alltaf verið pólitískt
starf. Fólk vantreystir pólitíkinni og
ég held að þarna eigi að velja inn
fólk með sérþekkingu á efnahags-
og íjármálum. Ég er hrifin af Geir
Haarde, hann er hógvær maður og
þekkir þetta allt. Ég bjóst alveg við
að þessi bóla myndi springa með
öllu þessu fyrirtækjabrölti. Ég er
hins vegar sár út í Englendinga, að
kalla okkur öllum illum nöfnum.
íslendingar fluttu fisk til Englands
á stríðsárunum og Islendingar
misstu mörg skip og margir fórust.
Bróðir minn var í siglingum. Ég
gleymi aldrei þegar Fróði varð fyrir
árás hérna rétt fyrir utan. Þýskur
kafbátur skaut á skipið og þegar
mennirnir um borð reyndu að
bjarga sér skutu þeir áhöfnina. Þeir
voru tveir eða þrír á lífi þegar skip-
ið kom inn til hafnar. Fólk hafði
safnast saman niður á bryggju og
þama var mikil sorgarstund. Ég
gleymi aldrei þessum atburði því
mennirnir sem komust af grétu svo
mikið og ég held að allir hafi verið
grátandi á bryggjunni. Þetta voru
erfiðir tímar.
Auðvitað var ég líka hrædd þegar
loftvarnamerkið var gefið, við
áttum að fara niður í kjallara.
Hermennimir vom með bækistöð
rétt við heimilið og ég geri mér
betur grein fyrir því núna hversu
mikil hætta fólst í því. Ég man
tímana tvenna. Fólk þarf ekki að
vera hrætt í dag. Peningar eru ekki
þess virði, ef fólk hefur heilsu. Þá
er alltaf hægt að byggja upp aftur.
Það eru alltaf sveiflur. Utgerðir
stóðu oft illa og margir fóru á
hausinn og þær sterkustu stóðu
eftir. Verðbólgan er slæm og gamla
fólkið missti sparifé á verðbólgu-
bálinu þegar hún rauk upp. Það
þarf að ná henni niður, það er
ekkert sem heitir. En fólkið má
ekki vera hrætt, það gengur ekki, “
sagði Erla sem er búin að safna
miklu í reynslubankann.
gudbjorg @ eyjafrettir.is
Nýju fötin keisarans í nútíma útgáfu
-segja þau Baldvin Johnsen og Aldís Gunnarsdóttir sem eru nýskriðin yfir þrítugt
Hjónin Aldís Gunnarsdóttir og
Baldvin Johnsen hafa komið sér vel
fyrir í Vestmannaeyjum, eru búin
að kaupa sér einbýlishús og hreiðra
vel um fjölskylduna á Smáragöt-
unni. Þau em bæði nýskriðin yfir
þrítugt en bæði segjast þau engan
veginn hafa átt von á öðru eins
ástandi og nú hefur skapast. Þau
segjast þó hafa fylgst vel með
síðasta árið og fundið fyrir
breytingum.
„í raun hefur maður horft á þetta
gerast síðan síðasta haust. Þá
fylgdist maður með flöktinu á
krónunni, maður fann þetta svona á
umhverfinu, t.d. fór að þrengja að á
lánamarkaði fyrirtækja. Smám
saman fór maður að velta meira
fyrir sér vömverði og þetta er ein-
hver bolti sem hefur verið að rúlla
síðustu mánuði. Svo nær þetta
auðvitað hámarki núna í haust. Við
höfum verið að bíða í rúmt ár eftir
því að þetta taki enda en ástandið
virðist bara versna með hverjum
deginum. Við höfum t.d. verið að
fylgjast með verðtryggingunni á
húsnæðisláninu og það hefur auð-
vitað svifið upp frá því í maí,“
sagði Baldvin.
„Við vomm einmitt að ræða það
fyrr á þessu ári að húsnæðislánið
hjá okkur hefur hækkað um 600
BALDVIN OG ALDÍS: Stærsti munurinn núna finnst mér vera sá að
síðustu ár hefur verið hallærislegt að vera að pæla eitthvað í hvað
hlutirnir kosta.
þúsund krónur eða um það bil eina
mjög veglega utanlandsferð fyrir
fjölskylduna," bætir Aldís inn í.
Verðtryggð lán verða baggi
eftir 20 ár
Baldvin, sem starfar sem fjár-
reiðustjóri hjá Isfélaginu og er
menntaður á þessu sviði, fylgist því
hugsanlega betur með en hinn
almenni neytandi. Hann hefur
miklar áhyggjur, ekki síst af
framtíðinni. „Það sem við höfum
auðvitað mestar áhyggjur af er
framtíðin. Við erum með verð-
tryggt íbúðalán og það snertir
okkur kannski ekkert sérstaklega í
dag hækkunin sem hefur orðið á
því. En eftir tuttugu ár þá verður
það óyfirstíganlegt að borga af láni
sem verðbólgan hefur fengið að
vinna á yfir þennan tíma. Seinni
hluti afborgana lánsins verður svo
þungur og um leið er búið að eyði-
leggja kaupmátt okkar svo langt
fram í tímann. Ég held að fæstir
geri sér grein fyrir þessu, bæði
koma allar þessar björgunarað-
gerðir ríkisstjómarinn til með að
kosta skattborgara óhemju upp-
hæðir næstu 15 til 20 árin, það er
að segja ef allt fer á besta veg. Við
komum til með að borga brúsann í
skertri þjónustu og hærri sköttum.
Maður veltir því t.d. fyrir sér hvort
eitthvað verði úr samgöngubótum
við Vestmannaeyjar á næstu árum.
Ég er ansi hræddur um að ástandið
setji strik í reikninginn í því dæmi.“
Fólk horfir meira á
verðmiðann
Hvað með fólk í kringum ykkur,
hefur fólk áhyggjur af ástandinu?
„Stærsti munurinn núna finnst
mér vera sá að síðustu ár hefur
verið hallærislegt að vera pæla
eitthvað í hvað hlutimir kosta.
Þetta er hins vegar að breytast og
mátti alveg breytast. Nú horfir fólk
meira á verðmiðann enda hefur
verið algjört mgl í gangi og mest
auðvitað á höfuðborgarsvæðinu.
Fólk hefur verið að velja dýrari
verslanir og hefur um leið leyft
peningunum sínum fuðra upp.
Jafnvel verið að kaupa hluti sem
kynslóðimar sem á undan okkur
komu, létu sig ekki einu sinni
dreyma um. Það þekkist ekki í dag
að fólk flytji inn í hálfklámð hús en
það var vel þekkt fyrir ekki svo
mörgum ámm síðan,“ segir Aldís.
julius@eyjafrettir.is