Reykvíkingur - 23.05.1952, Blaðsíða 11

tkjbíkúujur
a
leiksviðinu
r '
af EGAR við nálguðumst Þjóðleikhúsið
bakdyramegin einn dag í vikunni sem leið
heyrðist úr grunni þess að barið var af
miklum dugnaði með einhverju þungu verk-
færi, sennilega sleggju, í steinvegg. Þótti
okkur þessi hljóð vera mjög í samræmi
við þær sögur sem við höfðum heyrt að í
húsinu væri hvíldarlaust unnið að arkí-
tektúrskum breytingum sem einkum fælust
í því að fækka steinveggjum, en fjölga
herbergjum. Og áhugi þess sem þarna barði
fannst okkur einnig mjög eðlilegur, því
að hér hlýtur að vera um sérlega spenn-
andi starf að ræða, af líku tagi og landkönn-
un, sem sjá má meðal annars af því að ekki
alls fyrir löngu kvað einn sleggjumaður-
inn hafa fundið stórt og rúmgott herbergi
undir miðri Hverfisgötu.
Við gengum inn um dyr sem stóðu í hálfa
gátt og síðan niður háar steintröppur og
vorum þá staddir í smíðaverkstæði leik-
hússins. Hér starfa tveir lærðir smiðir og
5 senumenn frá kl. 7—4, en þá tekur við
önnur vakt skipuð jafn mörgum mönnum,
og starfar til kl. 12. — Senumennirnir voru
að flytja stóra leiksviðsfleka úr smíðaverk-
stæðinu í málaraverkstæðið. Hlýtur þetta
verk að vera býsna erfitt, því að það er einn
hinna miklu leyndardóma í byggingarlist
þessa húss að smíðaverkstæðinu var komið
fyrir einum 5 metrum undir yfirborði jarð-
ar, en málaraverkstæðið, sem að sjálfsögðu
hlaut að vera í stöðugu flutningasambandi
við hitt verkstæðið, haft í svimandi hæð,
sjálfsagt einum 10 metrum ofan við yfir-
borð jarðar, — þ. e. a. s. 15 metra hæð
á milli. Þar við bætist að mjög erfitt hefur
reynst að koma þarna fyrir rafmagnslyftu,
og verða senumennirnir því að hífa allt upp
með köðlum og talíu, eins og fornmenn
gerðu. Er ekki auðvelt að skilja ástæðuna
til þessa fyrirkomulags, nema ef vera skyldi
hún stæði í einhverju sambandi við Atlas-
kerfið.
U R smíðaverkstæðinu fórum við aftur
dálítið uppávið, og vorum þá staddir á sjálfu
leiksviði hússins. — Þetta er hið merkasta
leiksvið, eins og allir vita, og snýst. En galli
fylgir því sá að pláss er mjög af skornum
skammti kringum það, og þess vegna erfitt
að koma fyrir leiksviðsmunum, sem oft er
þó nauðsynlegt milli atriða, nema stafla
þeim í miklar hæðir. Einnig geta þessi
þrengsli valdið leikendum og senumönnum
miklum óþægindum, jafnvel verið hættu-
leg, þótt raunar hafi aldrei hlotist slys af.
Einu sinni vildi þó svo til milli þátta í
Nýársnóttinni, þegar verið var að skipta
um leiktjöld, að kaðall vafðist utan um
annan fótinn á Þóru Borg, og féll hún við
allharkalega. En hún kvað hafa tekið þessu
með jafnaðargeði og látið svo ummælt að
ekki sakaði þó maður fengi að reyna ofur-
lítið af akróbatikk, — svona annað slagið.
Af leiksviðinu fórum við inn í allstórt
herbergi þar sem geymdir eru ýmsir munir
sem komið hafa við sögu á sýningum leik-
hússins. Þarna var til dæmis skjóðan með
sálinni hans Jóns míns. Við fengum að
kíkja ofan í hana, og innihaldið reyndist
vera gamall ullarbolur; hann var trosnaður
og kolmórauður að lit og virtist þannig í
töluverðu samræmi við sálarlíf Jóns. Þarna
var líka sálnaregistrið sem Sankti-Pétur
hélt á þegar hann tók á móti gestum við
Gullna hliðið. Sú örlagaþrungna bók hefur
sennilega verið búin til úr skókassa frá
Lárusi; þetta eru pappaspjöld límd saman
í líkingu bókar, gullbronsuð utan, innihaldið
tómt loft. Það þótti nefnilega ekki ráðlegt
að nota venjulega bók af þessari stærð;
Sankti-Pétur hefði getað ofreynt sig á að
halda á henni allan þennan tíma.
SvÓ var okkur sýnd knallettubyssa leik-
hússins. Þessi byssa hefur komið mikið við
sögu. í Tyrkjaguddu, þegar ræningjarnir
vaða um Vestmannaeyjar með manndrápum
og hryðjuverkum og skothríðin heyrist í
fjarska, stendur einn senumaðurinn með
knallettubyssuna innst inni í leikmunaher-
berginu og hleypir af í gríð og erg. í Flekk-
uðum höndum, þegar skothríðin heyrðist
fyrir utan húsið í seinasta þætti, var skotið
úr knallettubyssunni rétt aftan við leik-
sviðið, inn í tóma tunnu. Gunnar Eyjólfs-
son notaði hana einnig í því leikriti til að
drepa Gest Pálsson. En þar brást hún eitt
sinn illilega. Hún klikkaði. Gunnar skaut og
skaut, en það heyrðist bara klikk klikk, og
Gestur gat ekki dáið. Þetta er einhver sá
erfiðasti dauðdagi sem átt hefur sér stað
í Þjóðleikhúsinu. Seinast björguðu senu-
mennirnir málinu með því að búa til púð-
urlausan gervihvell bak við tjöldin. Þá fékk
Gestur loksins að deyja. Á eftir kvaðst
hann hafa verið kominn á fremsta hlunn
með að grípa til þess ráðs að verða bráð-
kvaddur, hniga niður af hjartaslagi, fyrst
ekki vildi betur.
VlÐ vorum fræddir um ýmislegt fleira
varðandi „effekta“ í leikritum. Til dæmis
fengum við að sjá hvernig reykur er búinn
til. Það gerist með þeim hætti að stráð er
sérstöku dufti, sem við kunnum ekki að
nefna praktisku nafni en hefur formúluna
KCLO.,, á heita rafmagnsplötu. Einu sinni
í Hve gott og fagurt þegar steikin átti að
brenna í ofninum, stráði effektamaðurinn
svo miklu af KCLO., á rafmagnsplötuna,
að leikendurnir á sviðinu, Valur og Þor-
steinn, þóttust vissir um að nú væri í alvöru
kviknað í. Sýningargestir voru að kafna
aftur á 10. bekk.
Yfirleitt eru effektar mjög vandmeðfarn-
ir, og nær ógerningur að fá þá fullkomna
suma; hin raunverulegu hljóð þess, sem
gefa skal í skyn, hljóma til dæmis oft og
tíðum eins og eitthvað allt annað þegar
nota skal þau á leiksviði.
Þetta fengu effektamenn í Iðnó að reyna
þegar norski leikflokkurinn kom hingað
fyrir fjórum árum og sýndi Rosmersholm.
í því þurfti að nota fossnið, og fóru effekta-
mennirnir inn að Elliðaám, tóku niðinn í
þeim á stálþráð og þóttust þar með hafa
leyst próblemið. En niðurinn í Elliðaánum
hljómaði því miður einsog mjög svo ólýr-
iskur skarkali í Iðnó. Fleiri ráð voru reynd,
en árangurslaust. Þangað til einhverjum
datt í hug að nota hljóð sem tekin höfðu
verið á stálþráð þegar Hekluhraun rann. Og
þar með var lausnin fundin, því að á sviðinu
í Iðnó hljómaði Hekla gamla svo unaðslega
og lýriskt, að annar eins fossniður hefur
víst aldrei heyrst.
Margir effektar eru svo mikil kúnst og
leyrjdardómur, að höfundar þeirra hafa
fengið einkaleyfi á þeim. Þannig er til dæm-
is maður einn vestur í Chicago sem hefur
einkaleyfi á járnbrautarlest að koma inn á
stöð.
YmISLEGT fleira gætum við sagt fróðlegt
úr Þjóðleikhúsinu, en látum þetta nægja að
sinni.
REYKVÍKINGUR
11