Fréttablaðið - 27.08.2013, Blaðsíða 15

ÞRIÐJUDAGUR 27. ágúst 2013 | SKOÐUN | 15
Í helgarblaði Fréttablaðs-
ins var greint frá því
að Barnaverndarnefnd
Reykjavíkur hefði vísað
málefni ungbarnaleik-
skóla til lögreglu vegna
rökstudds gruns um að
börn sem voru vistuð þar
hafi verið beitt ofbeldi. Á
sömu blaðsíðu birtist lítil
og sakleysisleg frétt um
að öll börn fædd 2011 eða
fyrr hefðu fengið leik-
skólapláss, en að enn eigi
eftir að ráða í 75 stöðu-
gildi. Seinni fréttin er
svo kunnugleg að fæstir
kippa sér upp við hana. En hvað í
ósköpunum er leikskóli án starfs-
fólks?
Sú goðsögn virðist enn við lýði
að ungbörn hafi mjög einfaldar
þarfir sem nánast hver sem er
geti sinnt. Þess vegna hefur gætt
tilhneigingar til að láta óreynt og
ófagmenntað fólk sinna minnstu
börnunum. Þetta gengur þvert á
alla þekkingu sem sýnir að fyrstu
þrjú ár ævinnar eru mikilvæg-
asta þroskaskeið hverrar mann-
eskju. Á þeim aldri er heili barna
í mótun og lykilatriði að tempra
líðan þeirra og draga úr streitu.
Því þurfa ungbörn einstaklings-
miðaða og næma umönnun fárra
sem þau geta treyst og tengst til-
finningaböndum. Það ber vott um
fáfræði að tala um óþekkt og aga-
vandamál hjá ungbörnum og beit-
ing refsinga er eitthvað sem ætti
að heyra sögunni til. Menntun
er gríðarlega mikilvæg en hún
dugar ekki til ef starfsmanninn
skortir þroska, hæfileika til að
finna til með börnum eða getu
til að halda aftur af eigin skaps-
munum. Hvergi er jafnmikilvægt
að vanda val á starfsfólki og við
umönnun ungbarna en það gefur
auga leið að fjársveltir leikskólar
eru ekki í góðri samkeppnisað-
stöðu á vinnumarkaðnum.
Samfélagslegur vandi
Allir sem hafa annast ung-
börn vita að langvarandi
grátur þeirra getur komið
manni úr jafnvægi. Þetta
setur ómálga ungbörn í
ákaflega viðkvæma stöðu.
Annars vegar reyna þau á þolrif
þeirra sem annast þau en hins
vegar eru þau ófær um að segja
frá reynslu sinni. Af þeim sökum
er vandi ungbarna sem verða fyrir
ofbeldi svo kirfilega falinn að börn
yngri en þriggja ára komast hvergi
á blað þegar fjallað er um ofbeldi
gagnvart börnum á Íslandi. Við
skulum þó ekki ímynda okkur
að ungbörn sleppi undan ofbeldi.
Þvert á móti áætla erlendir sér-
fræðingar að börn á fyrsta ári séu
í áttfalt meiri hættu en þau sem
eldri eru.
Ofbeldi gegn ungbörnum og
afneitun þess er alvarlegur sam-
félagslegur vandi sem brýnt er
að takast á við með margþættum
aðgerðum. Auka þarf menntun
þeirra sem sinna ungbörnum, efla
barnaverndarnefndir og gefa fjöl-
skyldum í vanda kost á viðeigandi
aðstoð og meðferð. Á leikskólum
verður að tryggja nægilegan fjölda
hæfs starfsfólks og bæta eftirlit.
Síðast en ekki síst þarf að brýna
almenning og fagfólk til að snúa
sér til barnaverndarnefnda þegar
grunur vaknar um að börn séu
vanrækt eða sæti illri meðferð.
Það er siðferðileg skylda allra að
hugsa vel um viðkvæmasta og
varnarminnsta fólkið okkar. Það
er líka góð hagfræði.
Það er komið kvöld. Fjöl skyldan
er sest niður í kjölfar þess að
hafa borðað saman og ætlar að
horfa á sjónvarpið. Pabbinn er
með fjarstýringuna og hann
hækkar í tækinu þar til allir ætla
að ærast. Hann er beðinn um að
lækka í snatri en skilur ekkert í
þessu fjaðrafoki. Dóttirin spyr:
„Æi pabbi, ertu heyrnarlaus?“
Hvað er þetta eiginlega? Hann
verður að heyra hvað fréttaþulur-
inn segir! Gerir sér enga grein
fyrir því að hann er að hlusta á
allt öðrum forsendum en hinir.
Samt hefur hann tekið eftir
því að honum finnst hann ekki
alltaf heyra það sem sagt er.
Áður fyrr var þetta ekki vanda-
mál en núna finnst honum eigin-
lega ekkert gaman lengur að fara
í gleðskap og forðast það. Alltof
mikið glamur og hann heyrir
ekkert hvað fólk er að segja.
Konan meira að segja kvartar,
þau hjónin fara sjaldnar út en
áður vegna þessa. Þetta hefur
áhrif á sambandið, henni finnst
hann ekki hlusta á sig, sem er
rétt, hann heyrir ekki alltaf það
sem hún er að segja. Hérna áður
fyrr heyrði hann en kaus bara að
láta sem hann heyrði ekki. Það
var ágætt stundum en núna er
þetta orðið óþægilegt. Hann þarf
ítrekað að láta viðskiptavini sína
endurtaka það sem þeir segja,
biðja þá að tala hægar og skýrar,
sérstaklega ef það eru umhverfis-
hljóð til viðbótar eða margir að
tala í einu. Þetta hlýtur að vera
aldurinn, hugsar hann, og gerir
ekkert í málinu. Hann vann áður
fyrr þar sem var mikill hávaði og
heyrnin hlýtur að hafa farið með
því, ekkert við því að gera … en
hann er bara 55 ára.
Klassísk saga
Þessi saga er klassísk og við
getum flest tengt hana við ein-
hvern sem við þekkjum. Við
vitum að heyrnin versnar með
árunum, ákveðin hrörnun á sér
stað, rétt eins og gerist þegar við
fáum hrukkur. Þá spila erfða-
þættir, lyf og sjúkdómar líka inn
í heyrnarmissi einstaklinga. Hins
vegar er það alveg stórmerkilegt
hvað einstaklingum er oft lítið
annt um heyrn sína. Þeir átta sig
kannski ekki á því undir hvaða
kringumstæðum þeir geta misst
hana eða fá einfaldlega lélegar
leiðbeiningar og búnað til að verj-
ast heyrnarskaða. Svo eru þeir
sem ekki geta varið sig sjálfir og
þurfa að treysta á aðra.
Það að missa heyrnina alveg
er vitaskuld mikil fötlun og það
að missa ákveðin tíðnisvið út er
óþægilegt og getur haft afleið-
ingar, jafnvel leitt til þess að við-
komandi geti ekki sinnt starfi
sínu lengur. Sá sem tapar heyrn
gerir það oftast varanlega, því
miður. Vinnuverndarlögin og
reglugerð um varnir gegn hávaða
á vinnustöðum eiga að varna
gegn slíku og setja ríkar skyldur
á herðar bæði starfsfólks og
vinnuveitenda. Það hefur orðið
mikil bragarbót undanfarin ár
en betur má ef duga skal og því
verkefni er aldrei lokið. Um-
ræðan er oft tengd stórum vinnu-
stöðum og iðnaði, en það gleymist
að við getum orðið fyrir heyrnar-
skaða víðar.
Töff að verja sig
Það er til dæmis þekkt að jafn-
gildishávaði á leikskólum er í
flestum tilvikum of hár og hægt
að færa rök fyrir því að leikskóla-
kennarar ættu að nota heyrnar-
hlífar ekki síður en börnin
sjálf, svipað og inni í álveri. Það
hljómar ankannalega en er stað-
reynd. Það hljómar líka fárán-
lega að vera með heyrnarhlífar í
spinning- eða eróbikktíma, en það
væri sennilega afar skynsamlegt.
Reyndar er alveg merkilegt að
hugsa til þess að fara í heilsurækt
og byggja upp líkamann en eyði-
leggja mögulega heyrnina í leið-
inni. Þeir einstaklingar sem lesa
þessa grein og hafa farið út úr
tíma með suð í eyrum vita hvað
ég er að tala um. Hið sama gildir
um tónleika þar sem markmiðið
virðist vera að valda skaða frem-
ur en að njóta tónlistar. Ekki má
gleyma unglingunum með nýrri
og flottari útgáfur af vasadiskó
en við þekktum hér áður.
Þeir sem stunda skotveiði án
góðra heyrnarhlífa eru að leika
sér að eldinum. Eitt skot úr byssu
er nóg til að eyðileggja heyrnina
fyrir lífstíð. Það hlýtur að vera
hvimleitt þegar lagt er við hlustir
til að átta sig á bráðinni að heyra
ekki nægjanlega vel. Þeim ætti
því að vera sérstaklega umhugað
um varnir.
Ég gæti eflaust talið upp mun
fleiri dæmi en markmiðið með
þessari grein er hins vegar að
opna umræðu og auka vitund um
heyrnarskaða og varnir gegn
honum. Það er töff að verja sig og
það eru lífsgæði að vera ekki með
suð í eyrunum, geta fylgst með
samræðum í gleðskap og þurfa
ekki að segja „Ha?“ fyrir aldur
fram.
Ha, hvað sagðirðu? Ofbeldi gegn
ómálga börnum
Nýlega var birt skýrsla
bandarísku stofnunarinnar
National Oceanic and
Atmospheric Administra-
tion (NOAA) um niður-
stöður rannsókna nærri 400
sérfræðinga og stofnana
um helstu einkenni veður-
farsbreytinga ársins 2012
á heimsvísu. Meginniður-
staðan er þessi: Að árinu
1998 slepptu hefur ekkert
ár, frá árinu 1900, verið
hlýrra en árið 2012.
Tíu helstu einkennin eru þessi:
1. Á stórum landsvæðum í Brasi-
líu og Norður-Ameríku hafa
verri þurrkar ekki gengið yfir
í þrjá áratugi.
2. Í afríska Sahel-beltinu, stærsta
þurrkasvæði jarðar, hefur ekki
rignt meira í hálfa öld.
3. Þróun síðustu ára, sem felst
í minni úrkomu á svæðum
með meðalmikilli eða mikilli
úrkomu en minnkandi úrkomu
á þurrkasvæðum, heldur
áfram.
4. Snarhækkandi hitastigi í lægri
loftlögum fylgir óvenju hröð
kólnun í heiðhvolfinu. Áhrif
þessa gætir sífellt harðar í
afbrigðilegu veðurfari.
5. Hitastig í efstu 700 metrum
hafanna er áfram afar hátt og
hitahækkunar er farið að gæta
þar fyrir neðan.
6. Kröppum hitabeltislægðum
fjölgaði ekki 2012 og var talan
undir meðaltali 1981-2010
en stormlægðum fjölgaði á
Norður-Atlantshafinu (þ.m.t.
Sandy).
7. Magn snævar og íss
á Norðurskautsvæðinu
hefur aldrei verið minna
en á árinu, allt frá því að
mælingar hófust. Í Alaska
mældust hæstu hitagildi á
sífrerasvæðum sem sést
hafa.
8. Nær allur Grænlands-
jökull bar merki ísbráðn-
unar í júlí, fjórfalt umfangs-
meiri en meðaltal segir til um.
9. Veðurfar var næsta stöðugt á
Suðurskautssvæðinu og hafís-
inn þar sá mesti síðan 1978.
10. Magn koltvíoxíðs í loft-
hjúpnum mældist næstum
400 ppm (milljónustu hlutar).
Önnur gróðurhúsagös mæld-
ust líka hærri en nokkru sinni
fyrr og eru hlýnunaráhrif
allra gasanna árið 2012 talin
vera þriðjungi meiri en á við-
miðunarárinu 1990.
Skýrsla sem þessi, skýrslur
alþjóðastofnana, yfirlit Alþjóða-
bankans og sífellt fleiri og stærri
vandamál vegna veðurfarsbreytinga
ættu að ýta undir alþjóðasamkomu-
lag um helstu viðbrögð og breyting-
ar á vinnslu og notkun kola, jarðgass
og jarðolíu. Blinda, sérhags munir,
rangar mótbárur og Pollýönnu-
leikur einkenna samt yfirlýsingar
stjórnvalda víðast hvar, fyrirætlanir
stórra vinnslufyrirtækja í jarðefna-
geiranum og orð fjölmargra ráða-
manna um allan heim, einnig hér á
landi. Það þarf að skipta um stefnu.
Veðurfarsbreytingar:
Okkar ábyrgð?
HEILSA
Teitur
Guðmundsson
læknir
Konan meira að
segja kvartar, þau
hjónin fara sjaldnar út en
áður vegna þessa. Þetta
hefur áhrif á sambandið,
henni finnst hann ekki
hlusta á sig, sem er rétt,
hann heyrir ekki alltaf það
sem hún er að segja. Hérna
áður fyrr heyrði hann en
kaus bara að láta sem hann
heyrði ekki. Það var ágætt
stundum en núna er þetta
orðið óþægilegt.
SAMFÉLAG
Sæunn
Kjartansdóttir
sálgreinir hjá
Miðstöð foreldra og
barna
➜ Ofbeldi gegn ung-
börnum og afneitun
þess er alvarlegur
samfélagslegur vandi
sem brýnt er að
takast á við …
UMHVERFIS-
MÁL
Ari Trausti
Guðmundsson
jarðvísindamaður
og rithöfundur
➜ Það þarf að skipta
um stefnu.
ALVÖRU VEFSÍÐUGERÐ
HTML - CSS - Photoshop - WP
Um námskeiðið:
Kennd verður vefsíðugerð frá grunni þar sem
farið er ítarlega í HTML, CSS og Photoshop.
Ennfremur er kennt á hið vinsæla vefum-
sjónarkerfi Wordpress.
Í lokin gera nemendur sína eigin vefsíðu frá
grunni. Spennandi námskeið fyrir þá sem
vilja verða sjálfbærir í vefsíðugerð.
Nánari upplýsingar er að finna á ntv.is
Lengd námskeiðs
198 kennslustundir
Verð: 189.000
Næsta námskeið
Kvöldnámskeið hefst 10. september
Helstu námsþættir (nánar á ntv.is)
Almennt um vefsíðugerð
Myndvinnsla fyrir vefinn
HTML og CSS
WordPress
Lokaverkefni