Fréttablaðið - 17.02.2014, Blaðsíða 15

MÁNUDAGUR 17. febrúar 2014 | SKOÐUN | 15
Í DAG
Guðmundur Andri
Thorsson
rithöfundur
Þegar gamla kisan okkar, hún
Krísurófa, var orðin um það bil
hundrað ára í mannárum talið
lagðist hún í sína kisukör og
mornaði þar og þornaði, hætti að
nærast, hætti að mjálma, hætti
meira að segja að vera hvumpin.
Þá var ekki um annað að ræða en
að fara með hana til dýralæknis-
ins. Ég hélt á henni meðan konan
gaf henni náðarsprautuna og
hún dó í fanginu á mér. Svo fór
ég með hana heim og gróf hana
í beðinu undir stofuglugganum.
Það var rigning. Ég raulaði yfir
henni Nú legg ég augun aftur en
yngri dóttir mín stóð í glugga-
kistunni hinum megin við gler-
ið og fylgdist með, söng svo líka
yfir kisu lagið Attikattínóa.
Svo var þetta búið, við settum
kross og kringum leiðið óx með
tíð og tíma ókennilegur arfi sem
ég kann engin skil á en guð býr í
gróðurmoldinni og ekki í mínum
verkahring að hlutast of mikið til
um það.
Alvaldið starfar án strits
Lífsins gangur. Gíraffi að nafni
Maríus var á dögunum aflífaður
í dýragarði í Kaupmannahöfn.
Þetta var opinber aftaka, og ekki
nóg með það, heldur var gíraff-
inn krufinn á eftir svo að börnin
mættu fræðast um samsetningu
hans – og voru víst áhugasöm –
og svo var honum að sögn fleygt
fyrir ljónin eins og hverjum
öðrum Spartakusi.
Vesalings Maríus hlaut þann-
ig enga virðulega útför með
sálmasöng og syrgjendum. Það
varð líka af mikið fjaðrafok
um gjörvöll Vesturlönd meðal
fólks sem taldi að dauðinn eigi
ekkert erindi á almannafæri –
dýragarðsstjórinn var boðaður
snarlega í yfirheyrslu hjá sjón-
varpsmanni sem spurði höstug-
lega hvað það ætti að þýða að láta
börn horfa upp á lífsins gang, sjá
dauðann að störfum.
Fólk sýndi því skilning að
Maríus ætti sér ekki framtíð
meðal hinna gíraffanna þarna á
þessum slóðum vegna hættu á
innræktun – og hinir gíraffarn-
ir gætu sennilega ekki útkljáð
málið á sína gíraffavísu; með
einvígi þar sem hálsinn er helsta
vopnið – og hann svo sendur eitt-
hvert burt út á örkina; hvert gæti
slíkur gíraffi svo sem farið: til
Hvidovre?
Það var hitt sem fór fyrir
brjóstið á fólkinu: að hann skyldi
ekki aflífaður á afviknum stað.
Dauðinn má vissulega hafa sinn
gang en óþarfi er að hafa hann
fyrir augunum á okkur. Dauðinn
særir blygðunarkennd okkar;
dauðinn er síðasta tabúið.
Nútímastríð eru háð á klín-
ískan og snyrtilegan hátækni-
hátt utan kastljóss fjölmiðlanna,
með svokölluðum drónum, þar
sem við eigum ekki að þurfa að
horfa upp á nokkurn mann drepa
annan mann. Engin föðurlands-
svik þykja verri en þegar lekið
er myndefni af hernaði í fjöl-
miðla. Aflífun óæskilegra manna
á að fara fram utan við skynsvið
okkar; dauðinn er eina nektin sem
eftir er sem þykir klúr; dauðinn
er það síðasta sem þykir dónalegt.
Sú var tíð …
Sú var tíð að dauðinn var partur
af lífinu. Forðum tíð fæddist fólk
á heimilunum, lifði þar og dó þar,
lá þar dáið um hríð þangað til
það var sett í gröfina og gekk svo
væntanlega aftur þar, hefði það
skapferli til þess. Orka viðkom-
andi einstaklings fékk nógan tíma
til að setjast og taka sér bólfestu
í húsgögnum, innviðum og vitund
ástvina. Dauðinn hafði sinn stað
í lífinu. Börn sáu dýr deyja – dýr
sem þau unnu og höfðu átt sínar
stundir með. Börn sáu ástvini
deyja og skynjuðu nálægð þess-
ara einstaklinga lengi eftir dauð-
ann. Dauðinn var hinn eðlilegi
lokapunktur lífsins – og upphafs-
reitur nýrra leiðangra. Margt fólk
trúði því að sálin – kjarni vitund-
arinnar hjá fólkinu – væri ódauð-
leg og færi með einhverjum óskil-
greindum hætti í aðra staði, aðrar
víddir, sem ekki hvarflaði að nein-
um að hvíldi á vísindaleg sönnun-
arskylda.
Sjálfur hef ég horft á einkenni-
lega arfann vaxa á leiði hennar
Krísurófu gömlu og er mér nægi-
legur vitnisburður um ódauðleik
sálarinnar.
Dauðinn dónalegi
Undanfarið hefur nokkuð
verið drepið á nauðsyn þess
að bæta yfirbragð opin-
berrar umræðu, sérstak-
lega í netheimum. Sann-
arlega er ekki vanþörf á
vakningu í þessum efnum
því margir orðaleppar sem
látnir eru falla eru engum
sæmandi. Verst er þó þegar
fólk sem vill væntanlega
láta taka sig alvarlega lætur
ummæli falla sem ganga
þvert á allt velsæmi.
Þeir sem vinna opinber störf
þurfa að vera við því búnir að finna
til tevatnsins vegna aðgerða sinna
eða aðgerðaleysis. Allir hafa fullan
rétt á að gagnrýna og benda á það
sem betur má fara. Ég skal samt
viðurkenna að með fullu tilliti til
þess sem áður er sagt eru atriði sem
ég felli mig ekki við að sé beint að
mér og þeim stjórnmálasamtökum
sem ég var kosinn á þing fyrir. Ég
felli mig til dæmis ekki við að vera
kallaður fasisti eða að ég eða stjórn-
málasamtök þau sem ég tilheyri búi
yfir slíkum tilhneigingum. Að vísu
er það svo að flestar ávirðingar í
þessa átt hafa undanfarið borist frá
einstaklingum sem eru lítt traust-
vekjandi og njóta reyndar ekki
almenns trausts.
Nú rétt fyrir áramótin var birt
viðtal í Fréttatímanum um atburði
nýliðins árs. Þar lét annar við-
mælandinn hafa eftir sér ummæli
um síðustu kosningabaráttu sem
gengu gersamlega fram af mér.
Meðal annars sagði viðkomandi:
„ … að í aðdraganda kosninganna,
þegar skoðanakannanir sýndu í
hvað stefndi og við sáum
fylgi Framsóknar stíga,
leið mér eins og ég væri að
horfa á hryllingsmynd með
raðmorðingja sem gengur
laus.“ Og litlu síðar: „… ég
held við séum á vissan hátt
í gini morðingjans núna
og erum að súpa seyðið af
þessu.“
Ekki sæmandi
Nú er ekki eins og sá sem
lét ummælin falla sé ein-
hver skynskiptingur. Þvert á móti
á viðkomandi að heita bókmennta-
fræðingur og ætti því að þekkja
merkingu þeirra orða sem hún
lætur falla. Ekki lítur samt út fyrir
að viðkomandi hafi verið á kafi í
fagurbókmenntunum. Hvað sem því
líður eru ummæli bókmenntafræð-
ingsins náttúrulega ekki sæmandi
og bera vitni um litla sjálfsvirðingu
því sá sem ekki ber virðingu fyrir
sjálfum sér er ekki fær um að bera
virðingu fyrir öðrum. Auðvitað á
maður ekki að skensa svona fólk
heldur vorkenna því en sá sem hér
skrifar er ekki nógu langt kominn
á þroskabrautinni til að láta svona
ummæli sem vind um eyrun þjóta.
Nú er nefnilega kominn tími til að
spyrna við fótum. Opinber umræða
á ekki að vera á þessum nótum. Það
á ekki að þola að stór hluti þjóðar-
innar sé dreginn niður með þess-
um hætti. Brýn nauðsyn er á því
að opinber umræða sé dregin upp
úr þessum förum. Vinnum það ára-
mótaheit að bæta opinbera umræðu
og hætta slíkum endemis sleggju-
dómum heimsku og niðurlægingar.
Bætt umræða –
aukin virðing Dauðinn má vissu-
lega hafa sinn gang
en óþarfi er að hafa hann
fyrir augunum á okkur.
Dauðinn særir blygðunar-
kennd okkar; dauðinn er
síðasta tabúið.
SAMFÉLAG
Þorsteinn
Sæmundsson
alþingismaður
Framsóknarfl okks