Akureyri - 07.03.2014, Qupperneq 21

27. febrúar 2014 8. tölublað 4. árgangur 21
AÐSEND GREIN JÖKULL GUÐMUNDSSON
Gömul saga og ný
Fyrir liðlega 50 árum kynntist ég
af eigin raun refilstigum kjarabar-
áttunnar. Þá hafði staðið allsherj-
ar-verkfall á vinnumarkaðnum um
nokkurn tíma og sífellt jókst skortur
á nauðsynjavöru almennings og var
orðinn tilfinnanlegur. Í upphafi bar-
áttunnar höfðu farið fram viðræður
milli fulltrúa Alþýðusambandsins
Íslands og Iðnnemasambandsins um
að A.S.Í. tæki með í kröfugerðir sín-
ar nokkur atriði sem gætu lagfært
kjör iðnnema. Samkomulag varð
um að samninganefnd A.S.Í. tæki
þau upp í kröfupakka sinn, gegn
því að félög iðnnema sæju til þess
að félagar í þeim tækju ekki upp
störf iðnsveina sem í verkfalli væru,
og vel væri þegið að þeir létu vita
af verkfallsbrotum sem þeir yrðu
vitni að.
Stóðu við sitt
Á þessum tíma höfðu nemar á fyrsta
ári 30% af launum iðnsveins, á
öðru ári höfðu þeir 45%, og víðast
hvar 70% á því þriðja. Þetta voru
lögbundin lágmarkslaun en sum
fyrirtæki borguðu sumum nemum
hærri laun. Iðnnemar stóðu við
sitt og t.d. stóðu þeir fast á því á
sínum vinnustöðum að reglum um
viðveru og leiðsögn iðnsveinanna
væri fylgt ítarlega, og vorum þeir
því vart nothæfir til annars en
viðhalds á húsnæði og áhöldum í
eigu fyrirtækjanna. Og þegar verk-
föllin virtust engan enda ætla að
taka fór ríkisstjórnin að ókyrrast og
sendi út þau skilaboð að þjóðarbúið
hvorki þyldi lengri vinnustöðvun
né meiri kauphækkun en 4%, og ef
samningar gengju lengra, þá yrði
það sem umfram 4%in væri tekið til
baka með gengisfellingu. Svo var
samið í lok apríl um kjarabót sem
talin var nema um 11%. Iðnnemar
fóru nú að leita að sinni kjarabót í
samningunum, en fundu ekki þar
stafkrók um þær og þegar þeir
spurðu forseta A.S.Í. um málalok
sagði hann bara að ekki hefði ver-
ið hægt að láta góða samninga
stranda á einhverjum sáatriðum
fyrir iðnnema, sem stæðu utan að-
ildarfélög A.S.Í. og hefðu ekki einu
sinni samnings eða verkfallsrétt.
Svo rann upp dagurinn
Og svo rann upp hátíðar og baráttu-
dagur verkalýðs, 1. maí og í mínum
heimabæ var búið að skipuleggja
útifundinn og búið að auglýsa að
einn af ræðumönnum dagsins væri
fulltrúi Iðnnemafélags bæjarins, þá
nýkjörinn formaður félagsins, sá
sem þessar línur ritar. Nú hófst í
huga mér mikil togstreita. Ætti ég
að afboða þátttöku í fundinum, ætti
ég að mæta á svalirnar hjá Þórði
úrsmið og ræða um veðrið og bláu
fjöllin, eða ætti ég að láta vaða og
tjá íbúum bæjarins og verkalýðs-
forkólfum hans vonbrigði okkar
iðnnema sem vorum um 50 ungir
menn í nærri 3000 manna samfélagi.
Tók slaginn
Ég tók slaginn, mætti í pontu, lýsti
samkomulagi okkar samtaka við
A.S.Í. forustuna, þátttöku okkar í
baráttunni og vonbrigðunum þegar
upp var staðið. Ég benti á að fyr-
ir séð hafi verið að slík niðurstaða
sem varð mundi fela í sér þann vel
þekkta leik stjórnvalda að fella
gengi krónunnar og ná þannig
til baka stórum hluta af þessum
launahækkunum, og það var strax
komið í ljós þennan 1. maídag
hvað eftir sæti í launa-umslögum
verkafólks. Ég benti á að t.d. iðn-
nemi á 1. ári hefði í laun 30% af
launum iðnsveins. Það lá nærri
að daglaun sveinsins hefðu verið
100 kr. en væru nú eftir samninginn
um 111 kr. Iðnnemi á 1. ári hafði
haft 30 kr. í daglaun og komst nú
í 33,50 kr. Með gengisfellingu og
þar með hækkun vöruverðs tóku
stjórnvöld 6 kr. til baka af hækk-
un sveinsins, en vegna þess að við
verslum ekki við búðarborðin fyrir
prósentuseðla af launum okkar þá
voru kjör okkar nemanna líka skert
um 6 kr. sem sagt jafn háa upphæð
og hjá sveinunum. Við gátum því
eftir samningana fengið fyrir 33,50
krónurnar sama vörumagn og kost-
að hafði 26 krónur og 50 aura fyrir
samninga. Ég gerðist svo djarfur
að kalla launahækkun Iðnsvein-
anna ,,blóðpeninga” þar sem hver
iðnnemi legði til með kjararýrnun
sinni nærri eina og hálfa kjarabót
Iðnsveins. Þessari ræðu minni var
eðlilega ekki vel tekið og þótti mörg-
um full langt gengið að tala svona á
þessum degi og það við heimalaup
Hannibals Valdimarssonar þáver-
andi forseta A.S.Í. Því verður sjálf-
sagt aldrei vel tekið að óbreyttur
félagi í verkalýðsfélagi taki stórt
upp í sig í gagnrýni á forustuna,
og þó sýnu verra að lærlingsræfill
sem ekki var enn fullgildur félagi í
hreyfingunni. Og nú rífur hann sig
enn löngu kominn af vinnumarkaði
vegna aldurs.
Sama sagan
En þessi gamla saga sýnir okkur í
raun sömu stöðuna í dag, þar sem
við búum enn við þær aðferðir
við samningagerð og niðurröðun
í launaflokka, að þegar þeir sem
lægst hafa launin hafa fengið ein-
hver prósent í launahækkun fær öll
línan sömu prósent á sín laun upp
allan skalann. Svo missa þeir lægstu
nærri strax allar sínar kjarabætur
vegna verðbólgu, þeir hærri fá að
halda hluta af sínu og þeir hæstu
halda jafnvel eftir margföldum
lágmarkslaunum. Og ekki lagast
ástandið þegar við ljúkum veru okk-
ar á vinnumarkaði. Það er nefnilega
hægt og sígandi verið að koma sama
skipulaginu á lífeyrismál aldraðra.
Það er of seint að spyrna við fótum
þegar við veltum inn á velferðagólf
Ríkisins. Við þurfum að láta heyra í
okkur núna. Standa vakt um kjörin
okkar. ,,Og það er einmitt þessi að-
ferð til að ræna arði verkamannsins
af erfiði sínu, sem Sjálfstæðis- og
Framsóknar-menn vilja ekki missa
úr verkfæratösku sinni. Aðferðin
til að færa arðinn til sín og sinna.
Þess vegna elska þeir krónuna. Þess
vegna vilja þeir spilla umsókn í
E.S.B. til langs tíma. Og hvað vilja
sviknir kjósendur gera? Hvað vill
láglaunafólkið gera? Mótmæla, ha?
Hmm. Æi, nei, það er svo mikið ve-
sen, bara sofa núna...
Höfundur er aldraður borgari.
Jökull
Guðmundsson
Það er of seint að
spyrna við fótum
þegar við veltum inn á
velferðargólf Ríkisins.
Snjóhengjur
gnæfa yfir
Verulegar snjóhengjur eru að
sögn Gauks Hjartarsonar, íbúa
á Húsavík, í brúnum Húsavíkur-
fjalls og telur hann langt síðan
þær hafa orðið svo miklar. Kunn-
ugir segja einnig að óvanalega
mikið sé af snjó í hálendinu inn af
Húsavík. Mikið hrynur úr þessum
hengjum og fjölmörg ummerki eru
um snjóflóð í fjallshlíðunum. Það
er þó fremur snjólétt á Húsavík og
algerlega snjólaust og græn tún
á Mánárbakka á Tjörnesi. Tíðar-
far hefur raunar verið óvanalegt
að sögn Gauks undanfarna tvo
mánuði, þrálátar NA-áttir með
umtalsverðri úrkomu. Hitastig
oftast verið yfir frostmarki á
láglendi svo lítið hefur stoppað
þar af snjó. Hinsvegar hafi vænt-
anlega verið frost á hálendi og
snjómagnið því mikið eins og sést
á myndinni sem Gaukur tók. a