Akureyri - 27.03.2014, Síða 13

27. mars 2014 12. tölublað 4. árgangur 13
þingmönnum Hreyfingarinnar fór örstuttu
fyrir kosningar og gekk inn í stofnun Pírata.
Stofnun Lýðræðisvaktarinnar á síðustu
metrunum fyrir kosningar með virku frum-
kvæði allmargra af stofnaðilum Dögun-
ar og skemmdarverk rétt fyrir kosningar
var þar afdrifaríkt. Einstakir forystumenn
Hagsmunasamtaka Heimilanna breyttu frá
hefðum og samþykktum til þess að taka þátt
í framboði svokallaðs Flokks Heimilanna,
sem beinlínis var stefnt gegn Dögun og lagði
ekki fram nein ný mál. Eins var óheiðarleg-
ur málflutningur og rógur sem rekinn var
úr herbúðum hinnar skammlífu Samstöðu
kring um Lilju Mósesdóttur afar skaðlegur.
Fyrst og fremst varð þessi þróun og mál-
flutningurinn til þess að grafa ennfrekar
undan trausti á stjórnmálum og veikja
möguleika nýframboða til að bæta orðræðu
stjórnmála og klifra yfir hinn ólýðræðislega
5% atkvæðaþröskuld.“
Eygló sýnir þekkingu og skilning
Hve vel treystirðu ríkisstjórnarflokkunum nú
til að grípa til raunhæfra aðgerða í húsnæð-
ismálum?
„Eygló Harðardóttir er fyrsti ráðherra
til að merkja embætti sitt sem „ráðherra
húsnæðismála.“ Það er ekki ástæða til
vantreysta Eygló að því leyti að hún hefur
þegar sýnt vilja til að leita breikkaðrar sam-
stöðu um stefnumótun. Fulltrúar Búseta á
Norðurlandi og fjölmargra aðila hafa verið
virkir í samtali um húsnæðismálin frá því
í október sl. og áfangaskýrslur hafa þegar
komið í hendur verkefnisstjórnar ráðherr-
ans. Við sem vinnum á þessum vettvangi
og þekkjum þarfir almennings og þann
veruleika sem ég hef hér að framan lýst -
með alltof miklum kostnaði og alltof miklu
vaxtaokri, höfum þá skyldu að koma sjón-
armiðum og tillögum að lausnum til skila
til ráðherrans. Á sínum þingmannstíma og
ráðherradómi þá leyfi ég mér að fullyrða að
Eygló hefur sýnt meiri þekkingu og skilning
á möguleikum húsnæðissamvinnufélaga og
neytendadrifins rekstrar án hagnaðarkröfu
en aðrir stjórnmálamenn. Því hlýt ég að
treysta því að ráðherrann kjósi að byggja á
greiningum sem leggja mat á alla möguleika
- og ekki síst þessum „þriðja sektor“ – sam-
vinnufélaga og neytendafélaga – sem bæði
á að vera valkostur fyrir almenning og ekki
síður að skapa samkeppnisaðhald fyrir
hagnaðardrifinn rekstur.“
Allir fái inni
Hvað þarf að felast í nýrri húsnæðisstefnu?
„Ný húsnæðisstefna verður að skapa
almennar reglur um það hvernig ríki og
sveitarfélög leggja að mörkum til að lækka
framleiðslukostnað íbúða fyrir almenn-
ing, með stofnstyrkjum og ívilnunum og
jafnframt þarf að tryggja að hagkvæm-
ur rekstur í félögum án hagnaðarkröfu
geti haft aðgang að fjármagni með lægri
ávöxtunarkröfu en hér hefur verið haldið
uppi. Kannski felst það í tillögum um að
„einkaleyfafélög“ verði ein um miðlun sér-
tryggðra fasteignaskuldabréfa – að danskri
fyrirmynd. Umfram allt þarf að staðfesta
að húsnæðisstefna snýst um það að tryggja
öllum aðgang að öruggu húsnæði – með
viðráðanlegum kjörum – miklu frekar en
að verða lögþvingað verkfæri til að færa
svokölluðum fjárfestum sjálfvirka ávöxtun.
Þannig hefur húsnæðisstefna síðustu verð-
tryggðra áratuga fyrst og fremst miðast
við að tryggja lífeyrissjóðunum sjálfvirk-
an aðgang að fjárhag heimilanna – í gegn
um Íbúðalánasjóð. Það má þannig segja
að Íbúðalánasjóður hafi verið „misnotað-
ur“ í þeim tilgangi. Ekki tók svo betra við
þegar einkvæddu bankarnir gerðu atlögu
að Íbúðalánsjóði með algerlega innistæðu-
lausu áhlaupi á húsnæðislánamarkaðinn
og framkölluðu hrunið með óábyrgri fjár-
málastarfsemi.
Þessi tími á að vera að baki og við eigum
að reikna með því að framtíðin í húsnæðis-
málum bjóði öllum val um það hvort menn
kaupa á eigin kennitölu, leigja eða kaupa
sér búseturétt í hagkvæmu samvinnufélagi
- eða hvort menn kjósa að leigja á hagnaðar-
drifnum markaði. Umfram allt verðum við
að treysta því að sér-íslenskar drápsklyfjar
verðtryggingar og vaxtaokurs verði endan-
lega jarðsettar.“
Skortur á akureyrsku húsnæði
Svo horft sé sérstaklega til Akureyrar - hver
er staðan á húsnæðismarkaði dagsins í dag og
hver eru helstu vandamál og tækifæri?
„Hér er skortur á húsnæði – alltof of
lítið byggt, og það sem er byggt selst helst
til „svokallaðra fjárfesta“ sem virðast vera
að veðja á markaðinn eða eru í spákaup-
mennsku. Vaxtakrafa á lánsfé er alltof há -
og kjör almennings hafa rýrnað mjög veru-
lega. Fjölmennur hópur fólks er laskaður
eftir áföll í hruninu - bæði fjárhagslega
og félagslega - og getur ekki skuldsett sig
til kaupa. Nýjar reglur um neytendalán
tóku gildi 1.nóv. 2013 og þrengja mjög
möguleika fólks til að skuldsetja sig og
fáir halda á digrum sjóðum til að leggja út
fyrir amk. 20% kaupverðs. Staðan er því
þannig að kannski 50% af nýbyggingum
verða að koma inn hjá leigu og búsetu-
réttarfélögum sem ekki eru rekin í hagn-
aðarskyni. Hagnaðardrifinn bygginga- og
leigumarkaður getur ekki boðið almenn-
ingi upp á nægilega hagkvæmar íbúðir
miðað við laun og greiðslugetu. Þess vegna
er afar brýnt að ríki og sveitarfélög leggi að
mörkum stofnstyrki og ívilnanir og sveigj-
anleika í regluverki til að unnt verði að
byggja ódýrari íbúðir og jafnframt þarf
- til skemmri tíma - að beita íhlutandi
aðgerðum til að lækka vaxtabyrðina og
stöðva verðtryggingar Vítisvélina. Mark-
aðsverðmyndun virkar ekki á skuldabréfa-
markaði á bak við gjaldeyrishöftin og með
óbeint sjálfdæmi lífeyrissjóðanna sem einu
kaupenda. Vaxtaákvarðanir Seðlabankans
eru svo úr öllu samhengi við greiðslugetu
heimila og atvinnurekstrar.“
Gríðarlegt áfall Búseta
Því var slegið upp í einu héraðsblaðanna að
stórtap hefði orðið á afkomu Búseta árið 2011
en rekstrarniðurstaðan varð allt önnur á síð-
asta ári - hvað skýrir muninn?
„Búseti varð fyrir gríðarlegu áfalli í
Hruninu eins og allir sem voru skuldsettir.
Verðtryggðu lánin stökkbreyttust og geng-
ismiðað framkvæmdalán bólgnaði. Með
samkomulagi við Íslandsbanka var fram-
kvæmdalánið leiðrétt og greitt niður. Með
því er félagið ekki lengur yfirveðsett hjá
lánardrottnum – en 90% veðsetningarhlut-
fall er samt afar þungt meðan Íbúðalána-
sjóður þverskallast við að lækka breytilega
vexti sem nú eru í 4,95% vtr.“
Hvernig verður afmæli Búseta fagnað?
Við bjóðum almenningi í kaffi á afmæl-
isdaginn 27. mars [í dag] milli kl. 15 og 18.
Jón Rúnar Sveinsson félagsfræðingur og
fyrsti formaður Búseta í Reykjavík verður
með erindi á afmælisdaginn. Við bjóðum til
kynningar á húsnæðissamvinnufélögum og
rekstri íbúðarhúsnæðis án hagnaðarkröfu
þann 10. apríl og þann 30. apríl gerum við
ráð fyrir að kynna markmið félagsins og
áform og þá vonandi í samhengi við að
vinna verkefnisstjórnar húsnæðismála-
ráðherra hafi skilað einhverri niðurstöðu.
Einnig verður gefið út fréttabréf og kynn-
ingarbæklingur um leið og unnt verður að
útfæra einhver ákveðin plön.
Þá hefur félagið sett í gang stefnumótun
og leitað samstarfs við Akureyrarbæ, KEA
og AFE í því skyni að hér verði til nýtt og
helst stóraukið framboð á hagkvæmum
leigu- og búseturéttaríbúðum. Félagið er
opið fyrir því að vinna með fleiri sveitarfé-
lögum og velvildaraðilum. Til þess þarf rík-
isvaldið að hraða vinnu við stefnumótun og
ríkisstjórnin verður að pressa Íbúðalánasjóð
til að stíga út úr stórfelldum leiguíbúðar-
ekstri sem skekkir markaðinn.“
TEXTI Björn Þorláksson
MYNDIR Völundur Jónsson.