Skessuhorn - 21.04.2010, Síða 18

18 ÞRIÐJUDAGUR 21. APRÍL
Eld ur, á fengi og
pen ing ar eru allt
hlut ir sem er betra að
geta stjórn að held-
ur en að láta stjórna
sér þó ýms um gangi
svo s em illa að hafa kontrol á þess-
um höf uð skepn um. Ein hvern tím-
ann kvað Hjálm ar Guð munds son í
Fagra hvammi um sína skulda stöðu:
Enn er ég skuld ug ur upp fyr ir haus,
aldrei mér lærist að spara.
Ofan í jörð ina um búða laus
á end an um verð ég að fara.
Böðv ari Guð laugs syni þótti ein-
hverju sinni sem fleir um að glugga-
bréf in bær ust ó þarf lega ört og ekki
ó lík legt að ýms ir gætu tek ið und ir
með hon um:
Ar mædd ur ber ég aug um
ó greidda reikn inga í haug um
og spurn ing in er,
hvenær yfr um ég fer.
Bæði á tékk hefti og taug um.
Fyr ir þó nokkrum árum kom
út um töl uð skýrsla Há skól ans um
efna hags mál og um svip að leyti
birt ist í blöð um frétt ir um að neysla
á slátri og öðr um inn mat yki mjög
gáf ur manna. Af því til efni orti Sig-
ur jón Guð munds son á Foss um:
Efna hags spek ing ar oft valda hlátri
þótt at vinnu veg irn ir kveini og
gráti.
Gagn legt það væri
hvað gáf urn ar hræri
að gefa þeim tals vert af slátri.
Ég held satt að segja að sum ir
af út rás ar vík ing un um okk ar hefðu
haft gott af því að kom ast í sveit
ein hvers stað ar og fá slát ur og hafra-
graut. Þeir hefðu varla get að versn-
að mik ið við það.
Bjarni frá Gröf, úr smið ur á Ak-
ur eyri, fór eitt sinn sem oft ar í inn-
kaupa ferð til Sviss og hef ur vafa-
laust gert ein hverj ar rann sókn ir á
skemmt ana lífi Evr ópu búa. Á póst-
korti sem Rós berg Snæ dal fékk frá
hon um á þeim tíma stóð ein ung is
eft ir far andi:
Gleð inn ar ég geng um dyr,
Guð veit hvar ég lendi.
Ég hef ver ið full ur fyr
og far ið það vel úr hendi.
Í kór ferða lagi til Sví þjóð ar var
Ósk ar Sig ur finns son í Með al heimi
að velta fyr ir sér hvern ig hann ætti
að orða skeyti heim til konu sinn ar.
Var bú inn að semja það á þessa leið
en mun þó ekki hafa sent þessa út-
gáfu hvað sem veld ur:
Ó dýrt vín og urm ull kvenna,
allt er líf ið hömlu laust.
Ekki læt ég af mér renna
aft ur - fyrr en næsta haust.
Fyr ir tíma verð trygg ing ar, með-
an vext ir voru fast ir og alltaf lægri
en verð bólg an, græddu yf ir leitt all-
ir á því að skulda og reynd ar tók
það marga dá lít inn tíma að átta sig
á breyt ing unni. Ein hvern tím ann á
þessu tíma bili kvað Böðv ar Guð-
laugs son:
Þó á stand sé ó tryggt og valt
engu þú kvíða skalt.
Með geng is fell ingu,
og góðri kell ingu
redd ast yf ir leitt allt.
Þó marg ir beri sig illa um þess-
ar mund ir und an fjár mála á stand inu
er þó við bú ið að þeim brygði við að
fær ast svona 80 - 100 ár aft ur í tím-
ann og kynn ast þeim lífs kjör um sem
fólk bjó við á þeim tíma. Magn ús
Finns son í Stapa seli var alla sína tíð
ör fá tæk ur og gerði ein hvern tím ann
þessa út tekt á lífs hlaup inu:
Aldrei hef ég eign ast féð
eins og dæm in sýna.
Eg hef varla eyri séð
ævi daga mína.
Nú ný lega er kom in út met sölu-
bók in mikla um hrun ið og virð-
ist ætla að slá öll um öðr um reyf ur-
um við. Það er þó mörg bók in og
ekki all ar í met sölu. Sum ar hafa ekki
einu sinni ver ið gefn ar út. Í gangna-
skál an um í Álfta krók á Arn ar vatns-
heiði er gesta bók eins og tíðkast og
flest ir sem þar gista skrifa í nöfn sín
og tjá sig eitt hvað um helstu at riði
lífs bar átt unn ar á þeim tíma punkti.
Ein hvern tím ann kom Þor vald ur
Jóns son þar og las um upp á kom-
ur og hremm ing ar þeirra sem þar
höfðu gist áður og bætti síð an við:
Það má segja um þessa bók
þeg ar hún er les in
Að alltaf sé í Álfta krók
eitt hvert bölv að ves in.
Hvað verð ur nú úr fram kvæmd-
um hjá veð urg uð un um þá seg ir
alm an ak ið okk ur að það sé að koma
vor og til þess að koma okk ur í rétta
gír inn væri ekki vit laust að rifja upp
Vor ljóð eft ir Har ald Hjálm ars son
frá Kambi:
Ver öld hlær á vors ins degi,
vakn ar hani.
Bíl ar út um alla vegi
eru á spani.
Vor ið hrek ur hríð ar byl
og hress ir blóm in.
Slæp in gj arn ir slangra til
og sletta í góm inn.
Á róð ur má ekki spara
eins og stend ur.
Út um land ið frakk ir fara
fram bjóð end ur.
Bænd ur henda hrossa taði
á harð ar grund ir.
Það mun ekki þykja skaði
um þess ar mund ir.
Sjó menn þeir sem voru í veri
víkja af bát um.
Á harða spretti hleyp ur meri
í hesta lát um.
Bænd ur reka fé á fjöll
með feikna hraða,
svo gangi ei á græn an völl
og geri skaða.
Bónd inn rækt ar rabar bara
rúskinn, glað ur.
Á kross mess unni koma og fara
kona og mað ur.
Þeir sem unna þrifn að in um
þvo og mála.
Unir sér í ó þverr an um
eng in sála.
Kon ur hleypa kún um út
með köldu blóði.
Smal inn rek ur rú inn hrút
með rollu stóði.
Bænd ur akra sína sá
og syngja af kæti.
„Höfð in gj arn ir“ hætta að „slá“
í Hafn ar stræti.
Í blíðu vors ins bros ir allt
sem bros að get ur.
Í faðmi þess er fáum kalt
- því fer nú bet ur.
Ein hvern veg inn finnst mér að
oft hafi frek ar vant að rign ingu á
ein hverju tíma bili á vor in frek ar en
það hafi ver ið of mik ið af henni en
ein hvern tím ann var kveð ið í rign-
inga tíð:
Það rign ir og rign ir meira,
það rign ir dé skoti flott,
eins og skap ar inn sé að skola
skítug an barna þvott.
Með þökk fyr ir lest ur inn
Dag bjart ur Dag bjarts son
Hrís um, 320 Reyk holt
S 435 1189 og 849 2715
dd@simnet.is
Vísnahorn
Út um land ið frakk ir fara - fram bjóð end ur
Lækn ir í blíðu og stríðu
Bóka út gáf an Hól ar hef ur gef­
ið út bók ina Lækn ir í blíðu
og stríðu, sem er ævi saga Páls
Gísla son ar lækn is, skáta höfð­
ingja og stjórn mála manns sem
lengi starf aði við Sjúkra hús ið á
Akra nesi. Í bók inni rifj ar Páll
upp ým is legt frá löng um lækn­
is ferli sín um, seg ir frá starf­
inu inn an skáta hreyf ing ar inn ar
og á taka söm um tím um í stjórn­
mál un um þar sem hart var tek­
ist á, bæði við yf ir lýsta and stæð­
inga sem eig in flokks menn. Þar
koma við sögu menn á borð við
Al bert Guð munds son og Dav­
íð Odds son, svo aug ljóst má vera
að þar hef ur eng in logn molla
ríkt. Háv ar Sig ur jóns son leik­
skáld og blaða mað ur skráði ævi­
sögu Páls.
Eft ir far andi kafli er í bók inni og
seg ir frá at vik um sem Páll rifj ar upp
frá læknis tíma sím um á Akra nesi.
Þrátt fyr ir að sjúk dóm ar og veik-
indi séu sjaldn ast gam an mál þá
minn ist ég eins at viks sem ekki er
hægt ann að en brosa að. Það kom
fyr ir að ég tók ó gæfu mann inn á
sjúkra hús ið til af vötn un ar þeg-
ar drykkj an hafði stað ið of lengi.
Það var stund um barn ing ur að fá
hann til að vera hjá okk ur og eitt
sinn tók um við til bragðs að fela
bux urn ar hans svo hann héld-
ist um kyrrt í rúm inu. Þá bregð ur
svo við að ég fæ hring ingu utan úr
bæ þar sem spurt er hvort mað ur í
arababún ingi sé á okk ar veg um. Við
nán ari at hug un kom í ljós að sjúk-
ling ur inn var horf inn og hafði vaf-
ið um sig gard ínu til að hylja nekt
sína. Þannig bú inn gekk hann um
göt ur bæj ar ins.
Önn ur minn ing er tengd því að
ég fékk sjó mann til að gerð ar eft-
ir slys um borð þar sem hann hafði
klemmst á milli hlera og borð-
stokks. Það var ekki mik ið að sjá á
hon um en þeg ar líða tók á kvöld-
ið lækk aði blóð þrýst ing ur inn hratt
og ljóst að eitt hvað var að inn-
vort is. Við á kváð um að opna kvið-
ar holið en á skurð ar borð inu féll
blóð þrýst ing ur inn skyndi lega og
hjart að hætti að slá. Ég hnoð aði
hann, Bragi Ní els son svæf ing ar-
lækn ir blés lofti í hann og gaf hon-
um blóð og hann lifn aði fljótt við.
Ég fann svo blæð ingu upp með
vél ind anu sem reynd ist til tölu lega
auð velt að stöðva og hann jafn aði
sig í fram hald inu. Seinna meir átti
hann til að skvetta svo lít ið í sig og
hringdi þá oft í mig um miðja nótt
til að þakka okk ur líf gjöf ina. Mér
fannst þetta nú al veg full þakk að
áður en hring ing um lauk. En það
vildi til að ég átti auð velt með svefn
á þess um árum og því gerði þetta
ekk ert til. Þessi saga af end ur lífg un
hans flaug um bæ inn eins og nærri
má geta og hann hlaut við ur nefn ið
„Ó dauð legi“.
Eitt sinn fékk ég ung ling með
í gerð í hálsi til með ferð ar. Hann
var tölu vert bólg inn og greini leg ur
gröft ur í háls kirtl un um. Við á kváð-
um að hleypa þessu út og sjúk ling-
ur inn var kom inn á skurð ar borð ið
og búið að svæfa hann. Þeg ar ég brá
hnífn um á húð ina kippt ist hann til
og hjart að hætti að slá. Bragi blés
í hann lofti og ég hnoð aði hjart að
en það tók okk ur nærri 45 mín út ur
að lífga pilt inn við og það voru erf-
ið ar mín út ur. Ég hugs aði stöðugt
með an á þessu stóð hvað ég ætti
að segja við móð ur drengs ins sem
beið frammi. Síð ar las ég mér til að
þetta svæf ing ar lyf sem við höfð um
not að í mörg ár gat einmitt vald ið
því þeg ar gera átti að gerð ir á hálsi
að sjúk ling ur inn væri ekki nægi-
lega vel svæfð-
ur. Dreng ur-
inn jafn aði
sig al veg og
bar þess eng-
in merki síð-
ar að nokk-
uð hefði ver-
ið að. Því
mið ur er ár-
a n g u r i n n
ekki alltaf
svo góð ur
og stund-
um verð ur
ekki neitt
við ráð ið
en mað ur
reyn ir eins
lengi og
mögu legt
er að snúa
a t burða-
r á s i n n i
sjúk lingn-
um í hag.
Manni leyf ist ekki að
gef ast upp fyrr en í fulla hnef anna.
Að eins nokkrum vik um eft ir að
ég kom til Akra ness var kom ið með
ung an fær eysk an sjó mann af ís-
lensk um tog ara sem hafði klemmt
hægri hönd ina í víra spili. Hönd in
var mjög illa far in, brot in og tætt.
Ég gerði við þetta eins og best ég
gat og síð an var hon um gef ið sýkla-
lyf. Fimm dög um seinna fannst mér
ein kenni leg ur svip ur á hon um sem
ég þó kann að ist við að hafa séð einu
sinni áður á sjúk lingi á Land spít al-
an um. Hann var með stíf krampa.
Ég reyndi strax að út vega blóð-
vatn með mótefn um við stíf krampa
en það var ekki til á land inu. Þá var
ekki ann að til ráða en svæfa sjúk-
ling inn til að draga úr krömp um
og skipta um um búð ir á hönd-
inni einu
sinni á
dag og
t æ m a
l u n g u n
af slími.
Nær ingu
þ u r f t i
einnig að
koma ofan
í hann og
til að þetta
væri hægt
gerði ég
gat á mag-
ann og opn-
aði bark ann
til að sjúga
úr lung um.
S o g t æ k i ð
var ryk suga
sem hafði
svo hátt að
aðr ir sjúk-
ling ar kvört-
uðu há stöf um
en við því varð ekk ert gert. Hann
kvald ist mik ið með an á þessu stóð
og heimt aði stund um að fá að deyja
en ég tók ekk ert mark á því enda
mað ur inn inn an við þrí tugt og átti
langt líf fyr ir hönd um.
Hjúkr un ar lið ið þurfti að fylgj-
ast stöðugt með hon um og þetta
á stand varði í þrjár vik ur. Þá var
sjúk ling ur inn bú inn að mynda
mótefni gegn stíf krampa bakt er-
í unni og allt féll í dúna logn. Allt
gréri vel og sjúk lingn um batn aði
en hönd in var bækluð upp frá því.
Hann flutt ist til Fær eyja og gerð-
ist lof skeyta mað ur var mér sagt.
Eft ir þetta átti ég er indi til Fær-
eyja ein um fimm sinn um og spurð-
ist á vallt fyr ir um mann inn en eng-
inn vissi neitt um hann. Þetta var
tals verð eld skírn fyr ir mig, ný byrj-
að an í starfi, og ég setti strax í gang
á ætl un um að spít al inn eign að ist
nauð syn leg tæki til að hægt væri
að bregð ast hrað ar og bet ur við til-
fell um af þessu tagi. Ég spurði svo
skip stjór ann seinna hvers vegna
hann hefði ekki siglt með mann inn
til Reykja vík ur í stað þess að koma
inn á Akra nes. Hann svar aði því til
að hon um hefði ekki dott ið í hug
ann að en koma með hann til lækn is
sem hann þekkti. Okk ar kynni voru
reynd ar ekki löng þeg ar þetta var
en síð ar kynnt umst við bet ur.
Heim sókn ir til sjúk linga gátu
tek ið sinn tíma því all ir þurftu að
spjalla og vildu gefa manni veit ing-
ar. Sum ir vildu gefa manni í staup-
inu og einn karl á Akra nesi dró
alltaf upp kon íaks flösku. Ég sagði
við hann að ég yrði þá að koma síð-
ast til hans því ekki væri gott ef hin-
ir sjúk ling arn ir fyndu kon íaks lykt af
mér. Hann var þó hinn mesti reglu-
mað ur og lét sér alltaf eitt staup
nægja. Ann ar karl á Skag an um sem
ver ið hafði mik ill drykkju mað ur en
far inn að kröft um vildi alltaf gefa
mér viskí. Ég færð ist und an enda
var konu hans meinilla við þetta.
Þeg ar karl inn var dá inn og kon an
þurfti eitt sinn á mér að halda vegna
veik inda dró hún upp viskíflösku að
lok inni skoð un og spurði hvort ég
vildi í staup inu. Ég hélt nú ekki og
hún var greini lega mjög feg in, en
hafði þá hald ið að þetta til heyrði
lækn is heim sókn inni.