Skessuhorn - 02.10.2013, Síða 16

16 MIÐVIKUDAGUR 2. OKTÓBER 2013
Nýbygging sem nú er að rísa rétt
ofan við bæjarhúsin að Kolsstöðum
vekur athygli vegfarenda. Álengd-
ar er að sjá sem þetta sé ferkant-
að hús úr steinsteypu, hugsanlega
íbúðarhús. Svo er þó ekki. Þarna
er verið að byggja fyrsta tilbeiðslu-
húsið á Íslandi sem á að verða fyr-
ir alla trúarhópa. „Þetta er alveg
nýtt hér á landi,“ segir Helgi Ein-
arsson menningarbóndi að Kols-
stöðum. Hann stendur fyrir bygg-
ingunni á jörð sinni. „Hugmynd-
in er sú að þetta verði eins konar
hlutlaus helgidómur þar sem fólk
getur komið og iðkað sína trú.
Þetta verður tilbeiðsluhús að hluta
til. Það verða engin föst trúar-
tákn hvorki utan á húsinu né inni í
því. Eina undantekningin er hurð-
in á húsinu. Á henni verða öll þau
trúartákn sem við þekkjum. Fólk
sem aðhyllist hin ýmsu trúarbrögð
getur síðan komið og skapað þann
helgidóm sem það vill utan um
þau trúarbrögð sem það aðhyll-
ist og haldið sínar athafnir. Fólk-
ið skapar þannig sjálft þá „kirkju“
sem það trúir á og vill tilheyra,“
segir Helgi Eiríksson.
Burðarvirki hússins er úr stein-
steypu. Veggir þess verða síð-
an klæddir að utan með svörtum
borðvið. Torf verður lagt á þakið.
Lítill turn verður við helgidóminn.
Kross verður reistur uppi í hlíð-
inni ofan við húsið. Honum er þó
ekki ætlað að tengjast því beint.
„Þetta er svar við þeim breyt-
ingum sem eru að verða á okkar
samfélagi. Fjölbreytnin er alltaf að
aukast í trúarbrögðum. Fjölmenn-
ingarsamfélagið er orðið stað-
reynd á Íslandi eins og í mörgum
öðrum löndum. Það hefur skapast
bæði af hálfu þeirra sem hér búa en
líka vegna þeirra sem sækja land-
ið heim. Með þessu húsi er verið
að taka tillit til þessa. Við erum að
hugsa til langrar framtíðar.“
mþh
Þegar komið er að bænum Kolsstöð-
um innarlega í Hvítársíðu í Borg-
arfirði verður strax augljóst að þar
hafa verið gerðar nýstárlegar breyt-
ingar. Gömul bæjarhús hafa tekið
stakkaskiptum. Myndarlegir veggir
hafa verið hlaðnir úr hraungrjóti og
bera meistara sínum Unnsteini Elí-
assyni frá Ferjubakka í Borgarfirði
fagurt vitni. Gengið er inn í það sem
áður var fjárhús býlisins að Kols-
stöðum og þá verður ljóst að þessi
jörð er ekki lengur nýtt til búskap-
ar. Hér hefur öllu verið breytt. Fjár-
húsin eru nú orðin að stórum og vel
búnum sal með upplyftum palli eða
sviði við innri endann sem snýr að
því sem áður var hlaða. Til hliðar við
fjárhúsin er síðan gamalt gróðurhús
ættað frá Kleppjárnsreykjum sem nú
hefur fengið hlutverk sem eins kon-
ar glerskáli. Inni í því má skoða fjöl-
mörg listaverk eftir Pál Guðmunds-
son frá Húsafelli. Frá hlíðinni þar
sem húsin standa að Kolsstöðum má
horfa beint yfir að Húsafelli þar sem
Páll sinnir sínum sköpunarverkum.
Boðið heim
Síðastliðinn laugardag var heimboð
að Kolsstöðum þar sem Helgi Ei-
ríksson menningarbóndi og eigandi
jarðarinnar kynnti starfsemina fyrir
gestum. Boðið var til þessarar sam-
verustundar í samvinnu við Fram-
farafélag Borgfirðinga.
Helgi keypti jörðina fyrir nærri 14
árum síðan en hún var þá komin í
eyði. Síðan hefur hann staðið fyrir
ýmsum breytingum og endurbótum
sem enn sér ekki fyrir endann á, eins
og Helgi segir, því þetta verkefni
klárast aldrei og á eftir að þróast inn
í framtíðina. Helgi hefur leitast við
að að fá aðstoð héraðsbúa í Borg-
arfirði við framkvæmdirnar eins og
kostur er. Gamalt fjárbú er nú orð-
ið að sérstakri menningarmiðstöð
þar sem fólk getur komið og sinnt
ýmsum hugðarefnum og listsköpun
á kyrrlátum stað í stórfenglegri nátt-
úrfegurð efri hluta Hvítársíðu þar
sem ótal blæbrigði hrauns, gróðurs
og auðnar kallast á við einstæða sýn
til fjalla og jökla. Allt blandast sam-
an í birtu og litum sem veitir ein-
stæða náttúrusýn. Í skammdeginu
ráða norðurljósin ríkjum og krydda
enn frekar þetta magnaða umhverfi.
Fjölsóttur staður
margbreytilegra gesta
Á liðnum árum hafa fjölmargir lagt
leið sína að Kolsstöðum til dvalar
þar sem ýmsum verkefnum er sinnt
þó það hafi ekki farið hátt í fjölmiðl-
um. Yfirleitt er um skemmri dvöl
að ræða. Ungt listafólk hefur verið
áberandi. Tónlistarmenn frá ýms-
um löndum hafa stundað æfingar og
hljóðritað þar verk sín. Japanskir vís-
indamenn sem sinna rannsóknum á
norðurljósunum hafa einnig haft þar
aðsetur og vinnuaðstöðu.
Helgi Eiríksson lýsti staðnum fyr-
ir gestum sínum. Honum varð tíð-
rætt um þá hugmyndafræði sem leg-
ið hefur að baki þeirri uppbyggingu
og breytingum sem hann hefur stað-
ið fyrir á Kolsstöðum. „Mig langaði
til að búa til stað fyrir skapandi fólk.
Ég hafði engan áhuga á að búa hér
einn eða með fjölskyldunni í lokuðu
umhverfi. Ég vil hafa fólk í kring-
um mig því þá líður mér best. Hér
Hlutlaus helgidómur rís í Hvítársíðu
Tilbeiðsluhúsið sést hér til vinstri á myndinni. Fjær eru bæjarhúsin að Kols-
stöðum sem sinna nú nýju hlutverki.
Flatarmál hússins er svipað og í gömlu sveitarkirkjunum. Lengd þess er 12
metrar en breiddin sex metrar. Þjónusturými er undir sjálfum helgidóminum.
Fullbúið verður húsið klætt að utan með svörtum timburborðum og þakið
verður úr torfi og veggir við húsið grjóthleðslur. Húsið er teiknað af Glámu-Kím
arkitektum í Reykjavík.
Menningarbýlið að Kolsstöðum sótt heim
fær enginn að dvelja nema hann hafi
verkefni til að vinna að. Fólk verð-
ur að hafa drauma sem það vill að
rætist eða einhverja hugsun að baki
því sem það er að vinna. Þessi staður
er ekki ætlaður til skemmtana, nema
í bland við vinnuna. Verkefnin hafa
verið mjög fjölbreytt,“ sagði hann.
Húsin felld inn
í landslagið
„Fyrsti gesturinn kom til dvalar að
Kolsstöðum árið 2004. Það var John
Miller prófessor í arkitektúr við
Cornell háskóla í Bandaríkjunum.
Sérgrein hans er að fella hús inn í
landslag.“ Prófessorinn var að fara
á eftirlaun og vildi komast í næði
og gott umhverfi til að sinna frek-
ar vinnu við sýningu sem hann var
að undirbúa. Kolsstaðir urðu fyr-
ir valinu.
Miller prófessor fannst landslag-
ið umhverfis bæinn alveg stórmerki-
legt og það veitti honum innblástur
fyrir nýjar hugmyndir. Hann bætti
svo um betur og kom með nýjar til-
lögur að deiliskipulagi á Kolsstöð-
um sem kollvörpuðu því sem Helgi
hafði áður lagt mikla vinnu í að gera.
„Ég hef algerlega unnið eftir því
plani sem hann og arkitektarnir hjá
Glámu- Kím hér á landi lögðu upp
með. Það er alltaf að koma betur í
ljós að þær tillögur voru réttar.“
Staður ljóss og birtu
Augljóst er að ljósið og birtan fá að
njóta sín í húsunum að Kolsstöðum.
Það þarf ekki að koma á óvart. Sjálf-
ur starfar Helgi sem lýsingarhönn-
uður. Samspil ljóss og skugga er hans
sérsvið. Breytingarnar á húsakostin-
um að Kolsstöðum er skemmtileg
blanda af hinu gamla og nýja. „Ég
er upptekinn af því að endurnýta
hluti, er alinn upp við það. Hér er
allt endurnýtt sem hægt er að nota.
Allt innanstokks í húsunum kemur
annars staðar að. Það er fengið not-
að og átti í raun að henda þegar ég
fékk að hirða það. Árið 2007 var mér
gjöfult. Þá gat ég hirt ótrúlega góða
hluti sem neyslusamfélagið var að
losa sig við.“
Uppbygging heldur áfram af
miklum krafti á Kolsstöðum. Þar
ber nú helst að geta nýstárlega
byggingu sem á að verða eins kon-
ar helgidómur ætlaður öllum trúar-
brögðum. Lesa má um það í grein
hér til hliðar.
mþh
Mörg listaverka Páls Guðmundssonar
frá Húsafelli prýða húsin að Kols-
stöðum.
Kolsstaðir hafa verið í eigu Helga Eiríkssonar síðan 1999. Húsin þar hafa tekið miklum breytingum. Hér eru gömlu fjárhúsin
og hlaðan.
Helgi Eiríksson kynnir starfsemi Kolsstaða fyrir gestum.
Gamalt gróðurhús frá Kleppjárnsreykjum hefur nú gengið í endurnýjun lífdaga
sem skáli þar sem veggur og þak úr gleri veitir frábært útsýni.