Iðnaðarmál - 01.05.1955, Side 17

% af lýsinu, og auk þeirra gæða, sem
áður var lýst, hefur lýsið reynzt 20%
ríkara að vítamínum en gerist, þegar
hitunaraðferðir eru notaðar.
Þótt Chayen-aðferðin hafi enn eigi
verið notuð nema í tilraunaskyni við
vinnslu lýsis úr fiski og lifur, bendir
margt til þess, að hún eigi eftir að
ryðja sér til rúms á þeim vettvangi
vegna þeirra kosta, sem hún hefur um-
fram eldri aðferðir.
L. L.
3. rnynd. Hluti af beini, sem fitan hefur
verið skilin úr meS Chayen-aSferð. Tíföld
stœkkun.
Mjólkurfranileiðsla
Framh. af 73. bls.
sem vísindin þekkja. Að vísu er heppi-
legt, að þær skuli vera svo smáar, því
að ekkert annað kæmist fyrir á þess-
ari jörð vorri, væri hver einstök
þeirra á stærð við gulrófnafræ. Sum-
ar plöntur eru til hagsbóta, svo sem
alfa-alfa og smári. Aðrar eru til óþæg-
inda, t. d. fífill og sóley í túni, enn
aðrar beinlínis skaðlegar, svo sem eit-
urvafningurinn.
Eins og alkunnugt er, valda sumar
bakteríur (gerlar) sjúkdómum, og
aðrar eru banvænar. Sumar tegundir
gerla gerbreyta bragði mjólkur. Þeir
gera mjólkina súra, beiska eða malt-
kennda. Þeir geta breytt mjólkinni
svo mjög, að allir, sem neyta hennaj.
fái illt í maga. En þar sem ógerlegt
er að skilja góðu gerlana frá hinum,
sem verri eru, verður ekki öðru til að
dreifa en losna við alla þá gerla, sem
eiga ekki heima í mjólkinni.
Venjulegar plöntur þróast og gróa
í sólskini og hreinu lofti, en gerlum
líður bezt í dimmu, röku og hlýju
umhverfi. Margir þeirra þróast bezt í
mjólk, einkum volgri mjólk. Eins og
mjólk kemst næst því að vera hin full-
komnasta fæða handa mannlegum
verum, er hún einnig hin ákjósanleg-
asta fæða flestum tegundum gerla.
Ekki er neinn gerill fyrr kominn í
mjólk en hann tekur til að auka kyn
sitt, og æxlunin er mjög hröð.
Gerlar æxlast við beina skiptingu
einstaklinganna. Þeir smáþynnast um
miðju, unz þeir skiptast í tvo hluta,
sem hvor um sig verður ný fruma. í
volgri mjólk tekur þessi skipting oft
ekki nema 20—30 mín. Gerum nú ráð
fyrir, að hópur af gerlum æxlist með
þessum hraða. Eftir hálftíma eru hóp-
arnir orðnir tveir, eftir klukkutíma
fjórir, eftir einn og hálfan tíma átta,
og eftir tvo tíma 16 o. s. frv. Á fimm-
tán klukkutímum mundi þessi eini
hópur hafa eignazt „börn og barna-
börn“, svo að mörgum milljónum
skiptir, og enn mundi fjölgunin í
bezta gengi.
Þar sem gæði mjókur eru svo ná-
tengd gerlagróðri, vaknar sjálfkrafa
sú spurning, hvernig við megum sigr-
ast á honum, áður en hann verður of-
an á í viðskiptum við okkur og þær
mjólkurvörur, sem við erum að fram-
leiða. Nú er það ekki eins erfitt við-
fangs og ætla mætti. Ráðstafanir í þá
átt eru aðallega tvenns konar:
1. að varna gerlum að komast í
mjólkina,
2. að stöðva vöxt og viðgang
þeirra gerla, sem haja komizt í
hana.
Niðurlag í næsta hefti.
D-vítamínbætt mjólk
Framh. aj 77. bls.
þarf við, svo að of mikil lýsing eigi
sér ekki stað. Verði lýsing of mikil, er
hætta á, að hragð mjólkurinn breyt-
ist.
Þriðja aðferðin er í því fólgin, að
sterkri D-vítamínupplausn (í propy-
lene glucol) er bætt beint í mjólkina,
áður en hún er gerilsneydd. Þetta er
langeinfaldasta aðferðin, og með
henni er unnt að ráða D-vítamín-
magni mjólkur, svo að ekki verði
breytingar á frá degi til dags. Allt og
sumt, sem gera þarf, er að hella úr
smáglasi með vítamínupplausn þess-
ari í mjólkina í réttum hlutföllum,
meðan hún er í geymunum og áður
en hún rennur í gegnum gerilsneyð-
ingartækið. Hæfilegt mundi vera að
blanda 25 rúmsentímetrum af víta-
mínupplausn (en í hverjum rúmsentí-
metra hennar eru 64 þús. alþjóðaein-
ingar af D-vítamíni) í 4000 lítra af
mjólk. Sé mjólkurmagn hins vegar
litið, mundi notaður dropateljari.
Kostnaður við slíka D-vítamínaukn-
ingu í mjólk er sáralítill. Hann gæti
numið minna en einum eyri á hvern
mjólkurlítra. Ekki hefur D-vítamín-
upplausn, sem blönduð er í hlutföll-
unum 400 alþjóðaeiningar í einn lítra
mjólkur, nein áhrif á lit, bragð eða
lykt mjólkurinnar. Aðferð þessi yrði
að öllum líkindum hin heppilegasta í
litlum mjólkurbúum.
Helztu D-vítamíngjafar eru lýsi og
sólarljós. Þar eð lítið er um sólskin
hér á landi og oft erfitt að fá börn til
að taka lýsi, ætti D-vítamínbæting
mjólkur að vera íslendingum bezta
ráð til að fá það magn af D-vítamíni í
fæðunni, sem þarf, til að upp vaxi
hraust kynslóð. L. L.
/----------------------------\
Um svipað leyti og áskrifendum
berst 5. hefti Iðnaðarmála fá þeir
frá oss aðra sendingu, póstkröfu um
áskriftargjald 1955. Væntum vér, að
kaupendur bregðist vel við og inni
þessa greiðslu fljótt af hendi.
V__________________________________________>
IÐNAÐARMAL
81