Iðnaðarmál - 01.06.1968, Blaðsíða 13

vitað ekki heldur skilað eðlilegri út-
komu.
Þetta er mesta takmörkun rafreikn-
isins nú á tímum. Af þessum sökum
minnkar hraðinn niður í mannlegan
hraða, og það verður að teljast sila-
legur hægagangur. Þetta skapar einn-
ig þörf fyrir mikinn fjölda af hálf-
gerðu fagfólki. En þegar á allt er
litið, er athafnageta rafreiknisins þó
komin undir kunnáttu og skilningi
þessa fólks. Að svo miklu leyti sem
við getum hlaupið yfir meðalgöngu
þýðandans og komizt nær rafreikn-
um, sem færir eru um að vinna beint
úr upplýsingum, þeim mun afkasta-
meiri, sveigjanlegri og fjölhæfari
verða þeir. Eftir því sem við getum
minnkað þörfina fyrir þýðanda, mun
rafreiknirinn verða almennara tæki.
Hvað er það þá, sem rafreiknirinn
getur gert sérstaklega fyrir fram-
kvæmdastj órann ? Enda þótt nú þeg-
ar séu til fimm meiri háttar notkun-
arsvið, nota flest fyrirtæki sér aðeins
hið fyrsta. Hið annað fer stöðugt
vaxandi og mun verða algengt innan
skamms. Hið þriðjá er enn á bernsku-
skeiði, og sama er að segja um hið
fjórða. Hér eru einmitt fyrirtæki ut-
an viðskiptalífsins — svo sem verk-
fræðiskólar, opinberar stofnanir o. fl.
— í fararbroddi og langt á undan
(einkum á sviði varnarmálaj.Fimmta
og síðasta nýtingarsviðið er, að því
að viðskiptalífið varðar, ennþá langt
undan.
Fyrsta notkunarsvið rafreiknisins
er vélræn skrifstofuvinna, er tekur til
geysimikils fjölda af endurtekinni,
en einfaldri pappírsvinnu, launa-
skrám, reikningsskriftum o. s. frv.
Allt á þessu sviði, sem raunverulega
er fært í nyt, er hraði rafreiknisins.
Þarna er lítið notuð talnageymsla
rafreiknisins og reikningsgeta. Hann
er notaður sem stórvirk hraðprent-
unarvél. Það er á þessu sviði, sem
rafreiknirinn hefur hlotið mesta
útbreiðslu og viðurkenningu, eink-
um í viðskiptalífinu.
Þetta merkir auðvitað, að rafreikn-
irinn vinnur verk, sem nauðsynlegt
er að vinna, en það er ekkert geysi-
lega mikilvægt. Það er yfirleitt ekki
Hvað er það, sem
rafreiknirinn getur
gert sérstaklega
fyrir framkvæmda-
stjórann? Enda þótt
nií þegar séu til
finun meiri háttar
notkunarsvið, nota
flest fyrirtæki
aóeins liið fyrsta.
talið, að skrifstofufólk leysi svo
merkileg störf af hendi. En það er
hér, á einfaldasta stigi, sem rafreikn-
inum í dag er beitt til margs konar
þarfa. Annað meiri háttar notkunar-
svið rafreiknisins nær yfir söfnun,
vinnslu, geymslu, greiningu og birt-
ingu upplýsinga. Það er þessi geta
rafreiknisins, sem táknuð hefur ver-
ið með upphafsstöfunum EDP (elec-
tronic data processing), þ. e. raf-
eindaskýrsluúrvinnsla. Rafreiknirinn
getur tekið við skýrslum, þ. e. upplýs-
ingum í töluformi, og unnið úr þeim.
Hingað til höfum við þó aðeins notað
lítinn hluta af þessari getu. Við not-
um rafreikninn til að safna, geyma
og birta slíkar upplýsingar. Enn er
þó geta hans til greiningar lítið not-
uð í viðskiptalífinu. Ef honum eru
gefin rétt fyrirmæli, getur hann bor-
ið skýrslurnar, sem hann veitir við-
töku, saman við skýrslurnar, sem
honum hefur verið sagt að búast við,
t. d. tölur fjárhagsáætlunar. Og hann
getur á augabragði fundið sérhvern
mismun á skýrslunum tveimur. Hann
getur samstundis gert stjórnendum
viðvart, ef hlutirnir ganga ekki eins
og ætlazt er til.
Hann getur meira. Hann getur
sundurgreint skýrslurnar og borið
saman við þá dreifingu, sem gert var
ráð fyrir. Síðan getur hann fundið
sérhvert frávik, sem máli skiptir. Það
er t. d. þetta, sem rafreiknirinn gerir,
þegar hann sundurliðar j arðskj álfta-
mælisálestra til að greina á milli
bylgnanna í jörðinni, sem myndast
við jarðskjálfta, og þeirra,sem mynd-
ast við kj arnorkusprengingu neðan-
jarðar. Á viðskiptasviðinu má nota
þetta til greiningar á söluskýrslum til
að komast að mikilvægum atriðum í
markaðsmálum. Fyrirskipa t. d.
læknar í útborgarhverfum notkun
sömu lyfja og læknar í smærri bæj-
um, eða eru læknar í úthverfum borg-
anna „sérstæð markaðseining“? Og
gefa sérfræðingar í læknastétt mis-
munandi fyrirmæli? Eru þeir „sér-
stæð markaðseining“? Eða hvað um
eldri lækna, er stundað hafa nám í
ákveðnum læknaskóla, ef þeir eru
bornir saman við lækna, sem braut-
skráðir eru frá öðrum skóla?
Rafreiknirinn getur ekki hugsað
um þetta —- einhver verður að hugsa
um spurningarnar. En þegar honum
hafa eitt sinn verið gefin fyrirmæli,
getur hann nær samstundis sundur-
greint hinar raunverulegu fyrirskip-
anir, er læknarnir hafa skrifað, og
komið með svörin, sem gera stjórn-
endum fært að sjá, hvort söluátaki
fyrir nýju lyfi skuli beint að þessum
eða hinum hluta markaðarins —
hvort þessi lyf seljast vel hér eða illa
þar o. s. frv. Eða eru sjúkrahúsin frá-
brugðin „praktiserandi“ læknum, að
því er lyfjanotkun varðar? Skýrslur
um þessi atriði hafa lengi verið fá-
anlegar, en án rafreiknis mundu þær
ekki verða sundurgreindar.
I getu rafreiknisins við að leggja
mönnum til þær upplýsingar, sem
þeir þarfnast, í því formi og á þeim
tíma, sem þeirra er þörf, er fólgin
hin mikla fjölhæfni hans, sem enn
hefur ekki nærri því verið notuð sem
skyldi af öllum þorra fyrirtækja.
Stjórnendur verða því að hugleiða
þarfir sínar. Rafreiknifræðingar og
framkvæmdastjórar verða að tylla
sér niður sameiginlega til að hugsa
rækilega, hvernig nota skuli getu raf-
reiknisins til að birgja þá af upp-
lýsingum. Við fjárfestingarákvarð-
anir horfa t. d. flestir stjórnendur
enn á eina tegund sundurgreiningar
vegna væntanlegs fjárhagsvinnings,
er liggur að haki tillögunni. Þeir ein-
blína á væntanlegt endurgjald fjár-
festingarinnar. Eða þeir stara á þann
IÐNAÐARMÁL
95