Ægir - 01.10.2007, Blaðsíða 27

27
arinnar, svo sem bræðslu,
frystingu og niðurlagningu,
og ýmsum þáttum sem henni
tengdust. Þar, eins og í veið-
unum, urðu breytingarnar ör-
ar, en mestu máli skipti að ta-
kast skyldi að koma skipulagi
á sölumál saltsíldarinnar. Sagt
er frá aflaskipum og aflakóng-
um og skráðir annálar síld-
arsögunnar. Þar er ennfremur
að finna tölfræði, skrár og
fleira efni.
Ánægður með útkomuna
„Ég hef viljað orða það svo
að þetta séu sex kíló af sögu-
legum fróðleik. Að mínu mati
er hér um stórvirki að ræða
og þegar upp er staðið er ég
ánægður með hvernig til hef-
ur tekist,“ segir Einar Matth-
íasson hjá Nesútgáfunni, sem
gefur bækurnar út. Nesútgáf-
an kom að verkinu í byrjun
þessa árs, en lengi vel var
Fróði með verkið á sinni
könnu, en eftir að sú útgáfa
lagði upp laupana var verk-
efnið í uppnámi þar til Nes-
útgáfan, sem síðustu ár hefur
einbeitt sér að útgáfu lista-
verkabóka, tók það að sér.
Í vinnslu í meira en tuttugu ár
Hreinn Ragnarsson, sagnfræð-
ingur á Laugarvatni, hefur rit-
stýrt bókunum á síðari stig-
um, en Steinar J. Lúðvíksson
ritstýrði verkinu framan af.
Hreinn skrifaði á sínum tíma
Cand Mag ritgerð í sagnfræði-
námi sínu við Háskóla Íslands
um sögu síldveiða og –
vinnslu við Ísland frá alda-
mótunum 1900 til um 1935.
Ritgerðinni skilaði Hreinn ár-
ið 1980 og fjórum árum síðar
kom Gunnar Flóvenz hjá Síld-
arútvegsnefnd að máli við
Hrein og fól honum að hefja
vinnu við öflun heimilda
vegna ritunar síldarsögu Ís-
lands. Síðan hefur verið unn-
ið að verkinu með hléum –
sem sagt á þriðja áratug. Í
það heila skrifar Hreinn sem
næst helming texta þessa rit-
verks.
Hreinn segist einstakt lán
að Einar í Nesútgáfunni skyldi
hafa komið að verkinu á síð-
ari stigum og leitt það til lykta
á þennan hátt. „Einar er fram-
úrskarandi fagmaður og hefur
lagt mikla alúð í þetta verk.
Hann á mikinn heiður skilið,“
segir Hreinn og er afar sáttur
við útkomuna.
Það þarf ekki að hafa um
það mörg orð hversu mik-
ilvæg síldin hefur verið ís-
lenskri þjóð – bæði efnahags-
lega og ekki síður menning-
arlega, ef svo má að orði
komast. Það segir sína sögu
að á einu ári á sjöunda áratug
síðustu aldar námu útflutn-
ingstekjur Íslendinga af síld
um 44% af útflutningstekjum
þjóðarinnar.
Hreinn segist hafa tekið
saman efni í fyrirlestur sem
hann hélt á vegum Vitafélags-
ins um tengsl íslenskrar
menningar og síldarinnar. „Ég
hélt satt best að segja að þetta
væri ekki eins mikið og raun
ber vitni. En staðreyndin er
sú að síldin kemur mjög mik-
ið fyrir í bókmenntum, mynd-
list, leiklist, myndlist og fleiri
listformum. Til samanburðar
virðist fara lítið fyrir loðnu
eða kolmunna í dægurlaga-
textum nú til dags,“ segir
Hreinn Ragnarsson.
Mikill menningarviðburður
„Ég vil segja að Einar Matth-
íasson hjá Nesútgáfunni hafi
staðið sig hreint frábærlega
við útgáfu þessara bóka. Það
er ekki auðvelt að koma að
svona verki löngu eftir að
það hefst, en hann hefur leyst
það afar fagmannlega. Það
sem að mér snýr er ég mjög
ánægður með,“ segir Birgir
Sigurðsson, einn höfunda
texta bókarinnar. „Það má
segja að ég hafi tekið að mér
að skrifa um mannlega þátt
síldarbransans og efnahagsleg
áhrif þeirra. Ég skrifaði líka
um sögulegan bakgrunn síld-
veiðanna, að því marki sem
það er unnt. Sá kafli verður
þó seint tæmdur. Fjallaði
einnig um hvernig síldin
breytti kjörum fólks og lífi,“
segir Birgir, en hann skrifaði
á sínum tíma bókina „Svartur
sjór af síld“, þar sem fjallað
var á lifandi og skemmtilegan
hátt um síldveiðarnar og áhrif
þeirra á þjóðlífið. „Nei, ég ólst
ekki upp í þessu andrúms-
lofti, enda er ég uppalinn hér
í Reykjavík. En sextán ára
gamall fór ég þó á síld á Sæ-
felli RE. Á þessum tíma var
mikið um það að ungir menn
færu á síld og ég var þar eng-
in tilviljun. Þetta sumar var
mér mikilsvert og ég fékk
brennandi áhuga á þessum
tíma, sem síðar varð til þess
að ég skrifaði „Svartur sjór af
síld“ árið 1989,“ segir Birgir.
Hann er mjög ánægður
með þetta rit er komið út og
segir það mikinn heimilda-
sjóð um síldveiðar –og
vinnslu. „Að mínu mati hefur
verið staðið hér vel að verki
og útgáfa þessara bóka er tví-
mælalaust mikill menning-
arviðburður,“ segir Birgir Sig-
urðsson.
Stórmerkilegur dagur
Nesútgáfan hefur veitt Ægi
góðfúslegt leyfi til þess að
birta eftirfarandi kafla úr bók-
inni, sem er úr fyrsta bindinu
og skrifaður af Birgi Sigurðs-
syni. Kaflinn ber yfirskriftina
Stórmerkilegur dagur. Einnig
fékk Ægir leyfi Nesútgáfunnar
til birtingar þeirra mynda úr
S Í L D A R S A G A N
Það er ekkert kynslóðabil í síldinni. Myndin er tekin á Akranesi á fjórða áratug 20. aldar.
Síldarstúlka á sjöunda áratuginum. Ein leysir aðra af hólmi í tímans rás. En þó er
hún í raun alltaf hin sama: SÍLDARSTÚLKAN með stórum stöfum og greini.