Ægir - 01.10.2007, Blaðsíða 29

2
urinn 1902–1903 var harður
og langur. Fyrstu dagana í
febrúar kom hafísinn og
spennti norðurströndina hel-
greipum þar til í apríllok. Þá
fór að grisja í hann, og hann
fór að lóna frá ströndinni.
Hákarlaskúturnar fóru að
leggja út, því að þær höfðu
lengi beðið færis. Og þeim
tókst að smeygja sér áfram
norðvestur á bóginn til mið-
anna.
Þá bar það til tíðinda í
Siglufirði fyrstu daga maí
mánaðar, að allstóru seglskipi
var beitt hér inn á fjörðinn.
Enginn bar kennsl á skip
þetta, og það kom öllum að
óvörum. Enginn vissi nein
deili á erindum þess. Skipið
var fullfermt, og hár búlki var
á þilfarinu. Er inn kom á
fjörðinn, dró skipið að hún
norska fánann með sænska
sambandsmerkinu. Það lagð-
ist fyrir akkeri þar fram af,
sem nú er elzta síldarverk-
smiðja ríkisins, S. R. 30. Nafn
skipsins var Cambria. Það var
hlaðið trjáviði. Það var efni í
fyrstu síldarsöltunarstöð Siglu-
fjarðar, fyrstu síldarbryggjuna,
fyrsta síldarsöltunarpallinn og
fyrsta síldarsöltunarbirgðahús-
ið.“
Þetta var byrjunin. Síðar
var von á skipi með síldarafla:
„Hugir bæjarbúa voru hlaðnir
ofvæni. Margs konar lausa-
fregnir og kviksögur gengu
manna á milli um allt þetta,
sem í vændum var. Einn hafði
heyrt þetta, annar hitt. En allir
þóttust vita talsvert – og
meira en lítið sumir. En að
veiða síld úti á reginhafi. Nei,
það var ekki vert að leggja
mikinn trúnað á slíkt. Mönn-
um var svo sem vel kunnugt
um það, að síld var veidd í
landnætur eða lása og lagnet.
Það var svo sem hægðarleik-
ur. En að hægt væri að hand-
sama síldina af stórskipum úti
á yztu miðum og langt þar
fyrir utan. Æ, nei, það var
ekki vert að leggja mikinn
trúnað á slíkt. Það náði engri
átt.“
Lýsing Ole á þessum at-
burði er svo lifandi að lesandi
með heilbrigt ímyndunarafl
hugsar: Já, svona hlýtur þetta
að hafa verið. – Frásögn hans
af því þegar þetta fyrsta síld-
arskip kemur loks til Siglu-
fjarðar 8. júlí 1903 er jafntrú-
verðug: „Allir vilja fagna sem
bezt hinu komandi skipi.
Menn flykkjast niður á mal-
arkamb og niður á hina nýju
bryggju og pallinn upp af
henni. Skipið mjakast of-
urhægt inn fjörðinn og varpar
akkerum fram undan nýju
bryggjunni. Báti er skotið út
frá skipinu, sem ber nafnið
Marsley. Báturinn rennir að
bryggju. Skipstjórinn stígur á
land. Um það voru allar kon-
ur, er þarna voru staddar,
sammála, að skipstjórinn, sem
þarna kom neðan bryggjuna,
væri langfallegasti Norðmað-
urinn, sem nokkru sinni hefði
fótum stigið á siglfirzka
grund. Hann var um þrítugt,
hár og íturvaxinn, ljós yfirlit-
um og norænn á svip. Hann
hét Ole Myrset. En þarna á
malarkambinum voru saman
komnir því nær allir íbúar
Siglufjarðarþorps, ungir og
gamlir, enda var nú fólks-
fjöldinn ekki mikill í þá daga.
Allir vildu fagna og heilsa
hinu nýja skipi … og það er
byrjað samstundis. Allt kemst
á flug og ferð kringum nýju
bryggjuna. Þar er margt af
starfsfúsum Siglfirðingum,
ungum og gömlum, konum
og körlum. Það er engu líkara
en hið nýkomna skip spúi úr
sér tunnunum, ýmist tómum
eða fylltum af salti. Óslitinn
tunnustraumur liðast upp eftir
bryggjunni, og snjóhvítir stafl-
ar tómra tunna, og salttunnuf-
lekkir, þjóta upp, ofan við
söltunarpallinn. Og er þannig
hafði gengið um stund, hófst
sá starfinn, sem mest var um
verður: Fyrsta hafsíldin, sem
veidd var á djúpmiðum, er
affermd til söltunar á Siglu-
firði.“
Ole Tynes þekkti alla þá
sem lifðu þennan atburð.
Hann endar frásögn sína af
þessum sögulega og umskap-
andi degi þannig: „Klukkan
eitt miðnættis er fyrsta siglf-
irzka hafsíldin komin í salt.
Fólkið er að hætta og þvo sér
og þrífa sig. Þá kemur skip-
stjórinn með tvær litlar skjóð-
ur. Hann ber sína í hvorri
hendi. Hann sezt á tóman
síldarstamp og hefur hreina
S Í L D A R S A G A N

4
To
nn
18
68
18
69
18
70
18
71
18
72
18
73
18
74
18
75
18
76
18
77
18
78
18
79
18
80
18
81
18
82
18
83
18
84
18
85
18
86
18
87
18
88
18
89
18
90
18
91
18
92
18
93
18
94
18
95
18
96
18
97
18
98
18
99
19
00
19
01
19
02
19
03
19
04
19
05
19
06
19
07
19
08
19
09
19
10
19
11
20.000
19.000
18.000
17.000
16.000
15.000
14.000
13.000
12.000
11.000
10.000
9.000
8.000
7.000
6.000
5.000
4.000
3.000
2.000
1.000
0
Saltsíldarútflutningur 1868–1911
Heimildir: Hagstofa Íslands var stofnuð 1912 og hefur allt síðan þá gefið reglulega út verslunarskýrslur
sem eru meginheimildir allra taflna sem sýna útflutning eftir stofnun hennar. Fyrir daga Hagstofu var
skýrslugerð lausari í böndum og birtust skýrslurnar í ýmsum ritum sem hér segir:
1849 og 1855–1872: Skýrslur um landshagi á Íslandi.
1873–1875: Stjórnartíðindi fyrir Ísland, B - deild
1876–1897: Stjórnartíði di fyrir Ísland, C - deild.
1898–1907: Landshagsskýrslur fyrir Ísland.
1908–1911: Verslunarskýrslur Íslands.
Skýrslur um útflutning voru heldur ónákvæmar fyrstu ár síldveiðanna en venjulega var reynt
að leiðrétta heildartölur eftir á. Útflutningsgjald var lagt á síld frá og með 1882 og frá 1886 var
útflutningsgjaldarei ningur birtur sem leiðrétting á verslunarskýrslunum.
Árin 1905–1910 fór eitthvað úrskeiðis hvað varðar útflutningsgjaldareikninginn og birtust þar rangar tölur.
Þær voru loks leiðréttar í formála fyrstu verslunarskýrslna Hagstofunnar, þ.e. 1912. Loks má geta þess
að útflutningstala saltsíldar árið 1883 er fjarri öllu lagi í verslunarskýrslunum en er leiðrétt hér samkvæmt
heimildum í blöðum þess árs og heimildum norsku hagstofunnar sem birtust í bók Kari S. Hovlands,
Norske seilskuter på Islandsfiske. Heimildir eru því sem hér segir:
1868–1882: Verslunarskýrslur
1883: Aðrar heimildir, einkum norskar.
1884–1885: Verslunarskýrslur.
1886–1904: Útflutningsgjaldareikningur
1905–1911: Formáli Verslunarskýrslna 1912.
Gert er ráð fyrir 85 kg í hverri tunnu þar sem umreikna þurfti.

Þ
ús
un
d
to
nn
800
750
700
650
600
550
500
450
400
350
300
250
200
150
100
50
0
19
42
19
43
19
44
19
45
19
46
19
47
19
48
19
49
19
50
19
51
19
52
19
53
19
54
19
55
19
56
19
57
19
58
19
59
19
60
19
61
19
62
19
63
19
64
19
65
19
66
19
67
19
68
19
69
19
70
19
71
19
72
19
73
19
74
19
75
19
76
19
77
19
78
19
79
19
80
19
81
19
82
19
83
19
84
19
85
19
86
19
87
19
88
19
89
19
90
19
91
19
92
19
93
19
94
19
95
19
96
19
97
19
98
19
99
20
00
Heimildir: Útvegur 1993, Hagstofa Íslands.
Síldarafli Íslendinga 1942–2000
Óskar Halldórsson á síldarplani sínu á Siglufirði. Hann var einn af helstu braut-
ryðjendum síldarvinnslunnar og frumkvöðull Síldarverksmiðja ríkisins. Þjóðsagna-
persóna í lifanda lífi, alltaf með eitthvað nýtt á prjónunum og iðulega skrefi á
undan öðrum mönnum.