Ægir - 01.01.2013, Blaðsíða 6

6
R I T S T J Ó R N A R P I S T I L L
Vilji til breytinga og aðlögun að nýjum aðstæðum hefur lengi ver-
ið eitt megineinkennið á íslenskum sjávarútvegi. Þetta sást til að
mynda á sínum tíma þegar segja má að landið hafi verið skuttog-
aravætt nánast á einu bretti með tilheyrandi breytingum á
vinnsluháttum í landi. Önnur bylgja breytinga varð þegar frystitog-
ararnir komu til sögunnar og ísfisktogurum var breytt í stórum stíl
í frystitogara. Það er svo aftur önnur saga hvort skrefið hafi verið
rétt, þ.e. að breyta eldri skipum í stað þess að byggja ný. Vissu-
lega fylgdi því oft og tíðum umtalsverður kostnaður að koma
frystibúnaði fyrir í gömlu skipunum og vinnuaðstaða var ekki allt-
af eins og best verður á kosið. En hafa verður í huga að á upp-
hafsárum frystitogaranna var þetta nýjung í útgerð og hugsun
sem fáir hefðu getað spáð fyrir um hvort og þá hvernig kæmi til
með að ganga upp.
Ef horft er á markaðsmálin var lengi vel ekkert annað í kortun-
um en frysting á Bandaríkjamarkað. Og engum datt þá í hug að
fiskur yrði fluttur unninn og ferskur á Evrópumarkað með flugvél-
um. En sú varð raunin, eins og við þekkjum á síðustu árum. Og
nú er sú breyting augljóslega að eiga sér stað að vægi sjófrysting-
ar minnkar en meira mun fara í gegnum landvinnslu, bæði fyrir
ferskfiskmarkaði og í frystingu. Margt spilar þarna inn í; markaðs-
aðstæður á hverjum tíma, gengismál, olíuverð, nýjar hækkanir á
veiðileyfagjaldi og áfram mætti telja. Enn og aftur sést hversu
hratt er brugðist við í greininni, bestu tækifærin á hverjum tíma
eru gripin, jafnvel þó þau kalli á sársaukafullar aðgerðir í ein-
hverjum tilvikum. Í íslenskum sjávarútvegi er rík sú hugsun að ná
hámarksárangri, reka fyrirtækin með hagnaði, skapa atvinnu,
skila arði til samfélagsins. Og ganga vel um auðlindina. Það er
best gert með því að nýta hana með réttum hætti, bera virðingu
fyrir hráefninu og skila því í hámarksgæðum til viðskiptavina úti í
hinum stóra heimi. Í þessari grein eins og öðrum finnast svartir
sauðir en heilt yfir ber fólk í sjávarútvegi ríka virðingu fyrir auð-
lindinni og því sem miðin gefa af sér.
Í Ægi er að þessu sinni fjallað nokkuð um þætti sem snúa að
vinnslutækni og meðferð hráefnis. Nú þegar víða er þrengra en
áður á afurðamörkuðum er vel merkjanlegt að íslenskir framleið-
endur sjá tækifæri í að halda á lofti gæðum afurðanna. Þar geta
legið markaðstækifæri fyrir Íslendinga. Sigurjón Arason, yfirverk-
fræðingur hjá Matís, hefur lengi unnið með fiskvinnslufyrirtækj-
um hér á landi og hefur haldið á lofti gildi kælingar afla og að
meðhöndlun hráefnis í gegnum allan vinnsluferilinn sé rétt. Sig-
urjón segir um þetta efni í viðtali hér í blaðinu:
„Við erum í bullandi samkeppni við aðrar þjóðir með aðal vör-
una, sem er flökin. Og ef við ætlum okkur að vinna þann markað
þá snýst baráttan um gæðin - blæðingu og kælingu og meðhöndl-
un aflans. ... Sterk keðja er aldrei sterkari en veikasti hlekkur
hennar. Við þurfum að ná samstöðu um það að þeir sem nýta
auðlindina eigi að nýta hana með því hugarfari að við fáum bestu
gæðin út úr henni. Um leið og gæðin eru í lagi fáum við líka
mestu verðmætin.“
Þetta eru orð að sönnu. Eða eins og Sigurjón undirstrikar í við-
talinu: „Við ætlum okkur að sigra markaðinn á gæðunum - ekki
magninu.“
Ýsuaflinn að setja smábátasjómenn í þrot
„Það segir sig sjálft að þegar menn þurfa að leigja ýsu á 315 til
318 krónur kílóið, en verð á fiskmörkuðum getur farið niður í
245 til 250 krónur, þá endar það með því að menn komast í
þrot. Út frá Sandgerði er töluverð ýsa á harða botninum í Karg-
anum en ef við förum lengra út á lina botninn náum við að
veiða meira af þorski enda komið fram í janúar. Þar er enginn
þorskur á haustin. Vertíðin fer að bresta á og þá eykst hlutfall
þorsks í aflanum. Hins vegar er staðan hjá mér þannig að ég er
í mínus í ýsu en á eftir að veiða 150 tonn af þorski miðað við
slægt og fiskveiðiárið er rétt hálfnað. Ljóst er að við borgum
með ýsunni þegar búið er að greiða allan kostnað við veiðarnar
og laun. Spurningin er hvað menn halda lengi út. Það þarf að
auka ýsukvótann. Við veiðum allt of lítið af ýsu miðað við útgef-
inn þorskkvóta. Eftir kvótaskerðinguna eru sumir krókaafla-
marksbátar með um 5 til 10% af ýsu miðað við þorsk og sú
samsetning gengur aldrei upp.“
Halldór Ármannsson, smábátaeigandi í Sandgerði, í Fiskifréttum
Minni sveigjanleiki í kerfinu til að bregðast við í ýsunni
„Niðurstaðan er einfaldlega sú að þetta ástand skapar veru-
lega erfiðleika hjá minni bátum, krókaaflamarksbátunum fyrst
og fremst, og erfitt að leysa úr því þar sem leigumarkaðurinn er
eins og hann er. Það er mjög erfitt að forðast ýsu í afla á svæð-
inu frá Snæfellsnesi í vestri og norður um og margir fullyrða að
eiginlega sé ómögulegt að koma í veg fyrir að ýsuafli sé upp
undir 20% af því sem menn sækja. Þá er auðvitað engum blöð-
um um það að fletta að ef ekki er hægt að fá veiðiheimildir
leigðar eða með öðrum hætti færa þær til er mikil hætta á
brottkasti. Það er þar af leiðandi okkar mat að það þyrfti um 3
þús. tonn af ýsuveiðiheimildum til viðbótar til að veiðin gæti
gengið eðlilega fyrir sig fyrir þennan hluta útgerðarinnar fram á
vorið.
Sveigjanleikinn í fiskveiðistjórnarkerfinu hefur minnkað með
aukinni veiðiskyldu, takmörkunum á flutningi milli ára og teg-
undatilfærslum. Fyrir því hafa staðið góð rök en það hefur hins
vegar áhrif á það núna hvernig kerfið sjálft innan gildandi laga
getur brugðist við.“
Steingrímur J. Sigfússon, atvinnuvega- og nýsköpunarráðherra, í umræðu á Alþingi 16.
janúar um ýsuveiðar
U M M Æ L I
Jóhann Ólafur Halldórsson ritstjóri skrifar
Kæling er lausnarorðið