Breiðholtsblaðið - 01.06.2006, Blaðsíða 9

Nokkur umræða hefur orðið
að undanförnu um hvort inn-
leiða beri sérstakan skólafatnað
í grunnskólum hér á landi. Upp-
haf umræðunnar má rekja til
fjölskyldunefndar sem sett var á
laggirnar af ríkisstjórninni í
framhaldi af áramótaávarpi
Halldórs Ásgrímssonar, forsætis-
ráðherra á gamlársdag 2004 þar
sem hann vék að stöðu fjölskyld-
unnar. Í framhaldi af skipan
nefndarinnar var ákveðið að fá
Ólöfu Pálínu Úlfarsdóttur, kenn-
ara og námsráðgjafa í Breið-
holtsskóla, til þess að kanna
kosti og galla þess að innleiða
skólafatnað í ljósi þessara um-
ræðna. Hún hefur nú skilað
álitsgerð um málið.
Í hverjum skóla fyrir sig
Ólöf Pálína segir ýmis rök mæla
með því að innleiða skólabúninga
en einnig megi finna mótrök í því
efni. Í því sambandi skipti miklu
hvernig litið sé á félagslegan jöfn-
uð og hvernig hinu faglega and-
rúmslofti sé háttað innan viðkom-
andi skóla. Hún gengur út frá því í
álitsgerð sinni að innleiðing
skólafatnaðar verði á grundvelli
hvers skóla en einnig að hugsan-
legt sé að tiltekin skólahverfi eða
sveitarfélög geti tekið sig saman
og einnleitt skólafatnað. Hún seg-
ir auðvelt að láta reyna á notkun
skólafatnaðar innan hvers skóla
og aðlaga þessa nýjung starfsemi
og hefðum á hverjum stað sé vilji
og samstaða foreldra fyrir hendi.
Þá sé einnig hægt að þreifa sig
áfram og sníða af galla sem geti
komið fram við breytingar sem
þessar.
Dregur úr félagslegum
þrýstingi
Ólöf Pálína segir að skólafatn-
aður geti dregið úr félagslegum
þrýstingi um að börn gangi alltaf í
nýjustu fatatísku og þar af leið-
andi úr samkeppni um hvernig
þau séu klædd á hverjum tíma.
Þetta dragi m.a. úr því að ákveðn-
ir hópar eða klíkur geti myndast
vegna tísku eða klæðaburðar
nemenda. Fatnaður geti verið dýr
í innkaupum, einkum tiltekin
tískumerki og misjafnt sé hversu
rúm ráð foreldrar hafi til þess að
kaupa föt á börnin. Að þessu leyti
geti efnahagur fólks ráðið miklu
um hvort börn þeirra lendi í þess-
um hópnum eða hinum eða jafn-
vel orðið fyrir einelti í skólanum
vegna klæðaburðar. Hún segir að
margir foreldrar hafi tekið þess-
um hugmyndum af áhuga og sé
umhugað um að reyna þær.
Vissulega séu skoðanir skiptar
eins og alltaf verði í jafn róttæku
máli. Hún segir að í athugun sinni
fyrir fjölskyldunefnd hafi komið
fram að fjárhagur foreldra og geta
til fatakaupa sé veigamikill þáttur
í því hverju börnin klæðist. Í
rannsóknum sem hún hafi athug-
að; m.a. í rannsókn Stefáns Ólafs-
sonar og Karls Sigurðssonar komi
fram vísbendingar um að fátækt á
meðal barna sé ívið algengari hér
á landi en annarsstaðar á Norður-
löndunum og að fátækt barna ein-
stæðra foreldra sé algengari en
barna sem alast upp hjá fjölskyld-
um með tvær fyrirvinnur. Ólöf
Pálína bendir á að í Bandaríkjun-
um sé talið að notkun skólafatn-
aðar dragi úr ofbeldi og einnig
þjófnaði nemenda til þess að
komast yfir tískufatnað og hættan
á að hópar og klíkur geti auð-
kennt sig með sérstökum fatnaði
hverfi. Skólafatnaður auki á aga
nemenda og hjálpi foreldrum og
nemendum að takast á við félags-
legan þrýsting sem og að auka
áhuga á námi. Þá megi benda á að
skólafatnaður geti virkað sem ör-
yggisnet fyrir skólasamfélagið þar
sem þeir sem ekki klæðast slíkum
fatnaði séu ekki hluti af því samfé-
lagi og geti því verið í erindis-
leysu eða óeðlilegum tilgangi inn-
an viðkomandi skóla.
Formlegheit eða
sköpunargáfa
Þeir sem gagnrýna notkun
skólafatnaðar telja að ekki eigi að
hefta fólk til þess að klæðast
þeim fötum sem það vill. Einnig
hefur verið bent á að skólafatnað-
ur auki ekki námsárangur og geti
jafnvel haft öfug áhrif. Ólöf Pálína
segir mismunandi sjónarmið ríkj-
andi að þessu leyti. Sumum finn-
ist skólafatnaður dýr og benda á
að engin not séu fyrir hann fyrir
utan skólans og efist því um gildi
þess að með skólafatnaði sé verið
að draga úr mismunun eftir efna-
hag foreldra. Þá séu skiptar skoð-
anir um hvort verið sé að leggja
meiri áherslu á formlegheitin en
sköpunargáfuna með skólafatn-
aði.
Góð reynsla
Fimm grunnskólar og fjórir leik-
skólar hér á landi hafa tekið upp
skólafatnað auk þess sem skóla-
peysur með merki skólans hafa
verið til sölu í nokkrum grunn-
skólum án þess að foreldrafélögin
hafi bundist samtökum um að
börnin klæðist þeim á hverjum
degi. Það eru foreldrafélögin í
hverjum skóla sem oftast hefja
umræðuna um innleiðingu
skólafatnaðar í sínum skóla. Ef
samstaða næst og meirihluti for-
eldra er því samþykkur þá koma
þeir því áleiðis til skóla-
stjórnenda. Ólöf Pálína segir að
gert sé ráð fyrir að árlegur kostn-
aður vegna skólafatnaðar fyrir
hvern nemenda fyrir einar buxur,
bol og flíspeysu geti verið á bilinu
sex til sjö þúsund krónur og sé þá
miðað við að fatnaðurinn sé seld-
ur á kostnaðarverði. Hún segir að
sú reynsla sem fengin er af notk-
un skólafatnaðar hér á landi sé al-
mennt mjög jákvæð. Mikill meiri-
hluti foreldra sé sáttur við hann
og áhugi á skólafatnaði í unglinga-
deildum fari vaxandi. Benda verði
á að skólafatnaðurinn sé ekki
skylda heldur um frjálst val að
ræða. Engu að síður velji lang
flestir nemendur að ganga í
skólafatnaðinum.
Skólafatnaður skapar
liðsheild
En hver er árangurinn að mati
þeirra sem reynt hafa notkun
skólafatnaðar. Ólöf Pálína segir
nokkuð samdóma álit skólafólks
að hegðun barna hafi batnað til
muna og að skólafatnaðurinn hafi
aukið sjálfstraust margra nem-
enda. Skólafatnaðurinn skapi liðs-
heildir og nemendur einblíni
meira á vinnu sína eftir að þeir
hafi vanist honum. Þeir þurfi ekki
að hafa áhyggjur af tískustraum-
um og sérstaklega megi benda á
að í hverju mánuði sé einn frjáls
dagur þar sem ekki sé ætlast til
að nemendur komi í skólafatnaði.
Engu að síður sýni reynslan að
allt að helmingur þeirra komi í
skólafatnaðinum á frjálsum dög-
um. Krökkunum finnist skólafatn-
aðurinn greinilega þægilegur þeg-
ar þau hafa vanist honum.
JÚNÍ 2006 9Breiðholtsblaðið
Krökkum finnst skólafatnaður
þægilegur þegar þau hafa vanist honum
Nemendur í Ártúnsskóla í peysum merktum skólanum sínum.
Ólöf Pálína Úlfarsdóttir, kennari og námsráðgjafi í Breiðholtsskóla,
van álitsgerð um kosti og galla skólafatnaðar fyrir fjölskyldunefnd.