Vesturbæjarblaðið - 01.10.2005, Síða 8

Eitt það sem styrkir ímynd Vest-
urbæjarins sem sérstaks héraðs,
samfélags í samfélaginu, er Grund.
Þar býr gamalt fólk, elsta kynslóð-
in í Vesturbænum. Sú kynslóð sem
er á efri árum og lifir haustdaga
lífs síns er rík að reynslu. Bak við
hvert nafn, hverja hurð á því stóra
heimili er mikil saga, oft baráttu-
saga og átök við aldahvörf. Elsta
kynslóð landsmanna hefur séð
meiri þjóðfélagsbreytingar en líkur
eru á að nokkur önnur kynslóð
muni verða vitni að. Og sú kynslóð
hefur ekki aðeins séð breytingarn-
ar verða, heldur hefur hún tekið
þátt í þeim. Þetta er fólkið, sem
hefur unnið að nánast samfelldu
framfaraskeiði 20. aldarinnar.
Stundum vill það gleymast hvað
árangurinn hefur útheimt af vinnu,
fyrirhyggju og útsjónarsemi.
Flestir landsmenn hafa meiri
tíma til að ráðstafa fyrir sjálfa sig.
Við höfum meira val í flestu tilliti.
Þar sem áður var aðeins einn kost-
ur mögulegur eru nú margir. Og
þar sem aðeins var einn kostur
forðum var hann oft nauðugur
kostur. Ungt fólk hefur valkosti um
menntun, starf, búsetu og hvers
kyns hugðarefni. Allt er þetta gott
og ég er þess einnig næsta viss að
fæstir hinna eldri ala með sér öf-
und í brjósti til yngri kynslóða
vegna þeirra góða hlutskiptis. Það
er miklu frekar að gamla fólkið líti
til þessa með ánægju.
Vera kann að það liggi um of í
þagnargildi að fyrri kynslóðir
sköpuðu forsendurnar fyrir vel-
ferð á Íslandi og gerðu nútímaleg
ytri skilyrði að veruleika. Hin þrot-
lausa vinna við erfiðar aðstæður
hún skilaði okkur fram á veginn.
Eldri kynslóðirnar skiluðu líka
góðu vinnusiðferði. Það hefur jafn-
an verið dyggð á Íslandi að leggja
sig fram, vinna vel og geta litið
stoltur yfir dagsverkið. Sama gildir
um ævidaginn og ævistarfið. Þegar
við þökkum fyrir hagsæld til sjós
og lands minnumst við þess einnig
að Ísland er ekki auðveldasta land
veraldar til ræktunar eða sjósókn-
ar á hafinu umhverfis það. Lands-
menn hafa þurft að hafa fyrir líf-
inu, en nýtt tækifærin og komist til
velsældar í það heila tekið.
Fyrir nokkrum misserum átti ég
í fylgd Halldórs Ásgrímssonar
fund í Kampala í Uganda með
menntamálaráðherra þess Afríku-
lands, en við Íslendingar sinnum
þróunarstarfi þar syðra. Ráðherr-
ann sagði: „Við, Ugandamenn,
búum á einum gróðursælasta stað
heimsins og svo koma Íslendingar
af hrjóstrugri klettaeyju norður
við Íshaf til að kenna okkur að
nýta landið svo að við getum lifað
sæmilegu lífi!‰ Þetta var alveg
rétt hjá ráðherranum. Það hljómar
vissulega sem þverstæða að við
getum hjálpað þeim sem búa við
miklu betri ytri skilyrði. Flestar
þjóðir hafa betri landkosti en við
ef frá eru skilin auðug fiskimið okk-
ar. En okkur hefur líka tekist Ís-
lendingum að nýta og virkja fleiri
kosti og beita til þess tækni og
hugviti.
Menning er öll iðja mannsins.
Hún er það að gera hlutina vel, að
leggja sig fram, vera trúr skyldum
sínum sem manneskja í samfélagi
við annað fólk. Mikilvægt er að
varðveita milli kynslóðanna það
besta sem hugsun, trú og lífsvið-
horf hefur mótað. Margir þeir
eðliskostir ásamt ræktun góðra
hæfileika munu skila okkur áfram
veginn. Unga kynslóðin í dag er
hæfileikaríkt og duglegt fólk. En
það skiptir líka miklu máli að verið
sé að keppa að verðugu markmiði.
Þessar hugrenningar fóru um huga
minn þegar börnin úr Vesturbæj-
arskóla heimsóttu gamla fólkið á
Grund á dögunum. Þeim var afar
vel tekið. Um leið velti ég því fyrir
mér hvernig þau sem eru börn í
dag taka á móti börnunum úr
Vesturbæjarskóla árið 2075. Við,
fullorðna fólkið í dag, höfum nokk-
uð um það að segja.
Hjálmar Jónsson
OKTÓBER 20058 Vesturbæjarblaðið
Árlega hefur Dómkórinn efnt til
Tónlistardaga í vetrarbyrjun og
nú verða þeir haldnir í 24. skipti. Í
ár ber hæst flutning á Þýskri sálu-
messu, Ein Deutsches Requiem
eftir Johannes Brahms. Kórverkið
verður flutt með undirleik tveggja
píanóleikara en Brahms gekk
sjálfur frá píanóútgáfu verksins.
Dómkórinn hefur bætt við sig
söngvurum til að takast á við
þetta mikilfenglega tónverk og
auk þess fengið til liðs við sig frá-
bæra einsöngvara og píanóleik-
ara: Huldu Björk Garðarsdóttur
sópran, Kristin Sigmundsson
bassa og píanóleikarana Önnu
Guðnýju Guðmundsdóttur og Pet-
er Maté. Tónleikarnir verða
haldnir í Langholtskirkju.
Á Tónlistardögum hefur Dóm-
kórinn jafnan pantað ný verk frá
tónskáldum og eru þau orðin
mörg tónverkin sem hafa hljómað
í fyrsta sinn í Dómkirkjunni.
Á lokatónleikunum frumflytur
Dómkórinn kórverkið Memento
mei eftir Harald V. Sveinbjörns-
son. Haraldur er yngsta tónskáld-
ið sem Dómkórinn hefur leitað
til en hann lauk fyrir stuttu
mastersnámi í tónsmíðum og
hefur vakið verðskuldaða athygli
fyrir verk sín.
Nú eru liðin 20 ár síðan nýtt
orgel var vígt við hátíðlega athöfn
í Dómkirkjunni. Orgelið var smíð-
að í orgelverksmiðju Schuke í
Þýskalandi og er að dómi tónlist-
arunnenda og organista mjög
vandað hljóðfæri. Í tilefni þessara
merku tímamóta munu nokkrir af
orgelleikurum landsins leika á
orgelið á sérstökum afmælistón-
leikum.
Í Dómkirkjunni fer fram öflugt
barna- og unglingakórastarf undir
stjórn Kristínar Valsdóttur. Á
Tónlistardögum munu þeir meðal
annars frumflytja verk eftir Þóru
Marteinsdóttur.
Einn glæsilegasti orgelleikari
landsins af ungu kynslóðinni er
Guðný Einarsdóttir og mun hún
leika á orgel Dómkirkjunnar.
Guðný er í þann mund að ljúka
námi í Kaupmannahöfn.
Að venju leggjum við áherslu á
vandaðan tónlistarflutning í mess-
um á Tónlistardögum, sem
endranær. Við viljum sérstaklega
benda á flutning á Missa cum
populo eftir tónskáldið Petr Eben
í messu á kirkjuvígsludegi.
Dagskrá Tónlistardaga
Laugardagur 15. október kl.17
Kórtónleikar í Langholtskirkju.
EIN DEUTSCHES REQUIEM op. 45
- Þýsk sálumessa eftir Johannes
Brahms.
Flytjendur: Dómkórinn, Hulda
Björk Garðarsdóttir, sópran,
Kristinn Sigmundsson, bassi,
Anna Guðný Guðmundsdóttir og
Peter Máté, píanó. Stjórnandi:
Marteinn H. Friðriksson.
Sunnudagur 16. október
kl. 11 Messa Kammerkór
Dómkirkjunnar syngur.
Laugardaginn 22. október
kl. 17 Orgeltónleikar Guðný
Einarsdóttir leikur.
Sunnudagur 23. október
kl. 11 Messa Kór Menntaskól-
ans í Reykjavík syngur.
kl.17 Kórtónleikar Barna- og
unglingakór Dómkirkjunnar syng-
ur. Stjórnandi: Kristín Valsdóttir.
Sunnudagur 30. október
kl.11 Hátíðarmessa á
kirkjuvígsludegi.
Flutt verður MISSA CUM POPU-
LO eftir Petr Eben. Flytjendur:
Hallveig Rúnarsdóttir, sópran, Ás-
geir Steingrímsson og Eiríkur Örn
Pálsson, trompet, Sigurður Þor-
bergsson og Oddur Björnsson,
básúna, Eggert Pálsson, slagverk
og Guðný Einarsdóttir, orgel,
Dómkórinn og gestir. Stjórnandi:
Marteinn H. Friðriksson
Sunnudagur 6. nóvember kl.17
Orgel Dómkirkjunnar 20 ára.
Orgeltónleikar með íslenskum
orgelleikurum.
Sunnudagur 13. nóvember
kl.17 Lokatónleikar. Dómkórinn
frumflytur kórverkið MEMENTO
MEI eftir Harald V. Sveinbjörns-
son. Stjórnandi: Marteinn H.
Friðriksson. Kolbeinn Bjarnason
og Guðrún Óskarsdóttir leika á
flautu og sembal. Jóhanna
Halldórsdóttir syngur einsöng.
Aðgöngumiðar á tónleikana í
Langholtskirkju verða til sölu í
Dómkirkjunni, í versluninni 12
tónar við Skólavörðustíg og í
Tónastöðinni við Skipholt.
Verð: 2000 kr. í forsölu en 2500
kr. ef keypt er við innganginn.
Sjá nánar á heimasíðu
Tónlistardaga:
w w w 2 . d o m k i r k j a n . i s /
subcategory.php?version=dom-
kirkjan&id=28
Dómkórinn flytur útsetningu á
Þýskri sálumessu eftir Johannes
Brahms fyrir tvo píanóleikara
og tvo einsöngvara: Kristin
Sigmundsson og Huldu Björk
Garðarsdóttur.
Hinn 15. október hefjast Tónlist-
ardagar Dómkirkjunnar með tón-
leikum Dómkórsins í Langholts-
kirkju. Þar flytur kórinn Ein
Deutsches Requiem, Þýska sálu-
messu eftir Johannes Brahms. Með
kórnum koma fram einsöngvararnir
Hulda Björk Garðarsdóttir sópran
og Kristinn Sigmundsson bassi og
píanóleikararnir Anna Guðný Guð-
mundsdóttir og Peter Maté. Stjórn-
andi á tónleikunum er Marteinn H.
Friðriksson dómorganisti.
Þýsk sálumessa er eitt glæsileg-
asta verk Brahms og jafnframt það
sem notið hefur hvað mestra vin-
sælda. Það hefur verið flutt
nokkrum sinnum hér á landi af
söngsveitinni Fílharmóníu og Lang-
holtskórnum ásamt hljómsveit. Að
þessu sinni verður það í fyrsta sinn
flutt í útsetningu sem tónskáldið
gerði sjálft þar sem tveir píanóleik-
arar koma í stað hljómsveitar.
Löng meðganga
Johannes Brahms vann lengi að
samningu Þýsku sálumessunnar.
Fyrstu drögin að verkinu voru sam-
in árið 1854 og áttu að verða hluti
af sinfóníu. Þegar góðvinur Brahms,
Robert Schumann, reyndi að fyrir-
fara sér það sama ár og lést svo
tveimur árum síðar eftir vist á
geðsjúkrahúsi ákvað Brahms að
semja sálumessu. Hann vann að
verkinu árin 1857-59 en lagði það
síðan til hliðar.
Um miðjan næsta áratug urðu
tveir atburðir sem höfðu þau áhrif
að sálumessan komst aftur á dag-
skrá. Árið 1865 lést móðir Brahms
og ári síðar hófst stríð Prússa og
Austurríkismanna sem hann tók
mjög nærri sér. Fyrstu þrír hlutar
sálumessunnar voru frumfluttir í
Vínarborg við takmarkaðan fögnuð
árið 1867. Ári síðar voru kaflarnir
orðnir sex og þá stjórnaði Brahms
sjálfur flutningi þeirra í heimabæ
sínum, Brimum í Norður-Þýska-
landi. Það var svo í febrúar 1869
sem síðasti kaflinn (sem reyndar er
5. kafli af 7) var fullgerður og þá var
verkið frumflutt í heild í Stuttgart.
Verkið náði strax gríðarlegum
vinsældum og áður en árið var liðið
hafði það verið flutt tuttugu sinnum
í Þýskalandi. Í Englandi var verkið
frumflutt árið 1871 og þá í útsetn-
ingunni sem Dómkórinn flytur. Í
stað hljómsveitar voru komnir tveir
píanóleikarar. Sú útgáfa var ekki oft
á dagskrá og má raunar segja að
hún hafi gleymst um alllangt skeið.
Ástæðan var sú að útgáfurétturinn
á nótunum var seldur til Ameríku
en eigendur hans þar sinntu því
ekki að gefa þær út. Það var svo
ekki fyrr en eftir 1990 sem píanóút-
gáfan var enduruppgötvuð en síðan
hefur hún verið flutt allnokkrum
sinnum.
Brahms lýsti því sjálfur í bréfi til
útgefanda síns að hann hefði ákveð-
ið að útsetja verkið fyrir píanó í
stað hljómsveitar svo það yrði auð-
veldara í flutningi og því líklegra til
langlífis. Með þessum orðum vildi
hann gleðja útgefandann sem hafði
áhyggjur af því orði sem lá á píanó-
verkum Brahms að þau væru svo
erfið í flutningi. Það er svo ein af
þessum undarlegu tilviljunum að
píanóútgáfan varð gleymskunni að
bráð vestur í Bandaríkjunum. En
sem betur fer er búið að endur-
vekja hana, hún á það sannarlega
skilið.
Óvenjuleg sálumessa
Það kom mörgum á óvart að Jo-
hannes Brahms skyldi taka upp á
því að semja sálumessu. Hann var
ekki ýkja trúrækinn og gerði lítið af
því um dagana að semja kirkjuleg
verk. Þýska sálumessan er heldur
engin venjuleg sálumessa. Þær
fylgja flestar ákveðnu formi sem
hefur viðgengist allt frá miðöldum
og byggjast á því að söfnuðurinn
biður guð almáttugan að losa hinn
látna undan pínslum helvítis en
taka hann til sín og veita honum
miskunn og frið.
Brahms lætur hinn hefðbundna
texta lönd og leið en safnar saman
textum héðan og þaðan úr heilagri
ritningu. Kirkjunnar menn söknuðu
ýmissa fastra liða í messunni enda
er þar hvergi minnst á sjálfan
frelsarann, svo dæmi sé tekið. Það
er ekkert smámál því samkvæmt
kristinni kenningu var það Jesús
Kristur sem vann sigur á dauðanum
og hvað er sálumessa án þess að á
það sé minnst? Það var því með
hálfum huga sem tónlistarstjóri
dómkirkjunnar í Brimum, Karl
Reinthaler, leyfði Brahms að flytja
verkið þar á föstudaginn langa árið
1868.
Segja má að Brahms hafi snúið
upp á hlutverk sálumessunnar. Í
stað þess að tilgangur hennar sé að
biðja hinum látna miskunnar snýr
tónskáldið sér að lifendum, mann-
kyninu sjálfu sem hann vill leiða á
betri vegu. Í stað þess að halda að
mönnum ótta við reiði guðs á
dómsdegi leggur hann áherslu á
kærleika og ódauðleika. „Sælir eru
syrgjendur því þeir munu huggaðir
verða,“ eru upphafsorð verksins og
því lýkur á svipuðum nótum úr Op-
inberun Jóhannesar: „Sælir eru
dánir, þeir sem í drottni deyja upp
frá þessu. Já, segir andinn, þeir
skulu fá hvíld frá erfiði sínu, því
verk þeirra fylgja þeim.“ Hann er að
hugga eftirlifendur og vekja með
þeim vonir um eilíft líf.
Það fagra er satt
Hvað sem líður vangaveltum guð-
fræðinga um messutexta Brahms
náði Þýsk sálumessa miklum vin-
sældum og er enn á verkefnaskrá
kóra og hljómsveita um allan heim.
Að sjálfsögðu á tónlistin stærstan
þátt í vinsældunum. Fegurð hennar
verður ekki lýst með orðum en það
sem er fagurt er satt.
Það er Dómkórnum mikill heiður
að fá til liðs við sig frábæra tónlist-
armenn þar sem eru söngvararnir
Hulda Björk Garðarsdóttir og Krist-
inn Sigmundsson og píanóleikar-
arnir Anna Guðný Guðmundsdóttir
og Peter Maté. Kórinn hefur fengið
liðsauka við flutninginn og er því
óvenju fjölmennur á þessum tón-
leikum. Að baki eru strangar æfing-
ar en allir erfiðleikar gleymast þeg-
ar verkið fer að renna og kórstjór-
inn getur einbeitt sér að því að
slípa fegurstu perlurnar.
Þýsk sálumessa verður flutt í
Langholtskirkju kl. 17 laugardaginn
15. október og markar upphaf
Tónlistardaga sem standa fram til
13. nóvember. Þá verður frumflutt í
Dómkirkjunni verk eftir ungt
íslenskt tónskáld, Harald V. Svein-
björnsson, sem hann samdi að
beiðni Dómkórsins. Inn á milli
verða svo hátíðarmessur og
tónleikar sem nánar má fræðast um
í dagskrá Tónlistardaganna sem
birtist á heimasíðu kórsins -
www.domkirkjan.is
Sælir eru syrgjendur
Tónlistardagar Dómkirkjunnar
15. október - 13. nóvember 2005
Farinn vegur - og ófarinn