Húnavaka - 01.05.2005, Blaðsíða 37

H U N AVA K A
35
landi blaðið Jólakveðjan frá dönskum sunnudagaskólabörnum. Þótti
mikið til um slíka kveðju frá fjarlægu landi og skapaði sýn til fjarlægra
og framandi ævintyra. Þó að ekki væri talað um aðventuna á barnsárum
mínum, var jólaundirbúningurinn bundinn við jólaföstuna sem er í
rauninni sama tímabilið fyrir jólin.
Eg hefí hér á undan talað um annríkið við heimilisstörfin við „að
koma ull í fat“ en fleira þurfti að gera. Til dæmis að útbúajólatré ef það
ætti að verða til. Aðkeypt jólatré eða grenigreinar var hvort tveggja
óþekkt. Það varð því að smíða jólatréð heima. Það var þannig gert að
hæfilega hár trébútur, með hringlaga stétt undir sem bar það uppi. Síðan
komu greinarnar sem boraðar voru inn í stofntréð eins og best þótti fara.
Þær mjókkuðu í þann endann sem fjær var uppistöðunni og var hann
sneiddur þannig að lárétt sæti varð fyrir kertin er fest voru í fljótandi vaxi
sem síðan var látið kólna. Farið var út í beitilandið og lyngi safnað til þess
að klæða jólatréð. Að sjálfsögðu var lyngið ekki nema einnota því að það
fölnaði og þornaði og rnjög þurfti að gæta þess að ekki kviknaði í trénu
er kertin brunnu niður að greinunum.
Sérstaklega vil ég geta um þann sið sem tíðkaðist á jólaföstunni að
skrifa niður nöfn allra þeirra gesta sem að garði bar á jólaföstunni og
þeir voru oft furðu margir. Var þetta haft til skemmtunar á jólunum en
tilheyrði þó ekki helgihaldinu sjálfu heldur því að gera sér dagamun er
jólanótt og jóladagur voru liðinn. Þá voru nöfnin skrifuð á pappírsræm-
ur, ásamt jafnmörgum málsháttum og hvoru t\'eggja stungið í bók, nöfn-
um kvenna í aðra en karla í hina og síðan var dregið saman nafn og
málsháttur. Gat það vakið nokkurn spenning hvernig úrslitin réðust því
að sumum var alls ekki sama hvaða persóna kom í þeirra hlut eða máls-
hátturinn sem fylgdi.
Að sjálfsögðu þurfti allt að vera sem hreinast um jólin, bæði fólkið
sjálft og húsakynnin. Mikil áhersla var lögð á að fægja lampana og lampa-
glösin til þess að birtan yrði sem best. Var það mikið nákvæmnisverk sem
ekki þýddi að kasta höndunum til og remman af fægileginum barst um
bæinn. Engin dlbreyting var í sambandi við Þorláksmessuna nema þá var
hangikjötið soðið en laufabrauðið var búið til áður. Reynt var að vanda
útskurðinn á því undir leiðsögn fullorðna fólksins og sjálfsagt þótti að
ein laufabrauðskaka bæri nafn hvers heimilismanns.
A aðfangadagskvöld þurfd öllum störfum að vera lokið áður en jólahá-
tíðin gekk í garð og allir vera komnir í jólafödn sín. Borðaður var góður
matur, svo sem grjónagrautur með rjómablandi út á. Að því búnu las fað-
ir minn jólaguðspjallið ásamt dlsvarandi hugleiðingu og síðan voru opn-
aðir jólapakkarnir eins og enn tíðkast. Kvöldið leið svo með kyrrð.
Fullorðna fólkið las og við börnin einnig en hugurinn var óneitanlega
við jólagjafirnar og Jesúbarnið sem fæddist í gripajötu í órafjarlægu
landi. Ekki var farið seint að hátta á aðfangadagskvöld og reynt að láta
ljós lifa sem víðast í bænum yfír jólanóttina.