Dagblaðið Vísir - DV - 13.03.2009, Blaðsíða 20

föstudagur 13. mars 200920 Helgarblað
Illugi Jökulsson var á móti aðild Íslands að Evrópska efnahagssvæðinu á sínum tíma og taldi víst að ESB
væri dauðvona fyrirbæri. En síðan hefur hann skipt um skoðun og skilur nú ekki þá landa sína sem leggjast
fyrirfram gegn aðild.
UNDARLEGT ER AÐ
SPYRJA MENNINA
Undarlegt er að spyrja mennina;
þetta er heitið á ljóðabók eftir Nínu
Björk Árnadóttur skáldkonu.
Og má til sanns vegar færa.
Nú má til dæmis lesa þá þversögn
út úr nýlegri skoðanakönnun, þar
sem fólk var spurt um afstöðu sína til
Evrópusambandsins, að stuðningur
við að sækja um aðild hafi aldrei ver-
ið meiri – en hins vegar hafi stuðn-
ingur við sjálfa aðildina aldrei verið
minni.
Fólk virðist sem sagt þrá það
allra helst að sótt verði um aðild
að ESB en síðan ætlar fólk að snúa
upp á sig þegar kemur að þjóðarat-
kvæðagreiðslunni um aðild og segja:
„Nehei�� �g var bara að plata. �g vil
sko ekki sjá að vera með þér��“
Já, undarlegt er að spyrja menn-
ina.
Auðvitað er það samt ekki svona í
raun og veru.
Í fyrsta lagi á maður auðvitað að
taka skoðanir úr könnunum eins og
þær komi frá einni manneskju.
Þjóðin segir þetta, þjóðinni þykir
þetta, þjóðin er þeirrar skoðunar að
... og svo framvegis.
Svona kannanir birta skoðanir
nákvæmlega jafn margra einstakl-
inga og taka þátt í þeim. Og hver og
einn þessara einstaklinga getur haft
mótsagnakenndar skoðanir.
Mun reglugerðafargan drekkja
okkur?
En í öðru lagi – ef við gefum okkur
nú samt að til sé einstaklingur sem
vill í raun og veru sækja um aðild að
ESB en segist svo alls ekki vilja að-
ild – þá er sá einstaklingur auðvitað
enginn Ugluspegill sem er bara að
stríða.
Og vill eyða bæði tíma, orku og
peningum í umsókn sem hann hefur
í rauninni engan áhuga á.
Nei, ætli hann hugsi ekki frekar
eitthvað á þessa leið:
„Jújú, ég tek undir það sem marg-
ir hafi vissulega bent á, að okkur Ís-
lendingum sé líkastil nauðsyn að
komast að því, svona í rólegheitum,
hvaða kostir okkur gætu staðið til
boða í Evrópusambandinu. Því lík-
lega er krónan okkar vart á annan
vetur setjandi.
En um leið held ég samt innst
inni að við höfum ekkert þangað að
sækja. Yrði ekki bara vaðið yfir okk-
ur á skítugum skónum? Myndu ekki
stórþjóðirnar svipta okkur fullveld-
inu?
Og myndi ekki reglugerðafargan-
ið drekkja okkur og hamla öllu frum-
kvæði og dugnaði í okkur sjálfum?
Og svo höfum við sannfrétt að ef
við göngum í ESB, þá yrði landlægt
tíu prósenta atvinnuleysi til fram-
búðar. Það er víst bara staðreynd,
ég hef heyrt það. Og Spánverjar
fiskandi uppí landsteinum. Og síð-
asta íslenska kýrin félli í valinn fyrir
heimtufrekum frönskum bændum.“
Og svo yrði veifað orðinu „lýð-
ræðishalli“ sem alltaf er dregið fram
í hvert sinn sem minnst er á ESB.
Var á móti EES
Það orð hef ég reyndar aldrei
heyrt notað í neinu öðru samhengi.
Það er eins og það hafi verið fund-
ið upp sérstaklega til að kasta rýrð
á lýðræðið innan Evrópusambands-
ins. Það er ekki með góðu móti hægt
að saka sambandið um að forsmá
lýðræðið beinlínis, en sé fólki illa við
sambandið, þá virðist mega saka það
um að „halla“ svolítið lýðræðinu.
�g skil reyndar vel þá sem eru á
móti Evrópusambandinu. Í mörg
herrans ár var ég hjartanlega sam-
mála þeim. Þegar Ísland gekk í Evr-
ópska efnahagssvæðið rétt fyrir
miðjan tíunda áratug síðustu aldar,
þá var ég á móti því. Reyndar ekki
af mikilli sannfæringu undir lok-
in. �g þóttist sjá að þetta efnahags-
svæði yrði okkur til góðs, frekar en
hitt, og það væri ekkert voðalega
mikil hætta á að evrópskir auðkýf-
ingar kæmu blússandi eins og skot,
og keyptu upp allar jarðir á Íslandi
– eins og þá var óspart haldið fram.
Nei, mín andstaða við Evrópska
efnahagssvæðið var að lokum byggð
fyrst og fremst á „tilfinningalegum
rökum“ sem svo eru kölluð.
Mér leiddist óskaplega fyrirbær-
ið Evrópusamband. Mér fannst það
vera nýtt Habsborgararíki, en fáum
fyrirbærum sögunnar hafði ég þá
meiri fyrirlitningu á en fjölþjóðaríki
Habsborgaranna.
Mun ESB deyja?
�g man eftir pistli sem ég skrifaði um
þessar mundir og ég var ansi ánægð-
ur með; þar var bent á að mestu and-
ans menn Habsborgararíkisins og
skilgetin afkvæmi þess væru annars
vegar Franz Kafka (sem lýsti þrúg-
andi skrifræðinu og lamandi and-
rúmsloftinu) og hins vegar Sigmund
Freud sem hefði að vísu haft alrangt
fyrir sér um flesta hluti, en kenning-
ar hans væru þó til marks um sál-
arkúgun þá sem fylgdi gerviheimi
Habsborgaranna.
Og svo spáði ég dauða Evrópu-
sambandsins, ekki alveg á næstunni,
en eftir svona tuttugu, þrjátíu eða
fjörutíu ár.
Dánarorsök Evrópusambandsins
átti ekki að vera, taldi ég, misheppn-
uð efnahagsstefna eða neitt í þá átt-
ina, heldur leiðindi.
Já, hrein og skær leiðindi.
Það mundi allt í einu renna upp
fyrir þjóðum að þeim leiddist alveg
óbærilega í svona nánu sambandi
hver við aðra. Þegar minnst varði
myndu þær fá alveg upp í háls, og
hefjast handa um að slíta sig hver frá
annarri.
Og þegar Evrópusambandið
geispaði golunni, sagði ég í þessum
sama pistli, þá ættum við að passa
okkur á því að vera víðsfjarri.
Þessu trúði ég lengi á eftir. Að Evr-
ópusambandið væri stór og mikill
hvalur sem myndi á endanum reka
upp í fjöru og drepast og skrokkur-
inn úldna og bólgna út þangað til
hann springi. Og subbaði út alla sem
nálægt stæðu.
Ekki dauðvona
En nú trúi ég þessu ekki lengur. Í
fyrsta lagi eru liðin 15 ár frá þessum
spádómi og enn hef ég ekki séð nein
merki þess að Evrópusambandið sé
dauðvona.
Þvert á móti. Það virðist satt að
segja við bara nokkuð góða heilsu
– miðað við allt og allt, eins og þar
stendur. Og ég hef ekki orðið var
við að mikið sé kvartað undan þeim
fyrrnefnda „lýðræðishalla“ sem svo
mjög er umtalaður hér heima.
Jú – Írar felldu í þjóðaratkvæða-
greiðslu nýjustu útgáfu af stjórnar-
skrá Evrópusambandsins, sem þýddi
að hún gat vart komist í framkvæmd.
En þá var brugðið á það ráð að end-
urtaka á atkvæðagreiðsluna í von um
að nú skipti Írar um skoðun.
Þetta hefur verið tekið sem dæmi
um kúgun stóru ríkjanna í ESB á
þeim litlu.
Að málið hafi ekki verið úr sög-
unni þegar Írar felldu það í sinni
þjóðaratkvæðagreiðslu, heldur hafi
ESB-forkólfarnir haldið áfram að
hjakka á því.
Ekki mjög ströng kúgun
Æ, ég veit það ekki. �g fæ nú ekki séð
almennilega að það sé svívirðileg
kúgun í því fólgin þótt beðið sé um
nýja atkvæðagreiðslu – á þeim for-
sendum að írskir kjósendur hafi lík-
lega misskilið hverjar yrðu afleiðing-
arnar ef þeir samþykktu. �g hef ekki
hugmynd um hvort þeir misskildu
málið eða ekki, en hitt á ég erfitt með
– að kalla þjóðaratkvæðagreiðslu
skort á lýðræði, að ég segi ekki kúg-
un.
Það er þá að minnsta kosti ekki
mjög ströng kúgun.
Annars sýnist mér að þjóðirnar
í ESB séu flestar alveg áhyggjulaus-
ar um fullveldi sitt, jafnt hinar stóru
sem hinar smáu.
�g veit þess vegna ekki hvers
vegna við ættum að hafa svo svaka-
legar áhyggjur af fullveldi okkar.
En andstæðingum ESB hér á
landi virðist, ef marka má skoðana-
könnunina skrýtnu sem ég minntist
á, hafa tekist að telja fólki trú um að
réttmætt væri að hafa slíkar áhyggj-
ur.
Og svo komast auðlindir okk-
ar í eigu skrifstofumanna í Brussel,
ef við göngum í ESB – það er annað
viðkvæði.
Hvernig eignast þeir auðlind-
irnar?
�g hef aldrei fengið neina skýringu
á því hvernig skrifstofumennirn-
ir munu eignast auðlindir okkar. En
þetta er frasi sem er endurtekinn aft-
ur og aftur. Að við munum tapa yf-
irráðum yfir fiskimiðunum, eins og
„við“ höfum einhver slík yfirráð��
Og landbúnaður muni leggjast
af.
En auðvitað er eina leiðin til að
komast að því hvernig ESB henti
sjávarútvegi okkar og landbúnaði að
sækja um. Það er hin eðlilega leið.
En af hverju fólk er búið að gefa sér
fyrirfram að niðurstaðan verði slæm,
og það sé því á móti ESB-aðild, það
skil ég ekki almennilega.
Evrópusambandið töluvert
fleiri Íslendingar vilja aðildavið-
ræður að EsB en aðildina sjálfa.