Dagblaðið Vísir - DV - 25.11.2009, Síða 24

Miðvikudagur 25. nóvember 200924 Bækur
ljóð
Komin til að vera, ingunn
Þrátt fyrir að þjást af óskaplegri
ástarsorg leiðir ljóðmælandinn í
Komin til að vera, nóttin lesand-
ann í gegnum dimmu höfnun-
arinnar af slíku fumleysi og létt-
lyndri afstöðu til aðstæðna sinna
að manni líður vel í þessari veg-
ferð. Ekki leist mér ýkja vel á blik-
una í byrjun, staddur í Stokkhólmi
og hinar ýmsu plöntur þræddust á
milli línanna. En vindurinn í ljóð-
inu „Far“ var jafn kærkominn og
svöl gola á sjóðandi sumardegi
þar sem hann feykti frásögninni af
stað, en þó á lágstemmdan og fal-
legan hátt.
Þessi bók Ingunnar Snædal er listasmíð. Viðfangsefnið leikur í höndun-
um á henni; hún sveiflar sér á milli rómantískra og erótískra lýsinga, angur-
værra og beittra, af öryggi og fimi sem aðeins er á færi mjög hæfileikaríkra
skálda. Vissulega væri hægt að dýpka á kveðskapnum, og skáldkonan veit það
vel eins og sést í ljóðinu „Einfalt og auðskilið“ þar sem hún veltir fyrir sér hvort
ekki sé í lagi að „[...] halda áfram / að vitna í Greifana“ í stað þess að fylla ljóðið
„af torskildum tilvitnunum í / spekinga í Háskólanum“ og segja „[...] eitthvað
hárbeitt um lífið / með vísun í lítt þekkt / en afskaplega frumlegt skáld / frá
Armeníu eða Finnlandi“. Fyrir mína parta má Ingunn gera það áfram ef út-
koman er bók sem þessi.
Og hún má einnig sleppa „[...] krassandi kynlífslýsingum með vessum“ á
meðan hún býður í staðinn upp á jafn tæra og hnitmiðaða lýsingu og í ljóðinu
„Um nótt“: „Besta ljóðið / skrifa ég með tungunni / neðan við naflann þinn.“
Kristján Hrafn guðmundsson
Komin til að vera, nóttin
Ingunn SnædalListasmíð
skáldkonu
sem sýnir vel
hve hæfileika-
rík hún er.
Ort af öryggi,
fimi, fegurð og
húmor.
Útgefandi:
Bjartur
SjálfSævISaga
Yfirgengileg ástarjátning
Tæplega fimmtugur sagnfræð-
ingur verður yfir sig ástfanginn af
rúmlega þrjátíu ára gamalli konu.
Hann er ári yngri en pabbi henn-
ar. Svo ástfanginn verður hann að
hann getur um fátt annað hugsað:
Hún á hug hans allan og óskiptan.
Aldrei áður hafa slíkar tilfinning-
ar gripið hann. Sagnfræðingur-
inn skrifar niður helteknar hugs-
anir sínar í garð konunnar til að
ná utan um tilfinningar sínar og
öðlast einhvers konar hugarró í
ástinni. Hluta ástarjátninganna
les hann fyrir konuna þegar sam-
band þeirra er að hefjast. Hún er ánægð að heyra um þau áhrif sem hún
hefur á hann en finnst einnig óþægilegt að tilfinningar sagnfræðingsins
séu svo hamslausar. Hann fær sér tvö tattú um hana til að sýna ást sína á
konunni í verki á líkama sínum. Svo skrifar hann tvær bækur um ást sína
á þessari konu og samband þeirra og gefur henni þær í jólagjöf. Þær bæk-
ur eru hins vegar ekki ætlaðar til útgáfu heldur eru þær aðeins fyrir fjögur
augu. Hann skrifar þriðju bókina um ást sína og ákveður að nú ætli hann
að gefa bókina út og opna sig fyrir umheiminum.
Þessi lýsing kann að hljóma eins og hún sé upp úr skáldverki um hálf-
vonlausa ást miðaldra manns á yngri konu. Lýsing sem gæti allt eins verið
einfölduð mynd af söguþræðinum úr skáldsögu eftir Bandaríkjamanninn
Philip Roth sem seint þreyttist á að skrifa um samband eldri manna með
gráa fiðringinn við sér yngri konur. En nei. Hér er um að ræða lýsingu á
nýrri sjálfsævisögulegri bók – opinberunarbók kannski – eftir Sigurð Gylfa
Magnússon sagnfræðing þar sem hann lýsir ástarsambandi sínu og Tinnu
Laufeyjar Ásgeirsdóttur hagfræðings sem hófst fyrir þremur árum.
Bókin er afar persónuleg, tilfinningarík og á köflum gersamlega yfir-
gengileg ástarjátning Sigurðar Gylfa í garð Tinnu Laufeyjar. Sigurði er svo
mikið niðri fyrir, hann er svo ástfanginn, að oft á tíðum fór þessi lesandi hjá
sér og fékk klígju við að lesa bókina. Hann gekk meira að segja svo langt
að sækja hagfræðitíma hjá Tinnu Laufeyju í háskólanum eftir að samband
þeirra byrjaði og lýsir hann því hvernig var að horfa á hana kenna. En Sig-
urður Gylfi er meðvitaður um að bókin muni hafa þessi áhrif á lesandann
og honum er sama: Hann vill bara segja öðrum hvernig honum raunveru-
lega líður.
Bókin er samansafn af stuttum textum, aðallega minningarbrotum úr
æsku Sigurðar Gylfa og lýsingum á samskiptum hans og Tinnu Laufeyjar,
sem og ljóðum í óbundnu máli. Textarnir fjalla um flest á milli himins og
jarðar og Sigurður leyfir sér fullkomið frelsi þegar hann ákveður hvað hann
vill segja – eyðir til dæmis nokkrum blaðsíðum í að lýsa því að hann hafi
ákveðið að fara í gamalli Benetton-peysu á fyrsta stefnumótið með Tinnu.
Hið merkilega við þessa bók Sigurðar Gylfa er ekki það sem hann seg-
ir um ást sína. Með fullri virðingu fyrir honum og tilfinningum hans þá
er ekkert í sjálfu sér merkilegt við það. Slíkar hamslausar ástarjátningar
hafa sést í skáldsögum um langt skeið. Það sem er merkilegt við þessa bók
er hið ofur persónulega og sjálfsævisögulega form hennar og að Sigurður
skuli gefa hana út. Enda er það sennilega ekki að ástæðulausu að hinar
tvær bækurnar voru skrifaðar fyrir tvo.
Bókin er svo persónuleg, svo tilfinningarík að þessi lesandi hefur aldrei
séð annað eins hér á landi. Hún mun örugglega getað höfðað til þeirra
sem hafa áhuga á að kíkja ofan í kopp náungans og fara inn í höfuðið á
manni sem er yfir sig ástfanginn og segir það öllum á opinskáan hátt. Bók-
in er því merkileg fyrstu persónu heimild um sjálfa ástina á fyrsta áratugi
21. aldarinnar á Íslandi.
Sigurður fær tvær stjörnur fyrir bókina. Ekki fyrir bókmenntahæfileika:
hugsun, stíl eða efnistök. Hann fær stjörnurnar fyrir kjark, fyrir að þora að
skrifa svona bók um sjálfan sig og eigin tilfinningar og gefa hana út. Það
er aðdáunarvert, og að sumu leyti pínulítið geggjað, að vera svo laus við
spéhræðslu. En það sér það hver sem vill sem les þessa bók að það er ekki
mjög venjulegur maður í miklu tilfinningalegu jafnvægi sem heldur utan
um pennann í bókinni. Bókin er eins konar ástaröskur mikillar tilfinninga-
veru sem veit ekki alveg hvernig hann á að lifa með þessari miklu ást og
enn síður án hennar. Og sem slík er hún falleg þó klígjuleg sé hún vissu-
lega á köflum, líkt og höfundurinn áttar sig á.
ingi f. vilHjálmsson
spánar Kóngurinn: ástarsaga
Sigurður g. MagnússonÁstarjátning
manns til yngri
konu. Gríðarlega til-
finningarík, hams-
laus og einlæg bók.
Ekki merkilegt bók-
menntaverk, síður
en svo, en áhuga-
verð fyrstu persónu
heimild um ástina.
Útgefandi:
Miðstöð
einsögurannsókna
Glæpasögurnar þrjár eftir Stieg Larsson um utangarðsgell-
una Lisbeth Salander og blaðamanninn hjartahreina Mika-
el Blomkvist eru svo fáránlega spennandi og skemmtilegar
að lestur þeirra er eitthvað í kringum átjánhundruð blað-
síðna raðfullnæging. Þetta er bara allt svo svalt, sniðugt,
ruddalegt, krúttlegt, ljótt, funheitt, ískalt, sexí og sjarme-
randi að mann sundlar á köflum yfir snilli Stiegs heitins.
Fyrsta bókin, Karlar sem hata konur, er einhver besta
glæpasaga sem dúkkað hefur upp um langt árabil og hinar
tvær, Stúlkan sem lék sér að eldinum og Loftkastalinn sem
hrundi gefa henni lítið sem ekkert eftir. Seinni bækurnar
tvær eru í raun ein heild og Larsson gefur sér drjúgan tíma
í millikaflanum til þess að stilla upp persónum og aðstæð-
um sem fara á fleygiferð í frábærum lokakaflanum þar sem
Lisbeth og Mikael gera atlögu að loftkastalanum sem hryn-
ur til grunna.
Þegar við skildum við Lisbeth, vinkonu okkar, í síðustu
bók var heldur illa fyrir henni komið þar sem Mikael fann
hana nær dauða en lífi með byssukúlu í hausnum. Saland-
er er nú samt sem betur fer svo mikill nagli að hún legg-
ur ekki árar í bát þótt hressilega blási á móti og um leið og
búið er að draga byssukúluna úr heila hennar braggast hún
hratt. Illu heilli er hún samt bundin við sjúkrarúm í nokk-
ur hundruð blaðsíður og er því ekki í neinum sérstökum
kjöraðstæðum til þess að plana vörn sína og næstu leiki í
refskákinni gegn þeim illu öflum sem vilja losna við hana
fyrir fullt og allt.
Þannig er nefnilega mál með vexti að meðferðin á Sal-
ander í æsku er meiriháttar skandall og ljótur blettur á
glansmynd hins margrómaða sænska velferðarkerfis. Lít-
il ljót klíka innan sænsku leynilögreglunnar ber ábyrgð á
þeim órétti sem Lisbeth var beitt í æsku en það kom held-
ur illa við náhirð þessa að Salander skyldi 12 ára gömul
hella bensíni yfir pabba sinn og kveikja í honum. Sá er hinn
mesti hrotti, landflótta sovéskur njósnari sem tilfinninga-
lausir sænskir kerfiskallar sáu sér hag í að halda verndar-
hendi yfir. Og í þeim hráskinnaleik varðaði þá vitaskuld
ekkert um framtíð og lífshamingju ungrar stúlku og því fór
sem fór.
Karlpungar þessir vakna hins vegar nú við þann vonda
draum að með meðferð sinni á Lisbeth sköpuðu þeir
skrímsli sem hefur heldur betur bitið þá í rassgatið. Þess-
ir verseruðu kaldastríðsmenn fara því á fulla ferð í ófræg-
ingarherferð gegn Salander með það fyrir augum að koma
henni á geðveikrahæli. Vondu kallarnir hafa úr nógu að
moða þar sem Lisbeth bíður dóms fyrir grafalvarlegar lík-
amsárásir eftir að hún gekk ákaflega skemmtilega og vask-
lega fram gegn tveimur mótorhjólabullum í síðustu bók. Þá
hafa spillt lögga og leiðinlegir fréttamenn gert sitt til þess
að festa við hana þann stimpil að hún sé stórhættuleg sat-
anísk lesbía.
Lisbeth stendur þó ekki ein í baráttu sinni fyrir réttlæt-
inu og uppreist æru, þótt hún vilji auðvitað helst gera allt
ein síns liðs, þar sem þær fáu hræður sem sjá gullið í henni
þjappa sér saman að baki henni og gera allt sem í þeirra
valdi stendur til að fletta ofan af hinu subbulega samsæri.
Þar fer vitaskuld fremstur í flokki Mikael Blomkvist sem
vinnur helmingi hraðar og betur en löggan og verður fyrir
vikið bráðfeigur þegar illmennin átta sig á hversu skæður
hann er. Bak við tjöldin læðist svo Lisbeth sjálf, sem er lík-
lega hættulegasta kona í heimi jafnvel þótt hún sé rúmföst,
þegar hún kemst í nettengda tölvu og safnar skít um ófétin
úr tölvum þeirra.
Larsson býður svo upp á hressandi hliðarsögur í kring-
um aðalplottið þannig að útilokað er að manni leiðist lestur
þessara tæplega sjö hundruð blaðsíðna. Glíma Eriku Ber-
ger við pervertískan eltihrelli er til dæmis sérlega safarík.
Loftkastalinn sem hrundi er frábær skemmtun og þeir
sem hafa fylgst með Salander og Mikael hingað til fá meira
af því sama í mjög svo fullnægjandi sögulokum. Þegar vel er
að gáð eru þessar bækur Larssons í raun sáraeinfaldar, per-
sónurnar flestar býsna staðlaðar og í raun kemur kannski
fátt á óvart en í þessu liggur einmitt galdurinn og snilldin
sem hefur gert fólk svo háð þessum bókum.
Þótt frásögnin sé raunsæisleg og Larsson lýsi með mikl-
um tilþrifum ljótum heimi og botnleysi mannlegrar illsku
þá fer þetta stundum á hálfgert fantasíustig vegna þess
hversu ægilega kúl þetta allt saman er og hversu vel og
þægilega allt gengur upp. Salander sjálf er til dæmis nán-
ast ofurmenni, grindhoraður stelpuvæskill sem boxar með
hnefaleikameisturum og lemur steratröll í buff án þess að
blása úr nös. Þá má líka gefa sér að fólk sem pukrast í fram-
hjáhaldi sjái samband Blomkvists og Eriku Berger í hylling-
um en þau mega bara sofa saman þegar þeim sýnist með
fullu samþykki eiginmanns Eriku. Alveg hreint draumur í
dós.
Þetta er auðvitað kostur við sögurnar frekar en galli þar
sem þetta er allt svo æðislega skemmtilegt og næs. Mað-
ur finnur líka alveg hversu Larsson hefur skemmt sér kon-
unglega við að skrifa bækurnar þar sem leikgleðin lekur
yfir blaðsíðurnar. Maðurinn hefur líka verið alveg frábær
prakkari eins og sést einna best á silíkonbrjóstunum sem
Salander splæsir í á milli bóka eitt og tvö. Larsson er vægast
sagt femínískur höfundur og Lisbeth náttúrlega femínísk
hetja en samt leikur hann sér að því að snúa upp á persón-
una með því að skella í hana silíkoni sem er nú ekki vinsælt
efni hjá femínistum en þeim mun vinsælla hjá körlum sem
líta fyrst og fremst á konur sem kynferðislegt viðfang.
Þessi leikgleði Larssons ásamt bráðskemmtilegum per-
sónum, groddalegu ofbeldi, húmor og síðast en ekki síst
magnaðri spennu gerir þessar bækur hans þrjár að blaut-
um draumi þeirra sem kunna að meta spennusögur. Að-
allega vegna þess að maður fær allt sem maður vill fá út úr
þessu. Voðalega vondu vondu kallarnir fá auðvitað mak-
leg málagjöld og góða fólkið uppsker ríkulega þannig að
Larsson skilur við okkur í góðu jafnvægi, sæl og fullnægð.
Sem er líka eins gott þar sem hann tók upp á því að deyja
upp úr þurru og fleiri bókmenntalegar fullnægingar verða
ekki í hans boði. Það grátum við nú hástöfum, ég, Kolbrún
Bergþórsdóttir vinkona mín og ótal aðrir sem harma óhjá-
kvæmilegan og ótímabæran viðskilnað við Blomkvist og
Salander.
Þórarinn Þórarinsson
SkáldSaga
fullnægingin
loftKastalinn sem Hrundi
Stieg larsson
Í Loftkastalan-
um sem hrundi
hnýtir Stieg
Larsson saman
alla lausa enda
í alveg sérlega
spennandi og
skemmtilegri
glæpasögu.
Útgefandi:
Bjartur
Síðasta
Sárt saknað Svíanum Stieg
Larsson entist því miður aðeins
aldur til þess að fullklára þrjár
bækur um Salander og
Blomkvist og nú er sú síðasta
komin og þótt hún sé æðisleg
er sárt að þurfa að kyngja því
að þetta sé búið. Búhúhú.