Dagblaðið Vísir - DV - 10.05.2010, Blaðsíða 13

FRÉTTIR 10. maí 2010 MÁNUDAGUR 13
RADDIR FÓLKSINS
HVAÐ FINNST ÞÉR
UM HANDTÖKUR
BANKASTJÓRANNA?
„Frábært. Fyrsta skrefið í átt að réttlæti“
SAMÚEL DRENGSSON
28 ÁRA STARFSMAÐUR Í BYGGT OG BÚIÐ
„Þetta eru spor í rétta átt.“
ELSA KRISTJÁNSDÓTTIR
67 ÁRA Á EFTIRLAUNUM
„Ég er afskaplega ánægður. Ég átti samt
von á þessu svo þetta kemur mér ekki
á óvart.“
ÞÓRIR MARONSSON
73 ÁRA FYRRVERANDI LÖGREGLUMAÐUR
„Ágætt svo langt sem það nær.“
RÓSA GUNNARSDÓTTIR
56 ÁRA SJÚKRALIÐI
„Ég fagna því að réttlætinu verði
framgengt.“
SKÚLI RÓSANTSSON
50 ÁRA VERSLUNAREIGANDI
Fangar í einangrun á Litla-Hrauni dveljast í litlum og fábrotnum klefum þar sem eru
aðeins rúm og rúmfatnaður og skrifborð og stóll ásamt salerni. Þeim er gert að klæðast
jogging-göllum. Hreiðar Már Sigurðsson og Magnús Guðmundsson sitja við sama
borð og aðrir fangar.
Þeir fangar sem eru í einangrun á
Litla-Hrauni lúta reglum lögreglunn-
ar og þær eru mismunandi í hvert
skipti fyrir sig. Gæsluvarðhaldsfang-
ar sæta þeirri meðferð sem nauð-
synleg er til þess að gæslan komi að
gagni. Allajafna er reglan þó sú að
fangar í einangrun eru inni í klefa í 23
tíma af 24 í sólarhring. Fangar í ein-
angrun mega ekki taka á móti sím-
tölum, heimsóknum, sjá eða hitta
aðra fanga. Þeir hafa þó rétt til þess
að taka á móti lögmanni og eins er
fangavörðum skylt að verða við ósk-
um um læknisheimsóknir og sál-
fræðiaðstoð.
Fangar klæðast sérstökum gæslu-
varðhaldsfatnaði, jogging-göllum.
Klefar þeirra eru litlir og fábrotn-
ir. Þar er aðeins rúm og dýna, rúm-
fatnaður, sæng og koddi, skrifborð og
stóll. Salerni er einnig inni á klefum
en fangarnir fá að fara í sturtu sam-
kvæmt samkomulagi við fangaverði
hverju sinni.
Einhvern tímann á tímabilinu
frá níu til fimm fá fangarnir að fara
út í lítinn garð í einn klukkutíma á
dag. Þessum klukkutíma er hægt
að skipta í tvennt ef fangarnir óska
þess. Margrét vill ekki gefa það upp
hversu stór garðurinn nákvæmlega
er, en segir að hann sé „nægilega stór
til þess að þar sé hægt að hreyfa sig
en lítill engu að síður“. Algengt er að
fyrstu dagana séu fangarnir dugleg-
ir að ganga um garðinn og hreyfa sig
en eftir því sem líður á einangrunina
dregur oft úr því, þannig að fangarn-
ir hætta smám saman að hreyfa sig.
Flestir þola einangrun nokkuð vel
í tvær til þrjár vikur en eftir nokkrar
vikur er algengt að fangarnir standi
bara kyrrir og stari út í loftið þegar
þeir fá að fara út.
Undir stöðugu eftirliti
Aðspurð segir Margrét það misjafnt
hversu vel menn þola einangrun og
hve lengi. „Það fer eftir einstaklingn-
um.“ En fangarnir eru undir stöð-
ugu eftirliti og fangaverðirnir athuga
reglulega hvernig þeim líður og eru
til taks ef á þarf að halda. „Það er ekki
hægt að segja að fangarnir hafi fé-
lagsskap af fangavörðunum en þeir
passa einstaklega vel upp á þá. Þeir
tala við fangana og fylgjast náið með
líðan hvers og eins. Ef þeir finna að
ef einhverjum líður illa og ef einhver
er að brotna grípa þau til ráðstaf-
ana,“ segir Margrét.
Fangarnir fá mat fjórum sinnum
á dag frá Rauða húsinu. Maturinn
sem fangarnir fá er sá sami og fanga-
verðirnir fá og flokkast sem hefð-
bundinn heimilismatur, kjötbollur,
fiskibollur, kótilettur og kjöt í karrý.
Um helgar er maturinn aðeins betri
en á virkum dögum og þá er gjarna
boðið upp á lærissneiðar, læri eða
steikt kjöt með brúnni sósu og græn-
um baunum. Grænmeti er alltaf með
matnum og grænmetisætur geta
fengið grænmetisrétti. Með matnum
er mjólk eða vatn. Ef fangarnir vilja
fá kaffi geta þeir óskað eftir því og fá
þá afhenta venjulega uppáhellingu í
plastmáli í gegnum lúguna. 

Lifandi vísindi vinsælust
Vilja þeir fá eitthvað úr fangelsis-
sjoppunni á milli mála geta þeir
skrifað óskir sínar á miða og afhent
fangaverði  en þeir þurfa að borga
fyrir það. Flestir koma inn með vesk-
in sín, annars geta lögfræðingar
þeirra skilið eftir peninga sem þeir
hafa til afnota.
Fangarnir hafa lögbundinn rétt til
þess að hafa afþreyingarefni svo sem
bækur og tímarit. Það er bókasafn í
fangelsinu. Gömul Séð og heyrt blöð
frá árunum 2002 – 2005 eru sögð vin-
sæl en ekkert er þó eins vinsælt og
Lifandi vísindi. Skáldsögur eru mikið
teknar og þá er Ólafur Jóhann nokk-
uð vinsæll. Svo er hægt að fá bækur á
erlendum tungumálum, enda nauð-
synlegt þar sem 56 prósent fanga í
gæsluvarðhaldi voru af erlendum
uppruna.
Annað efni verður lögreglan að
samþykkja, eins og til dæmis tón-
listina sem fangarnir hlusta á ef þeir
mega á annað borð hlusta á tónlist. Í
þeim tilvikum sem fangar fá að hafa
tónlist með sér í einangrun ákveður
lögreglan hvaða tæki þeir fá að nota
til þess að spila tónlistina. Fangar í
einangrun mega yfirleitt ekki horfa á
sjónvarp eða hlusta á útvarp, en lög-
reglan tekur ákvörðun um það og þá
út frá rannsóknarhagsmunum.
Margrét vildi ekki gefa nokkr-
ar upplýsingar um þær reglur sem
gilda fyrir Hreiðar Má og Magnús en
sagði þó að „þeir sætu við sama borð
og aðrir fangar. Það er ekki gerð-
ur mannamunur á þeim sem sitja
þar í fangelsi. Það eru bara ákveðn-
ar reglur í húsinu og þær gilda jafnt
fyrir alla, það eru allir jafnir á Litla-
Hrauni“.
Gífurleg niðurlæging
Helgi Gunnlaugsson afbrotafræðing-
ur sagði í samtali við DV að rannsókn-
ir hafa sýnt að einangrun valdi and-
legum skaða.
Björgólfur Guðmundsson var
hnepptur í gæsluvarðhald vegna Haf-
skipsmálsins 20. maí 1986. Þar sat
hann í mánuð í einangrun. Hann lýsti
þeirri reynslu í Mannlífi árið 1988 og
þar segir hann meðal annars: „Það
getur enginn lýst með orðum þeirri
reynslu sem felst í því að vera settur
í gæsluvarðhald, með einangrun slit-
inn úr tengslum við alla og látinn sitja
í þögninni. Það er lífsreynsla sem þú
losnar ekki við sama hversu löng ævi
þín verður. ... Síðan kom gæsluvarð-
haldsúrskurðurinn og ég var, eins og
hinir, settur inn í gluggalausan smá-
klefa sem átti eftir að verða „heim-
ili“ mitt í algjörri einangrun næstu
vikurnar. Tilfinningarnar sem grípa
mann á svona stundu eru ólýsan-
legar en hugsunin um fjölskylduna
verður þó öllu öðru yfirsterkari.“ Þá
sagði hann einnig í viðtalinu að „það
að vera sviptur frelsi þegar maður er
gjörsamlega grandalaus og að vera
settur undir manna hendur er gífur-
leg niðurlæging. Ég vil ekki neinum
óvina minna svo illt að þurfa að lenda
í slíku. Maður er meðhöndlaður eins
og kjötskrokkur. Gæsluvarðhaldsvist
og einangrun er hræðileg pynting“. 
Hættir að vera manneskja
Í viðtali við Morgunblaðið árið 1998
lýsti Páll Bragi Kristjónsson, einn
þeirra sem hlutu dóm í Hafskips-
málinu, reynslu sinni af gæsluvarð-
haldi. „Ég sat þrjár vikur í gæsluvarð-
haldi. Það var óhugnanleg lífsreynsla
og ekki síst sjálf handtakan. Mað-
ur hættir einhvern veginn að vera
manneskja þegar ráðin eru tekin
svona af manni. ... er það óbærileg
reynsla að vera kippt  svona fyrir-
varalaust út úr lífinu með lögreglu-
valdi og vera læstur inni í fjögurra
fermetra klefa í þriggja vikna ein-
angrun. Þessi martröð breytti náttúr-
lega öllum forsendum í lífi mínu. Líf
mitt var allt á hverfandi hveli.“
SAMA MEÐFERÐ
OG LALLI JOHNS
INGIBJÖRG DÖGG KJARTANSDÓTTIR
blaðamaður skrifar: ingibjorg@dv.is
Það er ekki gerð-ur mannamun-
ur á þeim sem sitja þar í
fangelsi.
Lúgan Ef fangar í einangrun óska þess að fá
kaffi, fá þeir kaffi í plastmáli í gegnum þessa
lúgu.
Ferskt loft Einu sinni á dag fá fangar í
einangrun að fara út í garð, klukkutíma í senn.