Dagblaðið Vísir - DV - 04.07.2012, Blaðsíða 16

Sandkorn
J
afnréttisbaráttan er á köflum orðin
misréttisbarátta.
Fyrir stuttu var komist að þeirri
niðurstöðu í kærunefnd jafnréttis­
mála að einn mesti jafnréttissinni
Íslandssögunnar, Jóhanna Sigurðar­
dóttir, hefði ekki átt að ráða hæfustu
manneskjuna í vinnu í forsætisráðu­
neytinu, vegna þess að hæfasta mann­
eskjan var karlmaður.
Jafnrétti kynjanna snýst um að allir
einstaklingar hafi jafnan rétt óháð kyni.
Þannig ætti Anna Kristín Ólafsdótt­
ir, sem sótti um starf skrifstofustjóra
forsætisráðuneytisins, ekki að þurfa
að þola að vera synjað um stöðuna
vegna þess að hún væri kona. En sam­
kvæmt kærunefnd jafnréttismála átti
hins vegar að synja Arnari Þór Mássyni
um stöðuna, þótt hann væri hæfastur,
vegna þess að kyn hans er karlkyn.
Þess er nú krafist að fólk fái mis­
munandi meðferð vegna kyns síns, að
það sé jafnvel beitt misrétti til að ná
fram æðra takmarki, jöfnuði í aðstæð­
um hópa. Til þess að jafna aðstæð­
ur hópa þykir réttlætanlegt að beita
einstaklinga misrétti á grundvelli kyns.
Í vetur voru sérstök bílastæði í
bílakjallara Hörpu máluð með merki
kvennabaráttunnar. Konur og fatl­
aðir máttu bara leggja í stæðin, en
ekki karlmenn. Fáar konur virt ust
vilja þessi stæði, en misréttið var rök­
stutt með því að kvenmenn þyrftu
frekar að óttast árásir í bílastæðahús­
um en karlmenn. Þær þyrftu að leggja
nær innganginum og vera í upplýst­
ara umhverfi svo þær kæmust hratt
og örugglega úr hættunni sem dylst
konum í bílastæðahúsum – eða svo er
sagt. Aðgerðin átti að jafna mismun­
andi aðstæður kvenna og karla þegar
kemur að öryggi. Fyrirmyndin kom frá
Evrópu. Sem betur fer er Ísland líklega
þróaðasta jafnréttisland heimsins og
því var þessu mótmælt.
Svona misrétti í þágu kvenna minnir
helst á gamaldags herramennsku, sem
snerist um að framkoma gagnvart kon­
um tæki mið af því að þær væru veikara
kynið og þyrftu hjálp við hversdagsleg­
ustu hluti.
Þegar misrétti er farið að heita jafn­
rétti er kominn tími til að endurskoða
jafnréttisbaráttuna.
Við eru sammála um að konur eigi
skilið sömu réttindi og karlar. Við erum
langflest sammála um að hæfni hef­
ur ekkert með kyn að gera. Við erum
líka flest sammála um að ná fram sem
mestum jöfnuði milli kynjanna, þótt
einsleitni sé ekki takmarkið.
Ungur karlmaður er í dag mun lík­
legri til að vera lítið menntaður en
ungar konur. 37 prósent kvenna hafa
háskólamenntun, en aðeins 29 pró­
sent karla. Munurinn heldur áfram að
aukast hratt. Kvenkyns háskólanem­
ar eru um 12 þúsund á ári, en karlar
í háskólanámi aðeins 7 þúsund. Við
ráðningar í opinberar stöður er mikið
tekið mið af menntun, og því er líklegt
að þessi kynjamunur hafi töluverð áhrif
inn í framtíðina.
Forsætisráðherra er kona, meirihluti
ráðherra eru konur og við vorum að fá
kvenkyns biskup. Hins vegar eru karl­
menn mun algengari í stjórnun stærstu
fyrirtækjanna og fá ennþá almennt
hærri laun en konur.
Þær stéttir sem karlar eru mest
ráðandi í eru iðnaðarmenn, véla­
menn, sjómenn og bændur. Kon­
ur eru frekar sérfræðingar, skrif­
stofufólk, í verslun eða sérmenntað
starfsfólk.
Konur lifa þremur árum lengur
en karlar. Það hefur reyndar batnað,
því munurinn var sex ár fyrir tveim­
ur áratugum. Karlmenn verða frekar
fyrir ofbeldi, en konur frekar kyn­
bundnu ofbeldi.
Á Íslandi mælist fullkominn jöfn­
uður í hamingju kynjanna. En ham­
ingjan segir ekki allt, þótt hún sé á
endanum æðsta takmark flestra. Ný
rannsókn sýnir að hamingjan helst
ekki í hendur við tekjur. Í Banda­
ríkjunum hefur hamingja kvenna
minnkað samfara aukinni atvinnu­
þátttöku síðustu fjóra áratugi. Í
Pakistan mælast konur mun ham­
ingjusamari en karlar. Þeir sem hafa
ekki of miklar væntingar virðast
hamingjusamari. En við viljum ekki
bara jafnar tekjur eða jafna ham­
ingju, heldur grunngildin jafnrétti og
frelsi fyrir alla.
Þessari baráttu er engan veginn
lokið, en hún þarf að þróast. Jafn­
réttisbaráttan er fyrir bæði kynin.
Kynjabarátta er fyrir annað hvort.
Gagnrýnir
sjálfan sig
n Viðtal við Ólaf Ragnar
Grímsson í mánudagsblaði
DV var áhugavert að ýmsu
leyti. Um kosningabarátt­
una segir forsetinn með­
al annars: „Við fórum ekki
út í gamlan farveg áróðurs­
tengdra auglýsinga í öllum
miðlum. Þess vegna held
ég að úrslitin sýni það líka
að fólk vill ekki gamaldags
auglýsingakosningabar­
áttu.“ Vandséð er hvort Ólaf­
ur er með þessu að gagn­
rýna kosningabaráttu helsta
keppinautar síns, Þóru Arn-
órsdóttur, eða þá kosninga­
baráttu sem kom honum
sjálfum til valda árið 1996.
Framboð Þóru kostaði tæp­
lega 12 milljónir, en fram­
boð Ólafs Ragnars árið 1996
kostaði þá 43 milljónir, eða
90 milljónir að núvirði.
Dýr atkvæði
n Framboð Ólafs Ragnars
Grímssonar árið 1996 kostaði
sjö sinnum meira en fram­
boð Þóru
Arnórsdóttur
árið 2012, þó
Ólafur hafi
nú leynt og
ljóst gagn­
rýnt kostnað­
inn við fram­
boð hennar. Ólafur hlaut
41% atkvæða árið 1996 og
kostaði hvert prósentustig
hann rúmlega tvær milljón­
ir króna. Þóra hlaut 33% at­
kvæða árið 2012. Hún borg­
aði því aðeins 360 þúsund
fyrir hverja prósentu.
Ósátt við
Svein Andra
n Sveinn Andri Sveinsson
er áberandi í fjölmiðlum
vegna ýmissa mála og er
afar vinsæll
meðal fólks,
enda svokall­
aður stjörnu­
lögfræðingur.
Hjördís Aðal-
heiðardóttir
er ein þeirra
sem leitaði til Sveins Andra
í erfiðu forræðismáli sínu.
Hjördís hefur nú misst þrjár
dætur sínar í hendur fyrr­
verandi eiginmanns í Dan­
mörku. Hjördís er afar ósátt
við málsmeðferðina hér
heima og í Danmörku. Hún
hefur greint frá því opinber­
lega að hún telji að mistök
Sveins Andra, meðal annars
orðalag í kæru, hafi skipt
sköpum í málinu, en Sveinn
Andri hefur vísað því á bug.
Hann hætti með málið
þegar hann sá ekki skilyrði
fyrir endurupptöku þess.
… komast til
botns í þessu
Það er mótsögn
Egill Einarsson sem hefur lagt fram kæru á hendur stúlkunni sem kærði hann. – DV.is Ólafur Ragnar um að setja takmarkanir á forseta en ekki þingmenn. – DV
Misjafnt jafnrétti „Þegar mis-
rétti er farið
að heita jafnrétti
er kominn tími til
að endurskoða
jafnréttisbaráttuna
N
okkra furðu hefur vakið sú yf­
irlýsing nýendurkjörins for­
seta vors að „ekkert vit“ sé í
því að breyta stjórnarskránni í
„þeim miklu átökum“ sem nú
ríki um hana. Undrun manna stafar
ekki síst af því – sem formaður stjórn­
skipunar­ og eftirlitsnefndar Alþingis
hefur réttilega bent á – að eini ágrein­
ingurinn sem uppi hefur verið, varðar
málsmeðferð en ekki inntak stjórnar­
skrárinnar, enda hefur þingið enn ekki
hafið umfjöllun um efnisatriði hennar.
Þjóðin mun sjálf fá að gefa álit á tillög­
um stjórnlagaráðs í ráðgefandi þjóðar­
atkvæðagreiðslu á hausti komanda, og
loks verður kosið um stjórnarskrána
í tvennum kosningum eins og lög og
núgildandi stjórnarskrá gera ráð fyrir.
Ráðgáta
Hvað forseta gengur til með að leggja
stein í götu stjórnarskrármálsins er
ráðgáta að svo stöddu. Sá grunur hef­
ur þó vaknað að hann ætli sjálfum sér
– en hvorki þjóðinni né þinginu – að
ráða lyktum málsins. Á þetta benti til
dæmis Björg Thorarensen lagapró­
fessor í fréttum RÚV í gær, og orðaði
þar með ugg sem fleiri en hún bera í
brjósti.
Aðrar yfirlýsingar Ólafs Ragnars
Grímssonar síðustu daga hafa hringt
viðvörunarbjöllum. Sú ályktun hans
að niðurstaða forsetakosninganna sé
„áfellisdómur yfir Alþingi“ og/eða
áminning til ríkisstjórnar landsins,
bendir til þess að hann líti á sig sem
andstæðing en ekki samherja löglegra
stjórnvalda í landinu.
Þingræði er grundvallarregla
Samkvæmt fyrstu grein stjórnarskrár­
innar er Ísland lýðveldi með þing­
bundinni stjórn. Þingræði er grund­
vallarregla stjórnskipunar okkar.
Alþingi er æðsti handhafi löggjafar­
valdsins og ríkisstjórnir sitja í umboði
þingsins hverju sinni. Líkt og í flestum
lýðræðisríkjum þar sem þingræði hef­
ur náð að þróast, myndar þjóðkjör­
ið þing mótvægi við þjóðhöfðingjann
(oftast konung) og fer með völd hans.
Þetta er sú þróun sem fest hefur ræt­
ur í íslensku samfélag til þessa dags …
nema nú verði breyting þar á með til­
tektum þess forseta sem nú situr.
Breikkar gjána
Ólafur Ragnar Grímsson hefur síð­
ustu misseri komið sér haganlega
fyrir „í gjánni milli þings og þjóð­
ar“ og virðist helst nærast á því að
breikka þá gjá sem mest. Það gerði
hann þegar hann nýtti sér óöryggi
og örvinglan almennings og hafn­
aði lausn Icesave­málsins í þriðju
umferð. Þrátt fyrir aukinn þing­
meirihluta, þrátt fyrir að náðst
hefði ásættanlegt samkomulag um
greiðslu tiltekinnar lágmarksupp­
hæðar sem eigur Landsbankans
hefðu vel dugað fyrir – já, þrátt fyrir
að friðsamleg lausn byðist án áhættu,
freistaði hann þess að láta hafna
samkomulaginu í þjóðaratkvæða­
greiðslu. Með þeirri ákvörðun hóf
hann í reynd kosningabaráttu sína
fyrir nýliðið forsetakjör. Vegna þessa
standa Íslendingar nú frammi fyr­
ir ESA­dómstólnum og eiga á hættu
mun þyngri skuldaskil með ófyrirsjá­
anlegum afleiðingum fyrir ríkissjóð
og almannaheill.
Ekki lengur „sameiningartákn“
Enginn einn maður hefur sett meira
mark á forsetaembættið á síðustu
árum en Ólafur Ragnar Grímsson.
Hann hefur á fáum árum breytt eðli
og valdsviði embættisins án þess
að um það hafi myndast þjóðarsátt
eða stjórnarskrá verið breytt, eins og
stjórnlagaráð hefur bent á. Með því
að virkja ítrekað 26. grein stjórnar­
skrárinnar (málskotsréttinn) hefur
hann breytt hefðbundnum túlkun­
um fræðimanna á eðli og hlutverki
embættisins svo mjög að sumir telja
að lýðveldi okkar sé að þróast í átt til
forsetaræðis í stað þingræðis – sem
er áhyggju­ og umhugsunarefni.
Forsetinn er ekki lengur það
„sameiningartákn“ þjóðarinnar sem
hann var – að minnsta kosti virð­
ist hann leggja aðra merkingu í það
hugtak en hefðbundið getur talist.
Í stað þess að setja niður deilur,
standa með þingræðinu og lögleg­
um stjórnvöldum, hefur hann tekið
sér stöðu gegn þjóðþinginu og þeirri
ríkisstjórn sem situr í umboði þess.
Hann hefur útnefnt sjálfan sig sem
fulltrúa þjóðarinnar og um leið tekið
það hlutverk frá þinginu.
„Ríkið það er ég,“ sagði einvaldur­
inn mikli Loðvík 14. sem ríkti yfir
Frakklandi í 72 ár og gat sér orð í
mannkynssögunni fyrir ríkulegt
sjálfsálit og alræðistilburði.
Nú, ríflega þrem öldum síðar,
hafa Íslendingar kosið sér forseta
sem lítur svo á að hann sé þjóðin.
Þjóðin, það er ég
„Forsetinn er
ekki lengur
það „sameiningar-
tákn“ þjóðarinnar
sem hann var
Leiðari
Jón Trausti Reynisson
jontrausti@dv.is
Útgáfufélag: DV ehf. Stjórnarformaður: Ólafur M. Magnússon Ritstjórar: Jón Trausti Reynisson (jontrausti@dv.is) og Reynir Traustason (rt@dv.is) Fréttastjóri: Ingi Freyr Vilhjálmsson (ingi@dv.is)
Umsjón helgarblaðs: Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir (ingibjorg@dv.is) Umsjón innblaðs: Kristjana Guðbrandsdóttir (kristjana@dv.is) Framkvæmdastjóri: Stefán T. Sigurðsson (sts@dv.is)
Sölu- og markaðsstjóri: Heiða B. Heiðarsdóttir (heida@dv.is) Hönnunarstjóri: Jón Ingi Stefánsson (joningi@dv.is) Umbrot: DV Prentun: Landsprent Dreifing: Árvakur DV á netinu: DV.is
F R J Á L S T, Ó H Á Ð D A G B L A Ð
Heimilisfang
Tryggvagötu 11
Hafnarhvoli, 2. hæð
101 Reykjavík
FRÉTTASKOT
512 70 70 DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð. Notkun á efni blaðsins er óheimil án samþykkis.
512 7000
512 7010
512 7080
512 7050
AÐALNÚMER
RITSTJÓRN
ÁSKRIFTARSÍMI
AUGLÝSINGAR
16 4. júlí 2012 Miðvikudagur
Kjallari
Ólína Þorvarðardóttir
alþingismaður