Dagblaðið Vísir - DV - 01.10.2012, Blaðsíða 15

Hann var
óreglumaður
Ég vinn í
miðbænum
Alveg hrika-
lega erfitt
Faðir Oddnýjar Harðardóttur var lítið til staðan þegar hún var barn. – DVSigríður Rut Júlíusdóttir lögmaður hjólar í vinnuna. – DVÓlafur Darri Ólafsson er feiminn og þykir erfitt að halda ræður. – DV
Hetjur eða glæpamenn
Spurningin
„Það hefur sennilega verið
1984 … nei, það var Viltu vinna
milljarð?“
Daníel Arnar Snorrason
20 ára nemi
„Ég las Brennu-Njáls sögu.“
Margrét Björk Ólafsdóttir
18 ára starfsmaður í túristabúð
„Ég las Ilminn.“
Arnar Helgi Garðarson
20 ára athafnamaður
„Ég las einhverja skólabók og ég
man ekki einu sinni hvað hún heitir.“
Bjarki Arnarson
21 árs kokkur á Prikinu
„Heyrðu, það hefur verið ævisaga
Jakobs Frímanns, Með sumt á
hreinu.“
Finnur Hákonarson
37 ára hljóðmaður
Hvaða bók
lastu síðast?
1 Nef auðkýfings afmyndað sökum kókaínneyslu
Breskur auðkýfingur, James Brown, er
illa farinn eftir áralanga kókaínnotkun.
2 Hneykslaður á fjölmiðlum Þorfinnur Ómarsson skilur ekki af
hverju enginn fjölmiðill fjallaði um
yfirvofandi brotthvarf Jóhönnu
Sigurðardóttur.
3 Fyrrverandi hans Ronnie Wood í hart við hann
Jo Wood seldi eigur fyrrverandi eigin-
manns síns, Ronnie Wood, á uppboði.
4 Fegurðardrottningar myrtu keppinaut sinn
Tvær brasilískar konur og kærasti
annarrar þeirra voru handtekin fyrir
morð.
5 Var fimm ára þegar hann vildi verða forsætisráðherra
Sigmund Davíð Gunnlaugsson hefur
lengi dreymt um að verða forsætis-
ráðherra.
6 Bríet Sunna opnar söngskóla Skólinn hefur aðsetur í húsnæði Hjálp-
ræðishersins á Ásbrú á Reykjanesi.
7 Anne Hathaway gifti sig Gekk að eiga Adam Schulman á
sunnudag.
Mest lesið á DV.is
L
oksins kom að því að þing og
þjóð lét sig varða málefni sem
hefur verið mér mikið hjart-
ans mál um nokkurt skeið;
aðgengi að upplýsingum er
varða þjóðarhag. Afhjúpun spill-
ingar og lögbrota innan stjórnsýsl-
unnar er hetjudáð sem við ættum
að tryggja lögformlega að sé einföld
í framkvæmd og að fyrir liggi skýrar
línur um hvenær beri að tilkynna eða
koma á framfæri slíkum upplýsing-
um. Opinberir starfsmenn hafa þurft
að búa við mjög óskýran lagaramma
um skyldur sínar. Yfir hundrað mis-
munandi trúnaðarákvæði eru núgild-
andi sem stangast oft á við upplýs-
ingaskyldu. Það er því ekki skrýtið að
flestir kjósi að þegja þó svo að þeir
verði vitni að lögbrotum eða spillingu
innan stjórnsýslunnar. Undanfarin
vika hefur verið mörkuð umræðu um
afhjúpendur, uppljóstrunum, tilraun-
um til þöggunar og auðvitað því sem
afhjúpað var.
Tilraunir til lögbanns á fréttir
ólíðandi
Fyrstu viðbrögð við lekanum voru
fyrirséð og smánarleg, en þessi leki
afhjúpaði m.a. meiriháttar vanda-
mál innan úr Fjársýslu ríkisins út af
gölluðu bókhaldskerfi sem heldur
utan um allar greiðslur ríkisins, sem
og afar ónákvæmar upplýsingar um
kostnað og átta ára drátt á að klára og
afhenda skýrslu um ástandið á þessu
tiltekna máli til Alþingis. Fyrstu við-
brögð voru sambærileg viðbrögðum
við lekanum á lánabók Kaupþings:
krafa um lögbann á fréttina sem
byggð var á lekanum. Þessi tilraun
til þöggunar árið 2009 varð mér til-
efni til þess að vinna að umfangsmik-
illi þingsályktun sem var samþykkt
einróma á Alþingi í júní 2010 undir
yfirskriftinni að Ísland skapaði sér af-
gerandi lagalega sérstöðu varðandi
vernd tjáningar- og upplýsingafrels-
is. Þar var ríkisstjórninni m.a. falið að
skrifa bestu mögulegu löggjöf sem völ
er á til að vernda afhjúpendur og að
tryggja að lögbann á útgáfu væri fyr-
irbyggt. Hömlur á tjáningarfrelsi eru
skilgreindar á þann veg að sérhver
lagaleg aðgerð sem hægt er að nota til
að hindra að efni sé gefið út áður en
til útgáfu kemur sé brot á tjáningar-
frelsi. Í flestum lýðræðisríkjum eru
sterk og jafnvel algild takmörk á slík-
um tálmunum. Þá var ríkisstjórninni
falið að kanna hvernig tryggja mætti
að lög yrðu ekki misnotuð í tilraunum
til þöggunar sem takmarka og tálma
tjáningarfrelsið sem tryggt er í stjórn-
arskránni.
Jákvæð þróun
Á eftir misheppnaðri tilraun til
þöggunar á fréttinni var síðan reynt
að hjóla í afhjúpandann og skilgreina
þann aðila sem kom upp um lögbrot
sem glæpamann. Þetta eru alþekkt
viðbrögð en algerlega óviðunandi og
skammarleg. Sem betur fer brugðust
bæði samfélagið, fjölmiðlar og nokkr-
ir þingmenn við á þann veg að þessari
aðför og tilraun til að sakfella sendi-
boðann var afstýrt. Í mínum huga eru
þeir sem þora að rækja sínar borg-
aralegu skyldur og upplýsa um lög-
brot alla jafna hetjur, sér í lagi þegar
sú aðgerð stefnir viðkomandi í hættu
á útskúfun á sínum vinnustað, þó
svo að það ætti auðvitað ekki að vera
þannig. Mannorðsmorð á Íslandi eru
þó harla tíð. En þrátt fyrir að fyrstu
viðbrögð við frétt sem innibar upplýs-
ingar sem réttilega eiga að vera í al-
mannavitund hafi valdið vonbrigðum
þá langar mig að beina athyglinni að
jákvæðri þróun sem á sér stað svo að
þeir sem láta sig þessi mál varða geti
stutt við og þrýst á að sú vinna sem er
í gangi til að tryggja betri lagaramma
verði að veruleika.
Mennta- og menningarmálaráð-
herra var falið að vinna að framgangi
títtnefndrar þingsályktunar. Þann 3.
maí 2012 skipaði ráðherra stýrihóp
og er honum ætlað að hafa forsögn
um að leiða vinnu ráðuneytisins við
greiningu og úttekt á lagaumhverf-
inu hér á landi og erlendis með tilliti
til efnis þingsályktunarinnar og eft-
ir atvikum undirbúa nauðsynlegar
lagabreytingar eða nýja löggjöf, með-
al annars með því að líta til löggjafar
annarra ríkja með það fyrir augum að
sameina það besta til að skapa Íslandi
sérstöðu á sviði tjáningar- og upplýs-
ingafrelsis.
Stýrihópurinn er að vinna að lög-
um sem verða lögð fram á næst-
unni um afhjúpendur, meiðyrði og
lögbann á útgáfu. Hægt er að fylgj-
ast með vinnu stýrihópsins á vef
menntamálaráðuneytisins.
Upplýsingafrelsi forsenda upp-
lýstrar umræðu
Þingið mun fjalla um á næstunni
um upplýsingafrelsislöggjöf byggða
á eftirfarandi leiðarljósi úr þings-
ályktuninni. Upplýsingafrelsi ætti
að vera skilgreint þannig að ávallt
verði að taka tillit til almannahags
við ákvörðun um aðgang að gögn-
um. Almennt ættu allar takmarkanir
á upplýsingum sem varða opinbera
aðila að ganga sem skemmst. Þannig
ættu upplýsingar sem verða til í starfi
viðkomandi alla jafna að vera að-
gengilegar. Til greina kæmi kerfi þar
sem beiting undanþágu til að hindra
birtingu skjala væri tilkynnt jafnóð-
um og öll slík skjöl yrðu sjálfkrafa birt
þegar undanþágan rynni út. Flutn-
ingsmenn telja því að almennt eigi
að gera öll skjöl aðgengileg öllum á
netinu. Slík meginregla um fullan að-
gang nema við sérstakar vel afmark-
aðar aðstæður mundi auka gagnsæi
verulega.
Ef við fáum í gegn bestu mögu-
legu upplýsingalöggjöf sem völ er á,
þá búum við til forsendu samfélags
þar sem þörfin á afhjúpendum innan
stjórnsýslu er óþörf, því almenning-
ur mun hafa aðgengi að upplýsingum
sem tryggja aðhald að bættum stjórn-
sýsluháttum. Í skuggunum þrífst
spillingin, uppræting spillingar hefst
með forsendum upplýstrar umræðu:
alvöru nútímalegu upplýsingafrelsi.
Líf í Kolaportinu Það er sjaldnast lognmolla í Kolaportinu um helgar og síðastliðin helgi var engin undantekning. Fjölmargir gerðu sér ferð þangað í von um að gera kjarakaup.
Mynd Eyþór ÁrnasonMyndin
Umræða 15Mánudagur 1. október 2012
Kjallari
Birgitta
Jónsdóttir
„Það er því
ekki skrýtið
að flestir kjósi að
þegja þó svo að
þeir verði vitni að
lögbrotum