Dagblaðið Vísir - DV - 23.01.2013, Síða 14

Sandkorn
H
vað gerir dvergþjóð í Norð-
ur-Atlantshafi þegar al-
ræðisríki í útrás á sviði
stjórnmála- og viðskipta
bankar upp á og vill sýna
henni vinarþel? Tekur smáþjóðin
undir vinahótin eða afþakkar pent?
Af hverju fluttu kínversk stjórnvöld
sendiráð sitt á Íslandi úr lítilli hæð
á Melunum og yfir í mörg hundruð
milljóna króna stórhýsi við Borgar-
tún eftir hrun? Af hverju ætli Wen
Jiabao, forsætisráðherra Kína, hafi
haft fyrir því að koma hingað síð-
astliðið sumar? Af hverju ætli nýr
kínverskur ísbrjótur hafi áð hér? Af
hverju vilja Kínverjar gera fríverslun-
arsamning við Íslendinga? Ætli svar-
ið sé ekki bara nokkuð einfalt þegar
allt kemur til alls: Kína vill seilast til
aukinna áhrifa á Íslandi og í Norður-
Atlantshafi. Heimsveldistímabil Kína
er núna.
Sem betur fer eru til menn hér
á landi sem tjá sig um þetta nýlega
vinarþel Kínverja í garð Íslendinga
og reyna að varpa á það einhverju
ljósi. Einar Benediktsson, fyrrver-
andi sendiherra, hefur til að mynda
verið í því hlutverki síðustu vikuna,
fyrst í aðsendri grein í Morgunblað-
inu og svo í Silfri Egils. Sendiherrann
fyrrverandi hefur engar ákveðnar
lausnir við því hvernig bregðast skuli
við áhuga Kínverja á Íslandi en segir
að Íslendingar ættu að velta þessum
áhuga fyrir sér: „Þegar Kína kveður
að dyrum með heimsókn forsætis-
ráherra og komu hins stærsta ís-
brjóts, svo sem var í sumar, er vert að
staldra við og taka áttir.“
Í fjölmiðlum á þriðjudaginn var
greint frá því að stjórnvöld á Filipps-
eyjum hefðu kært Kínverja til Al-
þjóðadómstóls Sameinuðu þjóðanna
vegna þess að Kína hyggst taka sér
lögsögu yfir hafsvæði- og landgrunni
í Suður-Kínakafi sem tilheyrir öðrum
þjóðum. Telja Filippseyingar að Kín-
verjar hafi með þessu brotið Alþjóða
hafréttarsáttmálann sem Kína er þó
aðili að, líkt og hinar þjóðirnar. Kín-
verjar virðast því ekki veigra sér við
að brjóta alþjóðlega samninga sem
þeir hafa skrifað undir ef það þjónar
hagsmunum þeirra sjálfra. Af hverju
ættu Kínverjar að hegða sér með
öðrum hætti hér á landi ef þeir fá að
byggja upp hafnaraðstöðu á austan-
verðu landinu líkt og talað hefur ver-
ið um?
Á sama tíma og utanríkisstefna
Kínverja virðist brjóta gegn alþjóð-
legum samningum þá stunda stjórn-
völd í landinu mannréttindabrot
heima fyrir. Grundvallarmann-
réttindi eins og skoðana- og funda-
frelsi eru fótum troðin; þeir sem
aðhyllast hugmyndafræði sem ríkis-
valdið samþykkir ekki eru jafnvel
settir í fangelsi. Eftirfarandi er frá-
sögn flóttamannsins Qian Ming,
40 ára Kínverja og meðlims í Falun
Gong, úr síðasta tölublaði Guard-
ian Weekly en hann var hnepptur í
sex ára fangelsi í Kína á síðasta ára-
tug vegna skoðana sinna: „Ég var í
fangelsi í sex ár. Fyrst var ég í þrjú ár
í endurmenntunarbúðum þar sem
þeir reyndu að heilaþvo mig. Við
vorum látnir vinna í þrettán og hálf-
an tíma á dag, sjö daga vikunnar, og
stundum einnig á nóttunni. Maður
gat ekkert – verðirnir voru með raf-
stuðskylfur. Seinni hluta fangelsis-
vistarinnar var ég í fangelsi. Heila-
þvotturinn var verri þar. Við vorum
sextán í litlum klefa. Mér var skipað
að sitja beinn á litlum stól frá sex á
morgnana til ellefu á kvöldin. Ef ég
hreyfði mig var ég barinn. Sumir
fanganna misstu vitið – þeir afbáru
ekki þessa meðferð, þetta var of mikil
grimmd.“ Qian Ming losnaði úr fang-
elsi árið 2010 og flýði til Taílands.
Hjá kínverska ríkisvaldinu virðist
tilgangurinn helga meðalið sama
hverjar afleiðingarnar eru; aðal-
atriðið er aukinn styrkur ríkisins og
kínverskra fyrirtækja – í Kína eru oft
og tíðum óljós skil á milli ríkisvalds-
ins og einkafyrirtækja. Þessi upp-
gangur er öðru æðri, meðal annars
mannréttindum sem Vesturlanda-
búar telja sjálfsögð til handa hverj-
um manni. Á þessa tilgangshyggju
má hengja þá speki sem kennd er við
ítalska stjórnspekinginn Machiavelli
að brot á siðferðisreglum séu rétt-
lætanleg ef þau eru „nauðsynleg“ til
að ná ákveðnum markmiðum. „Af-
staðan fyrir tíð Machiavellis var að
siðferðislögmálin væru ofar öllu. Ef
siðferðislögmálin voru brotin var það
miður en ráðamenn voru auðvitað
aðeins mannlegir. Hin nýja makíavel-
íska afstaða var sú að brot á siðferðis-
lögmálunum væru réttlætanleg þegar
þau væru nauðsynleg.“
Þetta sama kínverska ríkisvald
og brýtur alþjóðlega hafréttarsamn-
inga og mannréttindi borgara sinna
bankar nú upp á á Íslandi í von um
aukinn áhrifamátt, bæði hér innan-
lands og eins vegna siglingaleiðanna
úti fyrir ströndum landsins. Líkt og
Einar Benediktsson segir ættum
við að minnsta kosti, og til að orða
áhyggjurnar varlega, að „staldra“
við þennan áhuga Kínverja áður en
við leyfum þeim að seilast til þeirra
áhrifa sem þeir kæra sig um í gegn-
um ýmiss konar viðskiptasamninga.
Árni Páll öruggur
n Svo virðist sem Árni Páll
Árnason sé nokkuð öruggur
með sigur í formannskjöri
Samfylk-
ingarinnar
þótt Jóhanna
Sigurðardótt-
ir og hennar
lið hafi barist
af miklum
krafti gegn
honum. Finnst mörgum sem
Guðbjart langi lítið í for-
mennskuna. Þá háir honum
hin harða deila við hjúkrunar-
fræðinga á Landspítalanum.
Árni Páll þykir koma betur út á
fundum. Tala menn um auð-
mýkt og lítillæti. Segja sumir
að það besta sem fyrir hann
hafi komið hafi verið þegar
Jóhanna henti honum út úr
ríkisstjórn.
Össur með Árna
n Langvarandi en vel fald-
ar væringar á milli Össurar
Skarphéðinssonar og Jóhönnu
Sigurðardóttur virðast hafa
brotist út í formannsslagnum
því að allur vængur Össurar
hefur sameinast um að styðja
Árna Pál Árnason. Fyrir utan
Össur sjálfan, sem hefur
drjúgan hulduher um allt land
í flokknum, fara þeir Björgvin
G. Sigurðsson, gamall fram-
kvæmdastjóri flokksins, Ásta
R. Jóhannesdóttir, forseti Al-
þingis, að ógleymdum Krist-
jáni L. Möller hamförum og
setja allt sitt lið á Árna Pál.
Starfsmenn
Guðbjarts
n Athygli vekur að þeir sem
eru harðastir í kosningabar-
áttunni fyrir Guðbjart Hann-
esson um
formanns-
stólinn í Sam-
fylkingunni
eru allir með
einum eða
öðrum hætti
hagsmuna-
tengdir honum gegnum störf
fyrir annaðhvort hann eða
ráðuneytið. Harðsnúnasti
kjarninn er þau Gunnar Svav-
arsson, sem stýrir fyrir Guð-
bjart undirbúningi að nýj-
um Landspítala, Gunnar
Axel Axelsson og Anna Sigrún
Baldursdóttir, sem eru póli-
tískir aðstoðarmenn hans,
Runólfur Ágústsson, sem hef-
ur verið stjórnarformaður
Vinnumálastofnunar, sem er
undir velferðarráðherra, og
loks Bryndís Ísfold Hlöðvers-
dóttir, sem er launaður starfs-
maður framboðsins.
Tryggvi Þór í hættu
n Tryggvi Þór Herbertsson
virðist hafa flogið of nálægt
sólinni með því að storka
Kristjáni Þór Júlíussyni og
bjóða sig fram í 1. sætið,
sem Kristján hefur átt árum
saman. Kristján Þór hefur
afráðið að kenna áskorand-
anum erfiða lexíu, því hann
hefur dregið í framboð Val-
gerði Gunnarsdóttur, skóla-
meistara á Laugum, sem
endasendist um allar sveitir
og skráir gamla nemendur og
kunningja til þátttöku í próf-
kjörinu svo mörgum finnst
nóg um. Heimamenn telja að
hún sé næstum því örugg í
annað sæti.
Strákarnir geta
borið höfuðið hátt
Slíkt kostar nátt-
úrulega peninga
Bjarki Sigurðsson, fyrrverandi landsliðsmaður, var sáttur í leikslok þrátt fyrir tapið. – DV Ása Atladóttir hjá Landlæknisembættinu vill kenna almenningi að meðhöndla lúsasmit. – DV
Þegar alræðisríki bankar„Mér var skipað að
sitja beinn á litlum
stól frá sex á morgnana til
ellefu á kvöldin.
S
kömmu eftir að þjóðarbú-
skapurinn hrundi til grunna
vegna siðleysis og græðgi
fjár- og stjórnmálastétta
þjóðarinnar uppgötvuðu
æðri menntastofnanir hennar – þær
sömu og höfðu menntað meðlimi
þessara stétta – að e.t.v. væri rétt að
námsefni innihéldi grundvallarat-
riði um siðferði og ábyrgð, þar sem
þessi prinsipp virtust aldrei hafa
íþyngt fyrrnefndum þjóðfélagsstétt-
um. Ef nemendur koma siðlausir að
heiman, sem virtist hafa verið raun-
in, væri kannski ekki of seint í rass-
inn gripið að vekja athygli þeirra, á
milli kúrsa í lagatækni og listrænni
bókfærslu, á þessari undirstöðu lýð-
ræðislegra þjóðfélaga.
Ég veit ekki hvort orðið hefur af
framkvæmd þessara hugmynda eða
hvort þær eru jafn steindauðar og
lagabálkarnir, sem gerðu fjársvika-
starfsemi hrunsins mögulega, eru
enn sprelllifandi.
Bastarðurinn
Auk siðgæðis- og ábyrgðarskortsins,
sem einkennir hina andlegu eyði-
mörk hrunskynslóðarinnar, er þriðja
karaktereinkennið – eins konar
bastarður hinna tveggja – sjúklegur
viljaskortur til að viðurkenna mis-
tök, að maður hafi haft rangt fyrir
sér. Þessi þvermóðska er svo svæsin
að jafnvel þegar um er að ræða hlut-
læga ábyrgð – þú berð ábyrgð hvort
sem þér sjálfum eða undirmönnum
þínum er um að kenna – er viðhorfið
eins og snúið roð í hundskjafti, eins
og rannsóknarskýrsluhöfundar vita
eftir viðtölin við þá tólf ráðamenn
sem skýrslan sakaði um að hafa
sýnt af sér vanrækslu í aðdraganda
bankahrunsins.
Stjórnmálamenn allra tíma hafa
ávallt verið tregir til að biðjast afsök-
unar, enda hafa flestir þeirra háar
hugmyndir um sig sjálfa. Nútíma
kjósendur gera sér hins vegar grein
fyrir að það að geta viðurkennt mis-
tök krefst kjarks og ráðvendni, eig-
inleika sem enginn góður leiðtogi
getur verið án.
Allir hinir gera það!
En það dugar ekkert hálfkák. Annað-
hvort tekur maður ábyrgð eða ekki.
Ummæli íslensks „flugdólgs“ í ný-
legri grein DV af gefnu tilefni er
ómótstæðilegt dæmi um þver-
móðsku íslenskra embættismanna í
þessum efnum, en „flugdólgurinn“
var héraðsdómari – dómari, af öllum
starfsgreinum!
Maðurinn, sem „var gripinn öl-
æði um borð í Flugleiðavél og sló
meðal annars nokkra áhafnarmeð-
limi, viðurkenndi í viðtali við DV“
þegar atvikið gerðist fyrir nokkrum
árum, að „hann hefði átt við áfeng-
isvandamál að stríða og að hann
hefði verið „fullur og leiðinlegur.“ En
… segir hann svo „hitt er annað mál
að flugfreyjurnar voru óþarflega við-
kvæmar. Ég var bara leiðinlegur, full-
ur maður … Það er fullur Íslending-
ur í hverri flugvél sem fer til útlanda
á vegum Flugleiða svo ég var engin
undantekning …“
„Hann sagðist hafa haft það fyrir
vana um árabil að „ferðast fullur“ og
hafi til þessa sloppið við vandræði
vegna þess.“
Leitt hvað þú ert vitlaus
Starf mannsins gefur alveg sérstakt
tilefni til nánari skilgreiningar á um-
mælum hans:
„[F]lugfreyjurnar voru óþarflega
viðkvæmar …“ Ergó, eins og Garðar
Gíslason hæstaréttardómari hefði
sagt, „mér þykir leitt hvað þú ert
vitlaus …“ Þetta er hin svokallaða
„ekki-afsökun“. „Ekki-afsakanir“
eru notaðar þegar fólk vill bæta úr
ástandinu án þess að í raun sýna
auðmýkt, iðrun eða loforð um að
endurtaka ekki misgjörðina. Með
öðrum orðum, tilraun til að njóta
góðs af afsökunarbeiðni án þess að
eiga það skilið.
„Það er fullur Íslendingur í hverri
flugvél sem fer til útlanda á vegum
Flugleiða svo ég var engin undan-
tekning,“ Þetta er „gullna rétt-
lætingin“ eða „allir hinir gera það“.
Þessi röksemdafærsla, sem notuð
hefur verið frá örófi alda til að afsaka
siðferðislegt misferli, byggist á þeirri
meingölluðu forsendu að siðferðis-
legt eðli hegðunar batni í hlutfalli
við fjölda þeirra sem gerast sekir um
hana og ef „allir gera það“ þá er líka
allt í lagi að þú gerir það.
Hryðjuverkamælikvarðinn
„Hann sagðist hafa haft það fyrir
vana um árabil að „ferðast fullur“ og
hafi til þessa sloppið við vandræði
vegna þess.“ Margir halda fram, eins
og dómarinn gerir, að ósiðleg hegð-
un geti ekki við röng ef hún veldur
engu mælanlegu tjóni. Þessi algenga
röksemdafærsla, „Brattabrekkan“,
er sérlega lævís og háskaleg rökvilla
því hún mælir siðferði hegðun-
ar með hliðsjón af afleiðingunum.
Fyrr en varir hefur maður tileinkað
sér „tilgangurinn helgar meðalið“-
siðferðis kerfið, öðru nafni nefnt
„hryðjuverkamælikvarðinn“.
Holótt lögfræðikennsla
Ofangreindar útskýringar héraðs-
dómarans bera vott um persónu-
legan siðgæðishörgul og holótta
lögfræðikennslu. Augljóst er
að dómarinn, sem og íslensku
embættis mennirnir tólf – sem
starfslýsingu sinni samkvæmt báru
ábyrgð á atburðum sem þeir lýstu
sig ábyrgðarlausa af – eru af Napó-
leanska skólanum, sem kennir að
„… hörfa aldrei, draga aldrei neitt til
baka … viðurkenna aldrei mistök.“
En við vitum öll hvernig fór fyrir
Napóleon Bonaparte og sárar lexíur
síðasta áratugar ættu að hafa sýnt
okkur nauðsyn þess að auk „fílunn-
ar“, sem Garðar Gíslason kenndi
laganemum af mikilli snilld, séu
nemendur – sérstaklega þeir sem
hyggjast starfa við að leggja dóma,
hvað þá refsidóma, á hegðun sam-
borgara sinna – skólaðir í undir-
stöðuatriðum siðfræði, með sérstaka
áherslu á þá skoðun skoska heim-
spekingsins David Hume, að sið-
gæði byggist ekki á niðurstöðum
okkar eigin röksemda.
Valdhafarnir í Bröttubrekku
Leiðari
Ingi Freyr
Vilhjálmsson
ingi@dv.is
Aðsent
Íris Erlingsdóttir
Fjölmiðlafræðingur
Útgáfufélag: DV ehf. Stjórnarformaður: Ólafur M. Magnússon Ritstjóri: Reynir Traustason (rt@dv.is) Fréttastjóri: Ingi Freyr Vilhjálmsson (ingi@dv.is) Umsjón helgarblaðs: Ingibjörg
Dögg Kjartansdóttir (ingibjorg@dv.is) Umsjón innblaðs: Kristjana Guðbrandsdóttir (kristjana@dv.is) Framkvæmdastjóri og vefstjóri DV.is: Jón Trausti Reynisson (jontrausti@dv.is)
Sölu- og markaðsstjóri: Heiða B. Heiðarsdóttir (heida@dv.is) Umbrot: DV Prentun: Landsprent Dreifing: Árvakur DV á netinu: www.dv.is
F R J Á L S T, Ó H Á Ð D A G B L A Ð
Heimilisfang
Tryggvagötu 11
Hafnarhvoli, 2. hæð
101 Reykjavík
FRÉTTASKOT
512 70 70 DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð. Notkun á efni blaðsins er óheimil án samþykkis.
512 7000
512 7010
512 7080
512 7050
AÐALNÚMER
RITSTJÓRN
ÁSKRIFTARSÍMI
AUGLÝSINGAR
14 23. janúar 2013 Miðvikudagur
„Margir halda fram,
eins og dómarinn ger-
ir, að ósiðleg hegðun geti
ekki við röng ef hún veldur
engu mælanlegu tjóni.