Dagblaðið Vísir - DV - 31.05.2013, Qupperneq 32

Furðufiskar
við Ísland
Þegar sjómenn veiða fisk sem þeim
þykir torkennilegur eða þekkja ekki
koma þeir gjarnan með eða senda
fiskinn til Hafrannsóknastofnunar­
innar til greiningar, að sögn Jón­
björns Pálssonar, sérfræðings á Haf­
rannsóknastofnun. Hann gefur hér
dæmi um nokkrar slíkar tegundir
sem veiðst hafa undan ströndum
Íslands. Sumar þessara tegunda eru
sannkallaðir furðufiskar.
Hringháfur
(Galeus melastomus)
Hringháfur er fremur mjósleginn,
smávaxinn háfur. Hann gýtur
eggjum í pétursskipi. Hann gýt­
ur þeim þó ekki strax og þau eru
fullmynduð, heldur þroskast þau
nokkurn tíma í hrygnunum og
hafa allt að 13 pétursskip fundist
samtímis í einni hrygnu.
Eyjasurtla
(Linophryne maderensis)
Stuttvaxinn og smá­
vaxinn. Hrygnur
eru með veiði­
stöng á enni sem
er 30,5 til 36 millí­
metra löng. Kúlu­
laga ljósfæri á enda
veiðistangar er án þráða út frá end­
anum en tveir þræðir, án hliðar­
greina eru á efri hluta kúlunnar.
Hængar eru að líkindum dverg­
vaxnir og eru áfastir hrygnunum
en þeir hafa enn ekki fundist.
Græni marhnútur
(Taurulus bubalis)
Fremur smávaxin marhnútategund
með stóran og breiðan haus. Litur
er mjög breytilegur eftir umhverfi,
oft ólífubrúnn á baki og liðum með
fjórum dökkum þverböndum og
gulleitur að neðan. Einnig getur
bakliturinn verið rauðleitur eða
dökkbrúnn, allt eftir því hvað
hentar best sem felulitur.
Batti
(Dibranchus atlanticus)
Framan á hausnum, rétt ofan við
kjaftinn, er skúti og í honum hvílir
keilulaga „beita“ sem er á stöng og
fiskurinn getur teygt nokkuð fram
fyrir kjaftinn. Talið er að hún gefi
frá sér efni sem dragi að bráðina.
Eyruggar eru fremur stórir og
festast á stuttan arm og vísa út frá
fiskinum. Þá notar fiskurinn til að
staulast áfram á botninum en
hann mun lélegur til sunds.
Dílakjafta
(Lepidorhombus boschii)
Dílakjafta líkist mjög frænku sinni
stórkjöftunni, neðri skoltur er þó
ekki jafn áberandi og trjóna er
styttri. Auðþekktust er dílakjafta á
fjórum stórum svörtum dílum eða
blettum á aftanverðum fiskinum,
tveir eru á aftari hluta bakugga og
aðrir tveir á aftari hluta raufarugga.
4 Sjómenn 31. maí–2. júní 2013 Helgarblað
Fráleitt og móðgandi fyrir sjómenn
n Sigmar Þór Sveinbjörnsson er ósáttur við breytingar á sjómannadeginum
U
ndanfarin ár hefur sú þróun
orðið staðreynd að ýmis
bæjar félög blási til sérstakra
stærri hátíða kringum sjó­
mannadaginn og það fellur ekki
öllum vel í geð. Sigmar Þór Svein­
björnsson, fyrrverandi stýrimaður og
núverandi skipaskoðunarmaður, hef­
ur verið harðorður á bloggi sínu í garð
þeirra sem það gera og segir það lítils­
virðingu við sjómenn alla.
Sigmar gagnrýnir til að mynda sér­
staklega sjómannadagsráð Reykja­
víkur, Hafnarfjarðar og Þorlákshafnar
sem hafa fært þennan hátíðisdag sjó­
manna undir það sem kallað er Hátíð
hafsins og Hafnardaga. Það sé með
öllu óviðeigandi að hans mati.
„Með því að uppnefna sjómanna­
daginn Hátíð hafsins er ekki verið að
stuðla að því að sjómannadagurinn
skipi verðugan sess í íslensku þjóðlífi,
því síður eflir það samhug sjómanna
eða kynnir þjóðinni áhættusöm störf
þeirra og mikilvægi. Engan starfandi
sjómann hef ég hitt sem er ánægður
með þessa nafnbreytingu. Nokkrir
segja þetta afleiðingu þess að sum af
stéttarfélögum sjómanna hafa verið
sameinuð stórum landfélögum og
þar með hafa tekið völdin menn
sem hafa lítinn skilning og takmark­
aðan áhuga á sjómannsstarfinu.“
Sigmar minnir á að lög gildi um
sjómannadaginn sem kveði meðal
annars á um að dagurinn skipi
verðugan sess í íslensku þjóðlífi og
efli samhug meðal sjómanna allra.
Þess utan sé dagurinn til að minn­
ast þeirra mörgu sem látið hafa líf­
ið á hafi úti.
„Finnst mönnum það viðeig­
andi að minnast þeirra sjómanna
sem farist hafa á hafi úti og margir
gista hina votu gröf, á degi sem kall­
aður er Hátíð hafsins? Að mínu viti
er þetta fráleitt og móðgandi fyrir
íslenska sjómenn. Þessi gjörningur
sjómannadagsráðs er farinn að
smita út frá sér og sjómenn í hugs­
unarleysi farnir að breyta nafni
dagsins.“ n
Hátíð hafsins í Reykjavík Til eru þeir sem segja of mikið lagt upp úr gleði og sprelli yfir
sjómannadagshelgina og það geri lítið úr því sem dagurinn eigi að snúast um.
D
alvíkingurinn Kristján Eld­
járn Jónsson er kokkur á
frystitogaranum Brimnesi
RE 27 og hefur verið til sjós
í tæp þrjátíu ár, kokkur á
Brimnesinu og meðstjórnandi í Sjó­
mannafélagi Eyjafjarðar. Hann hafði
verið til sjós sem háseti í millilanda­
siglingum áður en hann kláraði
kokkanámið árið 1992.
„Þá var mjög erfitt ástand á
veitingahúsamarkaðinum. Margir
veitingastaðir voru að fara á hausinn
og þegar ég útskrifaðist var ekkert
mikið um að vera í Reykjavík. Þannig
að ég byrjaði á að fara út á land á
veitingastað en svo var ekki vinnu
að fá þannig að ég athugaði með
vinnu á togaranum Björgólfi,“ segir
Kristján um það þegar hann réð sig
á togarann Björgólf sem var gerður
út af Útgerðarfélagi Dalvíkinga. Þar
var Kristján í tæp þrettán ár áður en
hann fór á Brimnesið en mikið hef­
ur breyst frá þeim tíma er hann hóf
sjómennsku.
Margir í land í uppsveiflunni
„Það koma svolitlar sveiflur í þetta út
af fiskverði og gengi sem hefur áhrif
á launin. Á árunum fyrir hrun fóru
margir í land en maður lét sig hafa
það að vera á meðan launin voru
lág. Það var svolítil endurnýjun þá
en maður lét sig hafa það og nú er
þetta orðið eftirsótt aftur,“ segir Krist­
ján og segir minna vera um vertíðar­
stemningu en áður.
„Þetta er ekki eitthvað sem menn
skreppa í, menn ílengjast frekar í
þessari vinnu. Þetta er ekki vertíðar­
stemning eins og var áður og svo fóru
menn að gera eitthvað annað. Í dag
reyna menn að leggja það fyrir sig að
vera sjómenn.“
Spurður hvort litið hafi verið niður
á sjómennskuna á árunum fyrir hrun
svarar hann því neitandi. Launin í
landi hafi verið góð á þeim tíma á
meðan launin úti á sjó lækkuðu sök­
um þess hve gengi íslensku krónunn­
ar styrktist mikið á árunum fyrir hrun.
„Það var í raun og veru ekkert litið
niður á sjómenn sem stétt heldur
voru menn heima hjá sér þegar þeir
voru í landi fyrir mikla vinnu og mikil
laun. Það var nóg að gera, menn fóru
bara í land og nutu þess að vera
heima,“ segir Kristján.
Krefjandi að vera með
fjölbreyttan matseðil
Hann starfaði sem háseti á árum
áður en gerðist síðar meir kokkur,
það hlýtur að vera tvennt ólíkt?
„Þetta er gefandi starf að vera
kokkur en það koma sveiflur í þessu
eins og hjá öðrum en menn taka þá
bara frí. Það er til dæmis krefjandi
að vera með fjölbreyttan mat þessa
30 til 35 daga sem við erum úti á sjó.
Það verður að vera endurnýjun í því
svo menn fái ekki leið á matnum.
Maður reynir að gera það í samvinnu
við mannskapinn, það hefur orðið
endurnýjun á fæðinu frá því hér
áður fyrr,“ segir Kristján og tekur sem
dæmi að þjóðlegi íslenski matur­
inn sé að hverfa hægt og rólega út af
matseðlinum.
Sjómenn kalla eftir hollara fæði
„Þessi íslenski þjóðlegi matur er að
síga út hægt og rólega. Það er svolítill
munur hvort þú býrð í Reykjavík eða
úti á landi. Þú borðar ekki siginn fisk
ef þú býrð í Reykjavík, ekki nema þú
hafir alist upp úti á landi. Það er farið
að verða algengara núna að menn
vilji fá hollara fæði. Það er svolítið
farið að breytast,“ segir Kristján sem
segir það svo sem hafa komið fyrir að
kvöldmaturinn hafi endað á gólfinu
þegar gefið hefur á bátinn.
„Þetta gengur svolítið mikið út á
skipulagningu. Ef veðrin eru leiðin­
leg þá er frekar erfitt að standa í lapp­
irnar og stíga ölduna. Það hefur kom­
ið fyrir að maturinn hafi farið í gólfið
en á svona stóru skipi, eins og Brim­
nesið er, finnur maður ekki mikið
fyrir ölduganginum.“
Ekki á leiðinni í land
Kristján segir sjómenn ávallt horfa
björtum augum til framtíðarinnar og
eiga margir að hans mati von á betri
tímum úti í sjó, meðal annars vegna
þeirra stjórnvalda sem nú eru við
völd á Íslandi. „Ég held að menn séu
alltaf bjartsýnir og menn telja að það
sé eitthvað betra handan við hornið
og við vonum að það verði áfram. Ég
held að meirihlutinn sé bjartsýnni
núna en fyrir kosningar með nýjum
áherslum.“
Þrátt fyrir tæp þrjátíu ár á sjó sér
Kristján fram á að halda áfram sjó­
sókninni. „Ég er að hugsa um að
halda bara áfram, svei mér þá. Ef
maður er með skemmtilegum strák­
um eins og ég þá er alltaf gaman að
vera á sjó.“ n birgir@dv.is
„Gefandi starf
að vera kokkur“
n Þjóðlegu réttirnir á útleið n Sjómenn vilja hollara fæði„Það er til dæmis
krefjandi að vera
með fjölbreyttan mat
þessa 30 til 35 daga sem
við erum úti á sjó.