Dagblaðið Vísir - DV - 03.08.2011, Qupperneq 3

Fréttir | 3Miðvikudagur 3. ágúst 2011
O
rðalagið „beint eða óbeint“
var fellt út úr fyrstu efnis-
grein 34. greinar stjórnar-
skrárfrumvarps sem fjallar
um náttúruauðlindir eft-
ir seinni umræðu stjónlagaráðs um
frumvarp til stjórnlaga. Orðalagið
kom inn í greinina eftir að breytingar-
tillaga um að skeyta orðalaginu inn í
var samþykkt. Þegar sú breytingartil-
laga var samþykkt leit greinin svona
út: „Auðlindir í náttúru Íslands, sem
ekki eru í einkaeigu, eru sameiginleg
og ævarandi eign þjóðarinnar. Eng-
inn getur fengið þær, eða réttindi
tengd þeim, til eignar eða varanlegra
afnota og því má aldrei selja þær eða
veðsetja, beint eða óbeint.“
Orðalagið var sett inn til að árétta
enn frekar að ekki yrði heimilt að
veðsetja kvóta en eftir að orðalaginu
var breytt vilja sumir hverjir meina
að það muni gefa útgerðarmönnum
tækifæri til að halda áfram að veð-
setja kvótann óbeint. Það væri til
dæmis gert með því að binda kvót-
ann við fiskiskip og veðsetja svo skip-
ið en ekki kvótann sjálfann.
Tillagan kom seint fram
„Þetta er tillaga sem kemur mjög
seint fram, fólk hefur litlar upplýs-
ingar. Þetta er eitthvað sem lítur vel
út á yfirborðinu,“ sagði Silja Bára
Ómarsdóttir, formaður A-nefndar
sem sá meðal annars um auðlinda-
mál, um breytingatillöguna sem
samþykkt var eftir fyrri umræðu
með átján atkvæðum gegn þremur.
Nefndirnar þrjár höfðu hins vegar
vald til að gera breytingartillögur eft-
ir fyrri umræðu um frumvarpsdrög
og það nýtti A-nefndin sér.
„Þegar þú kemur með orðalag
sem getur haft efnislegar afleiðingar,
þá er bara mjög erfitt að taka ábyrgð
á því á tveimur dögum, að það hafi
þær afleiðingar sem þú vilt,“ sagði
Silja Bára enn frekar en nefndin mat
það svo að ekki væru forsendur til að
setja orðin inn enda hefði það ekki
verið rætt við sérfræðinga.
Hún segir það þó skýrt samkvæmt
frumvarpinu að auðlindirnar megi
aldrei veðsetja. „Ég held að túlkunin
á þessari grein eigi ekkert að breyt-
ast neitt þó að þetta orðalag sé inni,“
sagði Silja Bára.
Telur ekki færi á mistúlkun
„Þetta er góður jarðvegur fyrir góð
lög um auðlind. Það má alltaf deila
um það hversu langt á að fara í
stjórnarskrá að skrifa lög,“ sagði Lýð-
ur Árnason sem fór fyrir breytingar-
tillögunni en hann er sáttur við 34.
greinina eins og hún stendur í frum-
varpinu þó breytingartillagan hafi
dottið út. „Þetta er skýrt eins og þetta
er og þetta ætti ekki að gefa færi á
mistúlkunum,“ sagði Lýður og bætti
við að í dag væru lög um fiskveiði-
stjórnun túlkuð á mismunandi hátt.
Hugmyndin á bak við tillög-
una hafi verið sú að koma í veg fyr-
ir óbeina veðsetningu kvóta líkt og
tíðkist í dag. „Það má ekki, sam-
kvæmt lögum samningsveiða, veð-
setja aflaheimildir en það er gert
með því að hengja á báta,“ segir Lýð-
ur sem vildi í ljósi reynslunnar bæta
þessu orðalagi við. Hann gerir sér
hins vegar grein fyrir því að ólík sjón-
armið séu uppi og að sumir vilji leyfa
verslun með nýtingarrétt í stjórnar-
skrá. „Þetta er bara eins og í pólitík,
sumt fæst í gegn og annað ekki.“
Lýður sagði einnig að nokkrir full-
trúar hefðu reiknað með því að fyrn-
ingarleið eða eitthvert annað kerfi
tæki við af núverandi kerfi. „Ég veit
bara ekkert hvað tekur við,“ sagði
Lýður hins vegar hreint út.
n Orðalagið „beint eða óbeint“ fór inn og út úr drögunum
n Telja ákvæði í núverandi frumvarpi nógu skýrt
„Þetta er skýrt eins
og þetta er og
þetta ætti ekki að gefa
færi á mistúlkunum.
Sáttur Lýður kveðst vera sáttur við 34.
greinina þó breytingartillagan hafi dottið út.
Skýrt Silja Bára segir það skýrt að
auðlindirnar megi aldrei veðsetja.
Hafa áhyggjur
af óbeinum
veðsetningum
Björn Reynir Halldórsson
blaðamaður skrifar bjornreynir@dv.is
Ótti Óttast er að útgerðar-
menn finni tækifæri til að fara á
svig við stjórnarskrána með því
að veðsetja kvóta óbeint.500 gyltur drepnar
Gunnar hjá Stjörnugrís sem segist
ekki sjá hvernig hægt sé að snúa ferl-
inum með einföldum hætti. Um sé
að ræða mjög flókinn feril að hans
mati. Í þessu tilviki er ekki um ein-
falda verksmiðju að ræða sem hægt
sé að skila til baka eins og hún var
þegar tekið var við henni.
„Við erum bara með ákveðið
magn og höfum verið að sinna því.
Þetta var tekið út og reksturinn var
tvinnaður saman við reksturinn okk-
ar. Þetta hefur slæm áhrif á rekstur-
inn hjá okkur og ófyrirsjáanlegar af-
leiðingar á framleiðslu á svínakjöti.
Það er að segja ef þetta verður skrúf-
að til baka,“ segir Geir Gunnar sem
telur líklegt að verð muni hækka ef
allt fer á versta veg og búunum lokað.
Í kjölfarið mun líklega verða skortur
á svínakjöti sem mun leiða til verð-
hækkunar á neytendamarkaði.
Kom á óvart
Geir Gunnar segir að úrskurður-
inn hafi komið sér algjörlega í opna
skjöldu. „Núna er orðið ár síðan.
Þeir leyfðu þetta fyrst en ógilda þetta
núna,“ segir Geir sem upplýsir að
reksturinn sem slíkur sé með gerólík-
um hætti miðað við það sem áður
var. Búið er að breyta rekstrinum að
Brautarholti með þeim hætti að þar
er engin framleiðsla lengur eftir að
öllum gyltunum var slátrað. Þar er
einungis uppeldisaðstaða. Á Hýru-
mel er hins vegar mjög lítil uppeld-
isaðstaða, mun minni en áður var.
Breytingar voru gerðar að ósk
Matvælastofnunar samkvæmt Geir
Gunnari og var til að mynda búi Staf-
holtsveggja, sem var uppeldisbú og
tilheyrði Hýrumel, lokað tiltölulega
fljótt vegna kröfu frá stofnuninni.
Þetta var gert á grundvelli aðstöðu
og dýraverndar. Samkvæmt Gunn-
ari var því öllu slátrað og búinu lok-
að. Að Brautarholti var eins og fyrr
segir gyltunum slátrað og er þar eng-
in framleiðsla lengur. Að sögn Geirs
Gunnars voru margir hlutir sem þar
spiluðu inn í. Umhverfismál, slæm
aðstaða dýra, lélegur stofn auk þess
sem ekki var pláss fyrir þá fram-
leiðslu inni hjá Stjörnugrís.
Ef ákvörðun áfrýjunarnefndar
Samkeppniseftirlitsins fær að standa
er ljóst að það mun valda nokkrum
vandkvæðum fyrir alla aðila máls-
ins. Samkeppniseftirlitið þarf að
ákveða til hvaða aðgerða hægt sé að
grípa svo unnt sé að ógilda samrun-
ann. Þar sem aðgerðir á borð við þá
að slátra heilum bústofni eru óaft-
urkræfar þyrfti því eftirlitið að mæla
með aðgerðum til að jafna út þær
aðgerðir sem Stjörnugrís hefur grip-
ið til nú þegar. Því gæti Stjörnugr-
ís meðal annars neyðst til að láta af
hendi dýr úr eigin stofni til að bæta
upp fyrir þau dýr sem slátrað var að
Brautarholti. Bankinn mun væntan-
lega fá búin tvö aftur í hendurnar. Í
hvaða standi búin verða á eftir að
koma í ljós. Búin eru ekki lengur rek-
in eins og tvær rekstrareiningar eins
og áður var, áður en búin voru seld til
Stjörnu gríss.
Áfram í meðferð áfrýjunar-
nefndar
Geir Gunnar segir að Stjörnugrís
muni áfrýja niðurstöðu Samkeppnis-
eftirlitsins um ógildingu samrunans.
Þegar Stjörnugrís skilar inn sinni
áfrýjun er ljóst að nefndin þarf að
taka málið aftur til skoðunar með
athugasemdir Stjörnugríss til hlið-
sjónar. Páll Gunnar segir að Sam-
keppniseftirlitið muni í framhaldinu,
verði ákvörðunin staðfest af áfrýjun-
arnefnd, taka það til sérstakrar skoð-
unar hvort eftirlitið þurfi að fylgja
ógildingunni eftir. Það er að segja
hvort eftirlitið þurfa að mæla fyrir
um einhverjar tilteknar aðgerðir nái
ógildingin fram að ganga. Slíkt sé aft-
ur á móti ekki tímabært að fullyrða
um á þessu stigi því allar líkur séu á
að málið komi aftur til kasta áfrýjun-
arnefndar.
Skrifleg rökstudd kæra skal ber-
ast áfrýjunarnefndinni innan fjög-
urra vikna frá því að aðila máls var
tilkynnt um ákvörðun Samkeppnis-
eftirlitsins, eins og segir á heimasíðu
eftirlitsins. Þar kemur einnig fram að
úrskurður nefndarinnar skuli liggja
fyrir innan sex vikna frá áfrýjun.
Afleiðingar
Ljóst er, eins og kemur fram í máli
Samkeppniseftirlitsins, að salan á
búunum tveimur til Stjörnugríss
skekkir stöðu samkeppnismála hvað
varðar svínabú hér á landi. Stjörnu-
grís var stærsti aðilinn á markaðn-
um fyrir samrunann en eftir að hann
gekk í gegn er Stjörnugrís með yfir 60
prósent af markaðnum. Í dag er búið
að breyta rekstri búanna með þeim
hætti að búin tvö geta ekki starfað
sjálfstætt yrði þeim skilað í dag. Engin
stofn er lengur til staðar að Brautar-
holti og getur tekið fleiri mánuði að
byggja upp nýjan stofn. Á Hýrumel
er svo önnur staða, en þar getur búið
ekki starfað án utanaðkomandi upp-
eldisaðstöðu vegna þeirra breytinga
sem gerðar hafa verið. Þar er fram-
leiðsla á svínakjöti fyrir hendi en
mjög lítil uppeldisaðstaða.
Ljóst er að ef búin tvö verða lögð
niður muni framleiðsla á svínakjöti
hér á landi minnka. Aðilar innan
svínaræktunar telja að þetta sé lík-
leg niðurstaða ef áfrýjunarnefnd
Samkeppniseftirlitsins staðfestir úr-
skurðinn um að ógilda samrunann.
Slík niðurstaða getur þá leitt til hærra
verðs til neytenda. Stjörnugrís myndi
þá til að mynda framleiða svipað
magn og áður en til samrunans kom
en fá hærra verð fyrir sínar afurðir.
Þetta er vegna þess að heildarfram-
leiðsla mun minnka í svínarækt á Ís-
landi. Það verða því neytendur sem
tapa á þessari undarlegu atburðarás
sem hefur átt sér stað í svínarækt hér
á landi.
Gyltunum slátrað Öllum gyltunum var slátrað í búinu að Brautarholti.