Dagblaðið Vísir - DV - 08.11.2013, Blaðsíða 26

26 Umræða 8.–10. nóvember 2013 Helgarblað
A
ð undanförnu hefur farið
fram mikil umræða á Al-
þingi og úti í samfélaginu
um framtíð vísindarann-
sókna á Íslandi í ljósi
þess niðurskurðar sem fyrsta fjár-
lagafrumvarp ríkisstjórnar Fram-
sóknarflokks og Sjálfstæðisflokks
boðar.
Helming hagvaxtar má rekja til
grunnrannsókna
Í grein sem birtist nýlega í Frétta-
blaðinu og er skrifuð af fjölda vís-
indamanna við Háskóla Íslands
kemur fram að bandarísk samtök
leiðtoga í viðskiptum og menntun
hafa komist að þeirri niðurstöðu að
helminginn af hagvexti Bandaríkj-
anna eftir seinna stríð megi rekja
beint til grunnrannsókna sem að
stærstum hluta er fjármagnaður
af opinberum rannsóknasjóðum.
Finnar ákváðu líka í sínum
þrengingum fyrir tveimur áratugum
að leggja áherslu á menntun og
grunnrannsóknir til að auka gæði
grunnvísinda og auka nýsköpunar-
starfsemi.
Hér á landi hefur sömuleiðis ver-
ið rætt um mikilvægi þess að auka
nýsköpunarstarf með sama hætti.
Rannsóknatengd nýsköpun er þar
gríðarlega mikilvæg enda leiðir hún
til verðmætasköpunar og atvinnu
og aukinna skatttekna.
Á Íslandi hafa samkeppnis-
sjóðirnir alltaf verið lítið hlutfall af
framlagi hins opinbera til vísinda-
starfsemi eða um 15%. Á hinum
Norðurlöndunum eru framlögin
miklu hærri og þessi tala 30–50% af
framlagi hins opinbera til vísinda-
starfsemi.
Rannsóknasjóður er mikilvæg-
asti vísindasjóður landsins og út-
hlutar fjármagni til vísindarann-
sókna samkvæmt alþjóðlegu mati
á gæðum verkefna. Sjóðurinn hef-
ur notið þess að búa við pólitíska
sátt árum saman enda hefur ríkt
almennur skilningur á mikilvægi
hans í samfélaginu öllu. Loks tókst
á þessu ári að styrkja fjármögnun
til Rannsóknasjóðs þegar bætt var
við 550 milljónum við þær 800 sem
áður voru í sjóðnum sem var hluti
af fjárfestingaráætlun fyrri ríkis-
stjórnar. Þannig var sjóðurinn kom-
inn í sömu stöðu og hann var fyrir
hrun og þvert á stjórnmálaflokka.
Nú virðist hins vegar orðin breyting
á – núverandi ríkisstjórnarflokkar
líta ekki á rannsóknir sem forgangs-
verkefni.
Engin ný verkefni 2014 og 2015
Í fjárlagafrumvarpi núverandi ríkis-
stjórnar er gert ráð fyrir því að þessi
viðbótarfjármögnun verði dregin til
baka sem gengur þvert á stefnumót-
un Vísinda- og tækniráðs sem hefur
gert ráð fyrir eflingu samkeppnis-
sjóða á Íslandi.
Það er að grípa um sig örvænting
innan raða vísindafólks sem sér
fram á minnkandi framlag í rann-
sóknasjóðina næstu þrjú árin. Til
marks um það er að í ályktun sem
öllum þingmönnum barst frá 147
vísindamönnum á dögunum kemur
fram að með fyrirhuguðum niður-
skurði munu 30–40 ársverk ungra
vísindamanna tapast. Í umræðunni
hefur einnig komið fram að verði
niðurskurðurinn að veruleika
munu engin ný verkefni fá stuðning
á árunum 2014 og 2015. Þetta bitnar
helst á ungum vísindamönnum sem
eru að hasla sér völl sem geta ekki
beðið í eitt eða tvö ár eftir að sjóður-
inn rétti úr kútnum. Það er því hætt
við því að rannsóknar nemar þurfi
að hætta í miðju kafi, að samfellan
í verkefnunum sem hafa staðið með
góðri framvindu í mörg ár rofni og
að gríðarlegir fjármunir og mót-
framlög erlendis frá tapist.
Við gætum því þurft að horfa á
okkar öflugustu framhaldsnema
og okkar dugmestu nýdoktora flýja
land. Viljum við ekki halda í okkar
unga og vel menntaða fólk? Viljum
við ekki njóta liðsinnis þeirra sem
eru að ljúka námi erlendis við að
þróa og þroska íslenskt samfélag inn
í framtíðina? Til þess þarf framtíðar-
sýn varðandi rannsóknartengda ný-
sköpun á Íslandi sem núverandi
mennta- og menningarmálaráð-
herra virðist því miður skorta.
Ríkisstjórnin ber ábyrgðina
Ég tók þetta mál upp á Alþingi á
mánudaginn var. Þar kom fram að
mennta- og menningarmálaráð-
herra hefur því miður engan skiln-
ing á því sem hann er að gera. Í
máli hans reyndi hann að verja sig
með vanda ríkissjóðs. Það gengur
að sjálfsögðu ekki þegar ríkisstjórn-
in hefur þegar hent út um glugg-
ann milljörðum til að létta gjöldum
af auðmönnum. Það er röng for-
gangsröðun. Ríkisstjórnin verður
að líta í eigin barm í leit að brostn-
um forsendum.
Útlitið er ekki bjart því lítill áhugi
virðist vera á að hlúa að þeim sprot-
um sem verið er að sinna í þágu
rannsókna og vísindastarfs um allt
land. Ekki er annað að sjá en að ný
ríkisstjórn ætli að stela voninni frá
okkar góða vísindafólki og hafi ekki
upp á neitt annað að bjóða. n
Ríkisstjórnin stelur voninni
„Viljum við
ekki halda í
okkar unga og vel
menntaða fólk?
Kjallari
Svandís
Svavarsdóttir
þingflokksmaður VG
Mynd StEfán KaRlSSon
A
ðalumræðuefni stjórn-
málanna eftir valdaskipt-
in og framlagningu nýs
fjárlagafrumvarps hefur
verið heilbrigðismálin
og fyrst og fremst slæmt ástand á
Landspítalanum. Ríkisstjórn Sam-
fylkingar og VG taldi á sl. ári komið
að því, að það þyrfti að hefja upp-
byggingu á Landspítalanum og í
heilbrigðiskerfinu. Niðurskurði
væri lokið. Frambjóðendur stjórn-
arflokkanna höfðu stór orð um það
að verja þyrfti auknu fjármagni
til heilbrigðismála. Vigdís Hauks-
dóttir, þingmaður Framsóknar,
gaf stærsta kosningaloforðið í því
efni. Hún sagði að Landspítalinn
mundi fá 12–13 milljarða til viðbót-
ar, ef Framsókn kæmist til valda.
Það urðu því mikil vonbrigði, þegar
fjárlagafrumvarpið sá dagsins ljós
og í ljós kom, að Landspítalinn og
heilbrigðismálin fengu engar nýj-
ar fjárveitingar. Þvert á móti var um
stöðnun að ræða og framlögum til
tækjakaupa á Landspítala var kippt
út. Einnig hefur sameining heil-
brigðisstofnana úti á landi mælst
mjög illa fyrir meðal heimamanna.
Það vantar framtíðarsýn
Það er ljóst, að ef Ísland ætlar að
halda heilbrigðiskerfi sínu áfram
í fyrsta flokki, þá verður að hefja
uppbyggingu í heilbrigðismálum.
Það verður að verja verulega auknu
fjármagni til málaflokksins. Það
þarf aukið fjármagn til viðhalds
og tækjakaupa og til reksturs svo
unnt sé að bæta kjör lækna, hjúkr-
unarfólks og annarra starfsmanna.
Gerist þetta ekki er hætt við, að
heilbrigðiskerfið missi áfram lækna
og hjúkrunarfólk úr landi. Auk þess
vantar framtíðarsýn. Starfsfólkið
þarf að hafa trú á framtíð Landspít-
alans og heilbrigðiskerfisins á Ís-
landi. Ef haldið verður við fyrri
áform um byggingu nýs Landspít-
ala hefur starfsfólkið að einhverju
að keppa og trúir á framtíð spítal-
ans. En ef fallið verður frá áformum
um byggingu nýs spítala er hætt
við, að vonleysi grípi um sig. Það
er mjög erfitt og kostnaðarsamt að
lappa upp á gamla húsnæðið. En
það er hins vegar unnt að dreifa
nýframkvæmdum á lengri tíma en
áður var ráðgert.
Biðlistar eftir
hjúkrunarheimilum lengjast
Undanfarið hafa biðlistar eftir
rými á hjúkrunarheimilum verið
að lengjast. Ástæðurnar eru eink-
um tvær: Tvíbýlisstofum hefur víða
verið breytt í einbýlisstofur og lítið
hefur verið byggt af nýjum hjúkr-
unarheimilum. Nýlega tilkynnti
heilbrigðisráðherra, að hann hefði
stöðvað byggingu 88 rúma nýs
hjúkrunarheimilis í Reykjavík, sem
velferðarráðherra fyrri ríkisstjórn-
ar hafði samþykkt og Reykjavíkur-
borg einnig. Formaður borgarráðs,
Dagur B. Eggertsson, sagði af þessu
tilefni, að þetta kæmi sér mjög illa
fyrir Reykvíkinga, þar eð biðlist-
ar eftir rými á hjúkrunarheimilum
væru lengstir í Reykjavík. Yfir 100
eldri borgarar bíða nú eftir rými á
hjúkrunarheimili í Reykjavík. Og
biðtími eftir rými er tæpir fjórir
mánuðir.
Það er stefna ríkis og Reykja-
víkurborgar, að eldri borgarar
geti verið sem lengst í heimahús-
um. Heimaþjónusta á að stuðla að
því að svo geti verið. Heimahjúkr-
un vinnur mjög gott starf en starf-
semin er undirmönnuð og á erfitt
með að komast yfir að sinna öllum
þeim eldri borgurum og sjúkling-
um, sem þarf að sinna. Bæta þarf
við hjúkrunarfólki svo auðveldara
verði að sinna þeim eldri borgur-
um, sem vilja vera heima. Félags-
leg heimaþjónusta er einnig mjög
mikilvæg, svo sem þrif, aðstoð við
þvotta, eldun og innkaup. Þegar
eldri borgarar hafa nýtt öll úrræði,
sem eru í boði fyrir þá sem vilja búa
heima og heilsan bilar eiga þeir rétt
á vist á hjúkrunarheimilum. Rými
á hjúkrunarheimilum eru alltof fá,
biðlistar of langir. Það er nauðsyn-
legt að gera strax átak í byggingu
nýrra hjúkrunarheimila. n
Mikill skortur á hjúkrunarrými„Yfir 100 eldri
borgarar
bíða nú eftir rými á
hjúkrunarheimili í
Reykjavík
Kjallari
Björgvin Guðmundsson
formaður kjaranefndar Félags eldri borgara í Reykjavík