Hagskýrslur um sveitarsjóðareikninga - 01.01.1959, Blaðsíða 10

8
Mikill hluti viðskipta sveitarfélaganna er þess eðlis, að engan veginn er augljóst,
á hvern veg þau skuli færð. Töluverður hluti þeirra útgjalda, sem sveitarfélag hefur á
reikningsárinu, eru ekki endanleg gjöld fyrir það, heldur eru þau endurgreidd síðar. Þá
myndast og einhliða kröfur á sveitarfélag á einu tímabill, sem verða að útgjöldum á öðru
tímabili. Útgjöld til framfærslumála, menntamála, löggæzlu, vegamála, landbúnaðarmála
o.s.frv. er hægt að bókfæra á marga vegu. Það er hægt að færa þau brúttó í gjaldahlið
rekstrarreiknings og allar endurgreiðslur í tekjuhlið. Það er hasgt að færa þau nettó í
gjaldahlið, þ.e. heildarútgjöld að frádregnum' endurgreiðslum. Þá er og hægt að draga
frá í gjaldahlið endurgreiðslur á útgjöldum' sama árs, en færa endurgreiðslur á útgjöld-
um fyrri ára til tekna. Er þetta sú aðferð, sem eyðublað Hagstofunnar gerir ráð fjrrir.
Að lokum má svo færa þau útgjöld ein tii gjalda, sem talin eru endanleg, að svo miklu
leyti sem það er hægt, en færa afturkræf útgjöld til skuldar viðkomandi aðila, og koma
þau þá fram sem hreyfing á eignabreytingareikningi og á efnahagsreikningi. Þetta er tek-
ið fram til að sýna, að mikið skortir á, að samræmi sé í bókhaldi sveitarfélaganna, með-
an sveitarfélögin fara hver sína leið í þessu efni. Þetta dæmi er ekki valið af handa-
hófi, því að einmitt þetta atriði hefur verið eitt helzta vandamálið við úrvinnslu reikn-
inganna, enda er mjög mikilvægt, að samræmi sé í færslu reikninga hvað þetta snertir.
Þessi mál standa og í nánu samhaadi við það'meginatriði, hvort bókhaldið skuli byggt upp
á hreinum rekstrarfræðilegum grundvelli eða með sjóðreikningsfyrirkomulagi. Hvenær á að
telja útgjöld til gjalda, - þá er þau eru greidd eða á þeim tíma, er þau raunverulega
falla til sem gjöld? Æskilegast hefði verið að hafa eyðublaðið undir sveitarsjóðsreikn-
inga á rekstrarfræðilegum grundvelli, en Hagstofan taldi það ekki fært vegna hinna mörgu
smáu sveitarfélaga, og er því aðeins útsvarsliður eyðublaðsins settur upp á rekstrar-
fræðilegum grundvelli. Við úrvinnslu reikninga.hefur hins vegar verið leitazt við að
taka meira tillit til hins rekstrarfræðilegar sjónarmiðs, þ.e. að aðgreina rekstrartekjxir
og rekstrarútgjöld frá eignabreytingu. I töflum þeim, er birtar eru í þessu hefti, er
tekju- og gjaldareikningi því skipt 1 rekstrarreikning og eignabreytingareikning, þ.e.
rekstrartekjur og aðrar tekjur (eignabreytingar), rekstrarútgjöld og önnur útgjöld (eigna-
breytingar). Mismunur tekju- og gjaldahliðar rekstrarreiknings, þ.e.. rekstrarafgangur,
er færður á eignabreytingareikning. Afskriftum er aiveg sleppt á rekstrarreikningi og
þær ekki talin útgjöld, en hins vegar koma þær sums staðar fram aem breytingar á eigna-
liðum í efnahagsreikningi. Að öðru leyti vísast í töflurnar sjálfar, einkum töflu IV og
skýringar við hana aftar i þessum inngangi til giöggvunar á því, hvað felst í einstökum
liðum rekstrartekna og rekstrarútgjalda.
Við því má búast, að rekstrarafgangur samkvæmt töflum þessa heftis sé stundum annar
en fram kemur í reikningum eins og sveitarstjórnir hafa endanlega gengið frá þeim. Þá má
og ekki gera ráð fyrir, að fullt samragmi verði milli eignabreytinga og efnahagsreiknings
í töflum frá ári til árs. Stafar það, eins og áður segir, af ófullkomnú bókhaldi sveit-
arfélaganna svo og af ónákvæmum' og röngum-frágangi reikninga til Hagstofunnar, o.fl.
Auk eyðublaðs undir aðalreikning sveitarsjóða, gerði Hagstofan ný eyðublöð undir
reikninga þeirra fyrirtækja og stofnana sveitarfélaga, sem hafa bókhald sitt aðskilið’
frá bókhaldi sveitarfélagsins og sérstakux efnahagsreikningur er gecrður fyrir. Voru
þessi eyðublöð send sveitarstjómum með aðaleyðublaðinu og þess óskað, að þau yrðu út-
fyllt á tilskilinn hátt og send Hagstorfunni. Þessi eyðublöð eru á rekstrarfræðilegum
grundvelli, en ekki með sjóðreikningsfyrirkomulagi. Þau eru tvenns konar, fylgiskjal A
og fylgiskjal B. A fskj. A skal færa reikninga hafnarsjóða, en á fskj. B reikninga allra
annarra fyrirtsekja og stofnana sveitarfélaga. Það, sem sagt er hér að framan almennt um
færslu sveitarstjóma á aðalreikningunum, gildir einnig um færslu þessara reikninga, nema
hvað þeir vom yfirleitt vexr frá gengnir en aðalreikningamir. Sérstaklega var algengt
ósamræmi milli aðalreikninga sveitarfélaga annars vegar og reikninga fyrirtækja þeirra
hins vegar. Plestar stærri breytingarnar, sem Hagstofan gerði á reikningum sveitarfélaga,
voru til leiðréttingar á slíku ósamræmi. Stafar það án efa m.a. af því, að sinn hvor að-
ilinn hefur oft fært aðalreikning sveitarfélags og reikninga fyrirtækis þess, og hefur
ekki verið skeytt um að samræma færsluraar. Paeírslur á viðskiptum sveitarsjóðanna við
eigin fyrirtæki koma víða fyrir 1 aðalreikningum, og í efnahagsreikningum sveitarsjóðanna