Dagblaðið Vísir - DV - 13.08.2008, Blaðsíða 22

miðvikudagur 13. ágúst 200822 Umræða
Strætisvagnar Reykjavíkur voru
stofnaðir fyrir nær 80 árum síðan.
Ráðist var í að koma á fót stórum
flota yfirbyggðra fólksflutningabíla
til að þjóna borgarbúum. Bílarnir
voru smíðaðir í Reykjavík og byrjuðu
að flytja farþega á milli staða í októb-
er árið 1931.
Sá stórhugur sem einkenndi upp-
byggingu almenningssamgangna á
höfuðborgarsvæðinu á sínum tíma
er nú svipur hjá sjón. Afturför og
hnignun er það sem einkennir okk-
ar tíma í þessum efnum, enda virð-
ast ákvarðanirnar stundum teknar af
fólki sem hefur litla sem enga teng-
ingu við aðrar samgöngur en eig-
in einkabíl – nú eða ráðherrabíla,
einkabílstjóra og Saga Class. „Einka-
bíllinn hefur fyrir löngu sigrað,“ er
haft eftir einum þeirra sem efla eiga
strætó. Er að undra hvert stefnir?
Ég veit ekki hvort gerðar hafa
verið á því vísindalegar kannan-
ir hvaða þjóðfélagshópar nýta sér
helst strætó á því herrans ári ís-
lenskrar misskiptingar 2008. Það er af
sem áður var þegar maður gat raun-
verulega hitt hvern sem er í strætó.
Nú sér maður helst bara eldra fólk
á stangli í íslenskum vagni – gamalt
fólk og fólk af erlendum uppruna.
Stéttaskipting ryður sér alls staðar til
rúms.
Íslendingar víla ekki fyrir sér að
taka sporvagna, neðanjarðarlest-
ir eða strætó í erlendum stórborg-
um. Hér heima er hins vegar unnið
að því að fækka leiðum, skera niður
þjónustu og tryggja að einkabíllinn
sigri og einkavæðingin læsi klónum.
Ef strætó er í erfiðleikum þykir sjálf-
sagt að veikja rekstrargrundvöllinn
enn frekar og tryggja að enn færri
íbúar sjái sér hag í að nýta versnandi
þjónustu. Forsenda þess að auka far-
þegafjölda, tekjur og treysta rekstr-
argrundvöllinn er að auka og efla
þjónustuna svo sem flestir sjái sér
hag í því að njóta hennar og nýta. Í
mörgum borgum er reyndin einmitt
sú: almenningssamgöngur eru þægi-
legri, hraðari og betri leið heldur en
bíllinn, og gera um leið borgina alla
mannvænlegri.
Til að efla almenningssamgöngur
hérlendis er ljóst að ríkisvaldið verð-
ur að taka hlutverk sitt alvarlega og
koma að málum í stað þess að skila
auðu. Þegar strætósamgöngur eru
kerfisbundið molaðar niður í stétt-
skiptu samfélagi kemur það verst
við þá hópa samfélagsins sem ekki
hafa aðgang að heimi forréttinda og
ákvarðana. Hérlendis eru hópar fólks
sem hafa ekkert annað val en að taka
strætó til og frá vinnu, til og frá mat-
vöruverslunum, til og frá þátttöku í
samfélaginu. Lífskjör þeirra og gæði
eru skert enn frekar með niðurlæg-
ingu almenningsþjónustunnar, hvort
heldur er á sviði samgangna, heil-
brigðis, menntunar eða frístunda.
Það kostar alltaf miklu meira að vera
efnaminni – á öllum sviðum.
Að tala um strætó út frá tilteknum
þjóðfélagshópum er hins vegar nöt-
urleg endurspeglun á því samfélagi
stéttaskiptingar sem í auknum mæli
hefur byggst hér upp. Strætó var
aldrei hugsaður fyrir tilteknar stétt-
ir eða hópa; hann var byggður fyrir
alla, rétt eins og heilbrigðisþjónust-
an og menntakerfið. Hversu mörg ár
þurfum við að fara aftur í tímann til
að læra að skilja stórhug og framsýni
fólks sem reyndi að byggja opið sam-
félag jafnréttis? Og hversu mörg ár
fram í tímann þurfum við að horfa til
að skilja að langtum öflugri almenn-
ingssamgöngur er eina vitið til fram-
búðar?
Strætó allra?
ReyniR TRausTason RiTsTjóRi skRifaR. Fiskvinnslufólkið og aðrir íbúar þorpa standa varnarlaus.
Einn á báti
Leiðari
Framvindan í máli Ásmund-ar Jóhannssonar sjómanns frá Suðurnesjum er merkileg. Eft-irlaunaþegi tekur sig til og gerir
það sem marga hefur dreymt um. Hann
er einn í borgaralegri uppreisn gegn
kvótakerfinu. Allir skilja ástæður þess
að sjómaðurinn aldni grípur til þess að
fara kvótalaus á sjó og brjóta þannig
lög. Kvótakerfið hefur rústað afkomu
byggðarlaga vegna þess að breyskir
menn hafa ákveðið að selja kvóta sinn
og yfirgefa staðinn sem áður færði þeim
lifibrauðið. Eftir stendur byggðarlag án
þess sjálfsagða réttar að sækja fisk í sjó.
Dæmið um Flateyri þar sem sægreifi
fór og slökkti ljósin er lýsandi fyrir
þessi örlög. Fiskvinnslufólkið og aðrir íbúar þorpa standa varn-
arlaus gagnvart því ofurvaldi sem kvótaeigendur hafa. Í þessu
fyrirkomulagi felst siðleysið gagnvart öllum þeim sem kosið
hafa sér búsetu í þorpum og bæjum við sjávarsíðuna. Talsmenn
sægreifanna hafa haldið því á lofti að Ásmundur sjómaður hafi
á sínum tíma selt kvóta og hann eigi að skila verðmætinu áður
en hann hafi rétt á að mót-
mæla með þessum hætti.
Þau rök halda illa því hann
seldi hlut í útgerðarfélagi.
Kerfið er vont og það snýst
ekki um persónur. Sægreif-
ar eru hvorki betri né verri
en annað fólk. Þeim er ein-
faldlega rétt það ofurvald að
geta selt fjöregg byggðanna.
Hver er sjálfum sér næst-
ur og þegar persónulegir
hagsmunir eru vegnir á móti
samfélagslegum hagsmun-
um er nokkuð ljóst hvern-
ig fer. En þótt margir dáist
að Ásmundi fyrir uppreisn-
ina gegn kvótakerfinu er enginn annar tilbúinn til að fara sömu
leið. Þingmaðurinn Grétar Mar Jónsson var reiðubúinn til þess
eins að hjálpa honum að landa. Hann fer ekki á sjó til að storka
varðhundum kerfisins fremur en aðrir í klappliðinu. Kerfið sem
drepur afkomumöguleika fólksins á landsbyggðinni fær að vera
áfram. Þannig verður það á meðan Ásmundur er einn á báti.
DómstóLL götunnar
Hvað finnst þér um ástandið á tjörninni?
„mér finnst það frekar slæmt því þetta
er svo skítug tjörn.“
Anna María Daníelsdóttir, 28 ára í
fæðingarorlofi
„við þurfum að hreinsa tjörnina ásamt
því að hreinsa til í borgarstjórninni
líka.“
Guðrún Sigríður Ámundadóttir,
75 ára eftirlaunaþegi
„Ég veit mjög lítið um ástandið á
tjörninni því ég fer sjaldan niður í
miðbæinn þar sem ég bý á álftanesi.“
Árni Guðmundsson, 45 ára
tölvunarfræðingur
„Það er orðið ömurlegt að koma að
tjörninni út af þessu mávageri og
borgin ætti að standa við stóru orðin í
mávamálum og einnig að hreinsa
tjörnina.“
Egill Þorfinnsson, 44 ára athafna-
maður
sanDkorn
n Halldór Ásgrímsson, utanríkis-
ráðherra í þá tíð þegar innrásin var
gerð í Írak, sagði í viðtali við mbl.is
í gær að hann kannaðist ekkert við
að rætt hefði
verið við Breta
um stuðn-
ingsyfirlýsingu
við innrásina.
Frá þessum
viðræðum
og samþykki
við beiðni
Breta er sagt
í grein Vals
Ingimundarsonar í nýrri bók.
Einhverjir kynnu að segja að þetta
kynni að veikja skrif Vals. Aðrir
benda á kenningar um að Halldór
hafi í raun lítið haft um stuðn-
ingsyfirlýsinguna að segja, Davíð
Oddsson, þáverandi forsætisráð-
herra, hafi tekið ákvörðunina og
Halldór þurft að beygja sig undir
hana.
n Félagar í Skagamörkunum,
stuðningsmannafélagi ÍA í fót-
bolta, vöktu athygli með því að
gefa kjúklingasalat fyrir leik liðs-
ins gegn Keflavík í fyrrakvöld. Þar
með svöruðu þeir orðum Guðjóns
Þórðarsonar, fyrrverandi þjálfara
ÍA, sem sagði að menn gerðu ekki
kjúklingasalat úr kjúklingaskít
og þótti skjóta hart á leikmenn
liðsins. Skagamörkin létu þó ekki
nægja að gefa kjúklingasalat fyrir
leik heldur gáfu stuðningsmönn-
um Keflvíkinga smakk þegar leið á
leikinn og tókst þar með að þagga
niður í köllum þeirra meðan þeir
gæddu sér á kjúklingasalatinu. Það
heitir víst að stinga upp í andstæð-
inginn í orðsins fyllstu merkingu.
n Egill Helgason hefur löngum
verið áhugasamur um skipulags-
mál og byggingar. Þannig hefur
hann mikið rætt um miðbæinn
en frétt DV í gær um að fyrirtæki
væru farin að
hætta við að
opna búðir
sínar á Korp-
utorgi varð
honum tilefni
til að fjalla
um leiðirn-
ar inn í og út
úr borginni.
„Ekki hefur maður heyrt neinn
ræða ljótleika eða stærð þessar-
ar byggingar. Allir horfa eins og
í gegnum rör niður á Laugaveg,
en á meðan rísa svona byggingar
á bæjarmörkunum – jú og heilu
hverfin með kassalaga húsum eins
og Grafarholt.“
n Frásögn Stefáns Guðmunds-
sonar af baráttunni fyrir að eiga
samskipti við börn sín hefur vak-
ið mikla athygli. Ljóst er af blogg-
síðum og spjallþráðum veraldar-
vefsins að mörgum þykir mikið
til koma að
Stefán skuli
hafa haft
kjark og
úthald til
að berjast
fyrir dætr-
um sínum
og kunna
að meta að
hann hafi stigið fram og sagt sögu
sína. Má því ljóst vera að margir
bíða spenntir að sjá hverjar verði
lyktir baráttu hans.
LyngháLs 5, 110 Reykjavík
Útgáfufélag: Útgáfufélagið Birtíngur ehf.
Stjórnarformaður: hreinn Loftsson
framkvæmdaStjóri: elín Ragnarsdóttir
ritStjórar:
jón Trausti Reynisson, jontrausti@dv.is
og Reynir Traustason, rt@dv.is
fréttaStjórar:
Brynjólfur Þór guðmundsson, brynjolfur@dv.is
og Þórarinn Þórarinsson, toti@dv.is
auglýSingaStjóri:
ásmundur helgason, asi@birtingur.is
dv á netinu: dv.is
aðalnúmer: 512 7000, ritstjórn: 512 7010,
áskriftarsími: 512 7080, auglýsingar: 512 70 40.
Umbrot: dv. Prentvinnsla: landsprent. Dreifing: árvakur.
dv áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð.
Guðfríður LiLjA
GrétArSDóttir
varaþingmaður
„Íslendingar víla
ekki fyrir sér að
taka sporvagna,
neðanjarðarlestir
eða strætó í erlend-
um stórborgum. “