Lögmannablaðið - 01.12.2001, Síða 9

Jakob R. Möller hrl. var í for-ystu L.M.F.Í. á nokkuð mark-verðum tíma í sögu félagsins,
m.a. sem formaður á árunum 1998-
2000, þegar lokið var endurskoðun
lögmannalaga og fyrstu skrefin
voru stigin við framkvæmd þeirra.
Lögmannablaðið leitaði til Jakobs
um frásögn frá þessum atburðum.
Brást hann ljúflega við og fylgir hér
forvitnileg grein um aðdraganda
að setningu laga nr. 77/1998 og
framkvæmd þeirra.
Forsaga og upphaflegt
frumvarp
Fyrstu heildarlög um lögmenn hér-
lendis voru lög nr. 61/1942, en
áður höfðu ákvæði um lögmenn
verið í réttarfarslögum. Af lögunum
sjálfum er auðráðið, að þau voru
einkum miðuð við starfsemi sjálf-
stætt starfandi lögmanna, sem
veittu almenningi þjónustu. Sama
máli gegnir um hin nýju lögmanna-
lög nr. 77/1998, þótt þau heimili
jafnframt svokallaða innanhússlög-
menn, sem lengi höfðu tíðkazt án
sérstakra lagaákvæða, sjá síðar.
Að þeirrar tíðar hætti hétu lög
61/1942 „Lög um málflytjendur“. Á
þeim voru gerðar nokkrar breyt-
ingar næstu áratugina, en engin
heildarendurskoðun, þótt a.m.k.
tvær tilraunir hafi verið gerðar. Nú-
verandi lögmönnum var minnis-
stæðasta breytingin gerð með lög-
um nr. 24/1995, en þá voru tekin í
lög ákvæði um starfsábyrgðar-
tryggingu lögmanna og skyldu
þeirra til að geyma fé viðskipta-
manna sinna á sérstökum vörzlu-
fjárreikningum. Með þessum lög-
um var einnig afnumin staða
stjórnar Lögmannafélags Íslands
sem dómstóls í vissum deiluefnum
málflytjenda og viðskiptamanna
þeirra, en úrskurðarvald stjórnar
hélzt að öðru leyti óbreytt.
Þorsteinn Pálsson, dómsmála-
ráðherra, fól réttarfarsnefnd haust-
ið 1994 að semja frumvarp að nýj-
um heildarlögum um lögmenn og
hafði nefndin mikið samráð við
lögmenn, hélt með þeim fundi og
hlustaði á rök um mismunandi
efni. Ástæður endurskoðunarinnar
voru ýmsar, lögin þörfnuðust
endurskoðunar, heildarendurskoð-
un á réttarfarslöggjöf var á lokastigi
og dómur Mannréttindadómstóls
Evrópu í máli Sigurðar Sigurjóns-
sonar um félagsskyldu. Einnig var
fyrir dómstólum mál Lögmannafé-
lagsins gegn félagsmanni til heimtu
félagsgjalds, sem lögmaðurinn hélt
fram, að honum væri óskylt að
greiða vegna þess að starfsemi
félagsins væri víðtækari en lög-
mætt væri að krefjast félagsgjalda
fyrir.1 Á meðal lögmanna sjálfra var
á þessum tíma veruleg umræða um
það, hvort áfram ætti að vera
skylduaðild að Lögmannafélaginu
og einnig hvort lögmenn ættu að
halda einkarétti til málflutnings
fyrir dómstólum og jafnvel, hvort
færa ætti einkaréttinn til hags-
munagæzlu fyrir stjórnvöldum og
öðrum úrskurðaraðilum. Sýndist
lögmönnum sitt hvað.
Dómsmálaráðherra tók ákvörð-
un um það, að í frumvarpinu
skyldi byggt á því, að skylduaðild
að Lögmannafélagi Íslands yrði af-
numin, en einkaréttur lögmanna til
málflutnings fyrir dómstólum héld-
ist og tæki raunar til landsins alls
og sérdómstóla, sem ekki hafði
áður verið. Eftirlit með störfum
lögmanna skyldi vera í höndum
þriggja manna Lögmannaráðs, þar
sem LMFÍ tilnefndi einn mann en
ráðherra skipaði hina tvo án til-
nefningar. Vafalaust er, að umræð-
ur meðal lögmanna, m.a. á allfjöl-
mennum félagsfundi gáfu ráðherra
tilefni til þess að telja, að stór hóp-
ur lögmanna, jafnvel meirihluti,
væri fylgjandi afnámi skylduaðild-
ar. Þáverandi stjórnir félagsins,
fyrst undir forystu Þórunnar Guð-
mundsdóttur og síðar Sigurmars K.
Albertssonar, störfuðu ötullega að
því að snúa hinum pólitísku öflum
gegn þessum meginhugmyndum
frumvarpsins. Liður í þeirri vinnu
var samning breytts frumvarps,
sem kynnt var áhrifamönnum, en
þar komu fram allar meginhug-
myndir sem síðar mörkuðu þátta-
skil í meðferð frumvarpsins á
þingi. Voru hugmyndirnar byggðar
á tillögum Þórunnar sem nefndar-
manns í Réttarfarsnefnd og annarri
vinnu, sem fram hafði farið í
nefndinni og sérstakri vinnunefnd
LMFÍ.
Stjórn LMFÍ stóð einnig að viða-
mikilli skoðanakönnun á meðal
lögmanna um margvísleg atriði.
Kom þar skýrt fram, að mikill
meirihluti lögmanna var fylgjandi
skylduaðild að félaginu og einka-
rétti þeirra til málflutnings. Þegar
9Lögmannablaðið
Jakob R. Möller hrl.
Framkvæmd nýrra lögmannalaga
Undirbúningur og reynsla
Jakob R.
Möller, hrl.
Á meðal lögmanna sjálfra
var á þessum tíma veru-
leg umræða um það,
hvort áfram ætti að vera
skylduaðild að Lög-
mannafélaginu. . .