Lögmannablaðið - 01.12.2001, Blaðsíða 21

ásamt Oddi Gíslasyni, síðar banka-
stjóra, teljast fyrstu mennirnir til að
reka lögfræðiskrifstofu og hafa lög-
mannstörf (málflutningsstörf) að
aðalstarfi. Hinn 19. október 1894
birtist svofelld auglýsing í Þjóðólfi,
Ísafold og fleiri blöðum sem þá
voru gefin út:
Einar Benediktsson cand. jur.
flytur mál, innheimtir skuldir, gefur
lögfræðislegar leiðbeiningar.
Heima frá kl. 12 – 2 og 5 – 7. Adr.
„Vinaminni“.
Um og eftir aldamótin 1900
verða talsverð umskipti í íslensku
atvinnulífi með upphafi togaraút-
gerðar. Hefur stundum verið talað
um iðnbyltingu Íslands í þessu
sambandi. Auknum umsvifum og
nýbreytni í íslensku fjármála- og at-
vinnulífi fylgdi aukin eftirspurn eft-
ir lögfræðiþekkingu. Tæpast voru
þó lögfræðiþjónusta og málflutn-
ingsstörf talin mjög lífvænleg
starfsgrein á þessum tíma, þótt
þeim mönnum fjölgaði sem freist-
uðu þess að hafa tekjur af slíkum
störfum. Sjálfstætt starfandi lög-
fræðingum þótti að sér þrengt með
einkarétti hinn tveggja málflutn-
ingsmanna við Landsyfirdóminn
og fór að bera á kröfum um afnám
hans. Fór svo að með lögum nr.
32/1905 var mælt svo fyrir að
hverjum sem leyst hafði af hendi
fullkomið lagapróf, sem aðgang
veitti að embættum hér á landi sem
lögfræðingar skipuðu, gæti ráð-
herra veitt leyfi til málflutnings-
starfa við Landsyfirdóminn. Tók
leyfið þó aðeins til einkamála, en
enn um sinni höfðu hinir tveir mál-
flutningsmenn einkarétt til flutn-
ings sakamála og gjafsóknarmála.
Alls fengu 39 lögfræðingar mál-
flutningsleyfi samkvæmt þessum
lögum. Það er úr þessum jarðvegi
sem Málflutningsmannafélag Ís-
lands er sprottið, enda stóðu marg-
ir þessara manna að stofnun fé-
lagsins þann 11. desember 1911.
Það voru öðrum fremur tveir
menn sem áttu frumkvæði að
stofnun félagsins, þeir Eggert
Claessen (1877 – 1950) og Sveinn
Björnssonar (1881-1852), síðar
ríkisstjóri og fyrsti forseti lýðveldis-
ins. Boðuð þeir til stofnfundar
þann 27. nóvember 1911 og fram-
haldsstofnfundar þann 11. desem-
ber næst þar á eftir og er venjulega
miðað við þann dag sem afmælis-
dag félagsins, enda lauk þá stofn-
fundinum. Fyrsta gerðabók félags-
ins er glötuð og er því næsta lítið
vitað um störf félagsins allt fram til
1925. Þess má þó geta að í tilefni
af 25 ára afmæli félagsins á árinu
1936 var gefið út lítið kver eftir
Theodór B. Líndal, síðar prófessor,
sem ber heitið Máflutningsmanna-
félag Íslands 25 ára. Hefur þetta rit
að geyma yfirlit um söguna til
1936, auk þess sem þar eru teknar
upp orðrétt stofnfundagerðirnar.
Er þetta kver Theodórs ómissandi
heimild um sögu félagsins fyrstu
árin. Af stofnfundagerðunum verð-
ur m.a. ráðið að stofnfélagar voru
17 og höfðu aðeins fáir þeirra mál-
flutning að aðalstarfi.
Í fyrstu lögum félagsins kemur
þetta fram um tilgang félagsstofn-
unarinnar:
(1. gr.) Tilgangur félagsins er að
gæta hagsmuna málflutnings-
manna, efla góða samvinnu milli
þeirra og stuðla til þess, að þeir
fylgi sömu reglum um borgun fyrir
störf sín.
(2.gr.) Til þess að geta orðið
meðlimur félagsins, verða menn að
hafa tekið embættispróf í lögum og
fást við málflutningsmannsstörf, þó
þau séu eigi aðalstörf.
Af heimildum verður ráðið að
það voru einkum tvö mál sem
félagið beitti sér fyrir í upphafi. Í
fyrsta lagi að samþykkja sameigin-
lega lágmarksgjaldskrá. Var það
raunar fyrsta verkefni félagsins
eftir stofnun þess. Í öðru lagi að
vinna að því að settar yrðu skorð-
ur við því, að lögfræðikandidatar
beint frá prófborðinu gætu orðið
„yfirréttarmálflutningsmenn”. Var
það sjónarmið félagsins að heppi-
legt væri að menn hefðu fengið
nokkra verklega æfingu áður en
þeir fengju slíkt leyfi. Á árinu 1913
fékk félagið því framgengt, að bor-
ið yrði fram frumvarp á Alþingi
sem gerði ráð fyrir þessu og varða
það síðar að lögum nr. 17/1913. Af
fyrstu lögunum og fyrstu verkefn-
um félagsins verður ráðið að til-
gangur þess var fyrst og fremst að
gæta hagsmuna málflutnings-
manna í víðasta skilningi, en síður
að starfa að almennum faglegum
málefnum lögfræðinga.
Fleira mun þó hafa búið undir
en hrein hagsmunabarátta. Þannig
mun samvinna málflutningsmanna
hafa verið mjög í molum áður en
félagið var stofnað. Theodór B.
Líndal segir í riti sínu frá 1936:
Þeir sem muna þá daga, er fé-
lagið hóf göngu sína, hafa skýrt
svo frá, að sá hafi verið háttur
málflutningsmanna að torvelda
hver öðrum störfin sem mest.
Lítilfjörlegir formgallar, t.d. ef
innsigli stefnuvotta vantaði und-
ir birtingarvottorð, voru notaðir
til þess, að málum yrði vísað frá
dómi. Mótmæli gegn umboði
þóttu sjálfsögð og ekki þótti
ástæða til að mæta í nokkrum
rétti án stefnu og fyllsta stefnu-
frests. Ef til vill er þetta eitthvað
orðum aukið, en það mun ekki
vera mikið. Sama er að segja
um orðbragðið í sóknar- og
varnarskjölum. Mikill hluti
þeirra voru persónulegar meið-
ingar, háð og hótfyndni. Er sagt
að venja þessi í öllu orðbragði
væri orðin svo rík, að almenn-
ingur hafi varla talið mál sóma-
samlega flutt, nema málflutn-
ingsmennirnir væru sektaðir fyr-
ir meiðyrði og ósektaður mál-
flutningsmaður átti fárra skjól-
stæðinga völ.
Þetta mun mjög hafa breyst til
hins betra eftir stofnun félagsins.
Er ljóst að í hugum margra hlaut
félagið jafnframt að gegna því hlut-
verki að auka félagslega samheldni
og stéttarvitund málflutnings-
manna og virðingu þeirra gagnvart
hvorum öðrum, auk þess að efla
samvinnu þeirra um lögfræðileg og
fagleg málefni í víðari skilningi.
21Lögmannablaðið