Öldrun - 01.05.2005, Page 6

6 www.oldrun.net ÖLDRUN – 23. árg. 1. tbl. 2005
Fylgikvillar
Fylgikvillar geta fylgt öllum aðgerðum þrátt fyrir að
allt sé gert til þess að halda þeim í lágmarki, en á rann-
sóknartímabilinu er talið að tíu sjúklingar hafi fengið
blóðtappa eftir aðgerð. Rétt er að benda á að eftir að
nýju blóðþynningarlyfin (low molecular heparin) komu
á markað árið 1992 hafa aðeins tvö tilfelli blóðtappa
greinst. Sjö sjúklingar fengu skaða á taug, en í fæstum
tilfellum var um varanlegan skaða að ræða.Tuttugu
sjúklingar fengu fylgikvilla frá hjarta- og blóðrásarkerfi
svo sem gáttatif, hjartabilun og blóðrásarþurrð í heila.
Tvær sýkingar greindust á þessu tímabili vegna
klasasýkla og til þess að uppræta þær varð að skipta um
gerviliðinn. Einn sjúklingur lést í kjölfar aðgerðar. Aðrir
fylgikvillar voru minni háttar svo sem ofnæmisviðbrögð
við lyfjum og óþægindi frá meltingarfærum.
Umræða
Gerviliðurinn frá Exeter var þróaður og framleiddur
í Englandi árið 1970. Í tímanna rás hafa orðið breytingar
á yfirborði liðarins svo og á hönnun bollans sem settur
er í mjaðmargrindina. Aðgerðartækni og fyrirbyggjandi
aðgerðir vegna sýkinga hafa verið nánast þær sömu
þessi 18 ár sem rannsóknin nær til. Fyrirbyggjandi
sýklalyfjagjöf og teygjusokkar hafa verið notaðir í öllum
aðgerðum. Árið 1992 breytast forvarnir við blóðtappa til
hins betra með nýju lyfi sem hefur minnkað áhættu á
blóðtappa eftir skurðaðgerðir umtalsvert. Fimm reyndir
skurðlæknar gerðu 99% aðgerðanna og nota þeir sömu
eða mjög svipaða tækni við aðgerðina. Sams konar bein-
sement sem notað er til að festa gerviliðinn var notað
allan tímann (Galacos). Ábendingar aðgerða eru svip-
aðar hér á Akureyri og í öðrum norrænum löndum. Þó
er slitgigt algengari sem orsök aðgerða hér og er það í
samræmi við þá staðreynd að slitgigt er algengari á
Íslandi. Það sem gerir þessa könnun sérstaka er það að
hægt var að fylgja öllum sjúklingum eftir og því teljum
við að niðurstöður okkar séu jafnvel áreiðanlegri en
annarra erlendra rannsókna (Murray, Britton og Bul-
strode, 1997).
Hlutfall enduraðgerða sem er helsti mælikvarði á
árangur gerviliðsaðgerða er lágt á bæklunardeild
FSA miðað við birtar erlendar (http://www.jru.ort
hop.gu.se) og íslenskar rannsóknir. Einnig er ljóst að
þessi góði árangur hefur farið batnandi á síðustu árum.
Fylgikvillar við aðgerðir á bæklunardeild FSA eru
svipaðir eða færri en í öðrum birtum rannsóknum, þó
er hlutfall sýkinga mun lægra (Williams, Fitzpatrick,
Hajat, Reeves, Stimpson, Morris o.fl., 2002).
Ályktun
Árangur gerviliðsaðgerða hér á Íslandi er góður og
a.m.k. jafngóður og í öðrum birtum erlendum rann-
sóknum. Því er hægt að fullyrða að á bæklunardeild
FSA er veitt góð þjónusta. Hlutfall sýkinga er með því
lægsta sem þekkist. Þessi góði árangur næst ekki nema
með samhentu, vel þjálfuðu starfsfólki og öruggum
starfsreglum. Ljóst er að fleiri gæðarannsóknir þarf að
gera og nú stendur til að halda áfram á þessari braut og
gera rannsóknir þar sem sjúklingum er fylgt eftir til
framtíðar og kanna árangurinn út frá sjónarhóli sjúk-
linga.
Heimildir
Murray, D. W., Britton, A.R. og Bulstrode, C. J. (1997). Loss to follow-up matters.
Journal of Bone and Joint Surgery Br., 79, 254-257.
Sótt af Netinu 11.04.05 http://www.jru.orthop.gu.se/
Williams, O., Fitzpatrick, R., Hajat, S., Reeves, B.C., Stimpson A., Morris, R.W. o.fl.
(2002). Mortality, morbidity, and 1-year autcomes of primary elective total
hip arthroplasty. Journal of Arthroplasty, 17, 165-171.
Tafla 1.
Orsakir enduraðgerða á gerviliðum í mjöðm:
Konur/ - Lær-
Fjöldi /karlar Endur- Bolli leggs-
(fjöldi) aðgerðir (nærhluti) hluti
(fjarhluti)
Allar orsakir 37 12/25 13 17 7
Los 26 8/18 10 13 3
Brot á fjarhluta 2 1/1 1 0 1
Endurtekin
liðhlaup 7 1/6 0 4 3
Sýkingar 2 2/0 2 0 0
DVALARHEIMILIÐ
– ÁS –
HVERAGERÐI