Öldrun - 01.05.2005, Page 8

8 www.oldrun.net ÖLDRUN – 23. árg. 1. tbl. 2005
Sjúklingar sem njóta hjúkrunar vegna aðgerða á
mjöðm hafa annaðhvort gengist undir gerviliðsað-
gerð á mjöðm eða fengið beinbrot á mjöðm.
Slitgigt er algengasta ástæða gerviliðsaðgerðar á
mjöðm hjá öldruðum.
Algengar ástæður fyrir broti á mjöðm er fall sem
orsakast af lélegu næringarástandi, hreyfingarleysi,
heilabilun eða öðrum sjúkdómum.
Um 95% mjaðmarbrota verða hjá fólki sem er 50
ára og eldra.
Hjúkrun við gerviliðsaðgerðir felst í góðum undir-
búningi með tilliti til fyrra heilsufarsástands, getu
sjúklings og aðstæðna og að fyrirbyggja mögulega
fylgikvilla aðgerðar.
Við beinbrot skiptir miklu að meta næringarástand
og annað heilsufar sjúklinga og bregðast við því.
Hjúkrun eftir aðgerðir felst í að fyrirbyggja mögu-
legar aukaverkanir og auka hæfni sjúklings til end-
urhæfingar.
Gerviliðsaðgerðir gefa oft góðan árangur og bæta
heilsu. Þar sem vitað er að mjaðmarbrot á efri
árum minnkar lífsgæði er mjög mikilvægt að vinna
að forvörnum á breiðum grundvelli og gera allt sem
hægt er til að koma í veg fyrir beinbrot.
Hagur og ástand sjúklinga sem fara í aðgerð á
mjöðm er mjög misjafn eftir því hvort um er að ræða
gerviliðsaðgerðir eða aðgerðir vegna beinbrota. Hið
sama gildir um hjúkrun við þessar aðstæður. Hér
verður fjallað um hjúkrun sjúklinga vegna aðgerðar á
mjöðm samkvæmt þessari skiptingu.
1. Hjúkrun sjúklinga sem gangast
undir gerviliðsaðgerð
Þegar sjúklingur hefur í samráði við lækni sinn
ákveðið að gangast undir gerviliðsaðgerð á mjöðm er
hann oftast orðinn þjáður af verkjum sem hafa farið
versnandi, er með stirðleika í mjöðminni og stórlega
skerta hreyfigetu. Þetta ástand hefur haft áhrif á lífs-
gæði sjúklings um langa hríð og þess vegna er hann oft-
ast fremur fús að fara í aðgerð þótt ákvörðunin sé í
flestum tilvikum erfið. Langalgengasta ástæða fyrir því
að sjúklingar gangast undir gerviliðsaðgerð er slitgigt.
Slitgigt er algengasti bæklunarsjúkdómurinn og
einn af fjórum sjúkdómum sem valda bæklun hjá eldra
fólki. Slitgigt hefur í för með sér rýrnun og eyðingu á
liðbrjóski, en einnig breytingar á aðlægum vefjum eins
og beinum og liðpokum. Slíkt hefur í för með sér stirð-
leika, breytingar á liðum og liðstöðu og verki. Þeir eru í
byrjun mest áberandi við álag, en verða oftast meira
samfelldir og sárari þegar fram líða stundir. Þá er að-
gerð oft eina úrræðið til hjálpar (Black, Hawks, og
Keene, 2001; Helgi Jónsson, 2004).
Hvað getur sjúklingur gert sjálfur til
hjálpar meðan hann bíður aðgerðar?
Manneskja sem þjáist af slitgigt og bíður aðgerðar á
mjöðm vegna þess, getur gert ýmislegt til þess að draga
úr verkjum og vanlíðan. Hún getur tileinkað sér lífsstíl
sem gerir henni lífið auðveldara, minnkar vanlíðan og
lengir tímann áður en til aðgerðar kemur. Því miður er
Hjúkrun sjúklinga vegna
aðgerða á mjöðm
Ingibjörg S. Guðmundsdóttir,
hjúkrunarfræðingur á öldrunar-
lækningadeild L-3 LSH Landakoti