Öldrun - 01.05.2005, Qupperneq 22

22 www.oldrun.net ÖLDRUN – 23. árg. 1. tbl. 2005
Með auknum möguleikum á meðferð fjölmargra
sjúkdóma verður æ nauðsynlegra að gera sér grein fyrir
hvernig sjúklingarnir meta líðan sína fyrir og eftir með-
ferð, þ.e. heilsutengd lífsgæði, því að flestir vilja ekki
aðeins bæta árum við lífið, heldur gæða árin betra lífi.
Því er nauðsynlegt að finna jafnvægi milli lífsgæðanna
og umfangs meðferðar og þess gagns sem hún gerir.
Þeir sem láta sig velferð og öryggi aldraðra varða
þurfa að huga bæði að hinum efnislegu og huglægu lífs-
gæðum, sem kunna að skipta mismiklu máli í hugum
fólks. Fyrir lækni, sérstaklega geðlækni, skipta hug-
lægu þættirnir mestu máli þó að ýmsir efnislægir þættir
hafi afgerandi áhrif á þá. Fjárhagslegt öryggi og gott
húsnæði eru nauðsynlegur rammi til að skapa vellíðan
og lífsfyllingu, sem eru heilsutengd lífsgæði.
Heilsutengd lífsgæði fjalla um líðan fólks með tilliti
til sjúkdóma þess, slysa og meðferðar. Læknismeðferð
getur lengt líf og bætt gæði þess lífs sem ólifað er, auk
þess sem hún hefur áhrif á ýmis atriði sem mæld verða
á lífeðlis- eða lífefnafræðilegan hátt. Bætt lífsgæði er jafn
mikilvægt markmið og önnur markmið heilbrigðisþjón-
ustunnar. Tilgangurinn með því að mæla lífsgæði er að
reyna að meta áhrif heilsufars og meðferðar á líf fólks í
víðara samhengi en því einu sem læknar mæla í dag-
legu starfi. Mat á lífsgæðum er mikilvægt til þess að
gera sér grein fyrir líðan fólks og hugsanlegri notkun
þess á heilbrigðisþjónustunni, en hún er háðari
almennri líðan fólks en þeim sjúkdómum sem það
hefur.
Við hófum rannsóknir á heilsutengdum lífsgæðum
hér á landi árið 1993. Til er mikill fjöldi mælitækja,
prófa, til slíkra rannsókna. Völdum við nokkur slík sem
hafa verið mikið notuð erlendis ásamt einu heimatil-
búnu til að finna hvaða próf hentaði best hérlendis eða
til að þróa nýtt próf til að meta heilsutengd lífsgæði og
breytingar á þeim. Niðurstaðan varð nýtt almennt próf
sem hægt er að nota fyrir ýmsa mismunandi hópa fólks,
á mismunandi aldri, með mismunandi sjúkdóma á mis-
munandi stigi o.s.frv., HL-prófið, sem hefur reynst
áreiðanlegt og réttmætt (Júlíus K. Björnsson, Kristinn
Tómasson, Snorri Ingimarsson og Tómas Helgason,
1997; Tómas Helgason, Júlíus K. Björnsson, Kristinn
Tómasson og Snorri Ingimarsson, 1997). Mælitækið
var þróað á árunum 1993-1997 með aðstoð 150 einstak-
linga sem þreyttu öll prófin. Þetta var heilbrigt fólk í
fullu starfi hjá opinberri stofnun, fólk sem leitaði til
Á síðasta aldarfjórðungi hafa lífs-
gæði verið vaxandi þáttur í
umræðunni í velferðarþjóð-
félögum Vesturlanda,
ekki síst lífsgæði aldraðra,
fatlaðra og sjúklinga.
Lífsgæði eru bæði persónubundin og efnisleg. Þausíðarnefndu, sem tengjast lífsgæðakapphlaupinu, er
hægt að meta hlutlægt þó að deila megi um með hvaða
kvarða eigi að mæla þau og hvað teljist viðunandi á
hverjum tíma. Líðan og lífsfylling eru hins vegar per-
sónubundin lífsgæði, sem ekki verða metin svo viðun-
andi sé nema af einstaklingnum sjálfum með huglægu
mati. Þrátt fyrir það er ekki nóg að svara spurningunum
hvernig líður þér og hvernig er heilsan, þó að það séu
grundvallarspurningar í sambandi við heilsutengd lífs-
gæði. Svör við slíkum almennum spurningum nægja
ekki til að greina á milli hópa fólks eða til að bera saman
árangur mismunandi meðferðarforma. Til þess að það
sé hægt er nauðsynlegt að búa til mælitæki, sem byggja
á stöðluðum spurningum um ýmsa þætti persónubund-
inna lífsgæða og heilsu, þ.e. heilsutengdra lífsgæða, svo
sem almenns heilsufars, sjálfsbjargargetu, lífsfyllingar
og líðanar.
Heilsutengd lífsgæði
aldraðra
Tómas Helgason,
prófessor, dr.med