Málfregnir - 01.11.1992, Blaðsíða 23

Málfregnir - 01.11.1992, Blaðsíða 23
fyrst. En er hann vissi að Jón var sár, þá hljópu þeir báðir úr loftinu eftir honum. En Ólafur var þá undan borinn en niðmyrkurá. Sneru þeir þá aftur í loftið og bundu um sárið. Lét Jón lítt yfir og var á fótum. Leituðu þeir eftir Ólafi um morguninn og fengu hann eigi upp spurðan. Jón geymdi sín lítt, fór í bað og drakk inni fyrst. Sló þá í verkjum og lagði hann niður. Hann andaðist Agnesarmessu og var jarð- aður að Kristskirkju þar sem nú sönghússveggurinn er. Gissur hafði út gripi þá, er hann hafði átt, um sumarið eftir. Annað dæmi er úr Hákonar sögu Há- konarsonar, einnig eftir Sturlu Þórðar- son. Hún er til í ýmsum handritum og ber nokkuð á milli. Ég tek hér stutt- an kafla úr útgáfunni í Fommanna sögum IX. bindi, 1835, bls. 453. Þar er komist svo að orði (stafsetningin mín): Um vorið er á leið bjuggu þeir ferð sína, konungur og hertogi, úr Björgvin, austur í Víkina, og efnuðu til vetursetu í Ósló. Þeir héldu báðir saman jól um veturinn. Þessi var einn vetur hins þriðja tugar ríkis Hákonar konungs. En eftir jólin hélt sinn hjúkólf hvor þeirra og drukku þó jafnan báðir saman á kveldum. Ljóst er af þessu að hjúkólfur hefir verið einhvers konar samkoma og virðist eftir frásögn Sturlungu að dæma hafa verið eitthvað svipaður því sem nú er kallað „partí“ eða „teiti“ og jafnvel samkomu- staðurinn sjálfur. Orðið bendir til sam- kvæmis hjúa eða starfsmanna og hefir þá auðvitað verið minna í það borið en veislur höfðingja. Dæmið úr Páls sögu biskups hér á eftir skírskotar ef til vill til þess. Þar er talað um hjúkólf í óeigin- legri merkingu og á líklega að leggja áherslu á hógværð og lítillæti höfundar, eða skyldi hann vera að hugsa um skvald- ur? Ég tek hér upp fáein orð úr 12. kapítula í sérútgáfu Einars Ól. Sveins- sonar 1954, bls. 27, en stafsetningin er mín og setning greinarmerkja: Páll biskup var svo mikill gæfu- maður að honum gengu nálega allir hlutir að sólu hinn fyrra hlut ævi sinnar, og þá hann svo það — sem nú má nökkuð heyra í hjúkólfi þeirrar frásögu er eg hefi frá sagt eigi marga hluti hjá því sem efni eru til — að hann þótti öllum mönnum ástgoði. í Orðabók Blöndals er orðið hjúkólfur auðkennt sem úrelt mál og sagt merkja tvennt: ‘klúbbur; veitingahús’. Orðabók Menningarsjóðs (útg. 1983) skýrir það með orðunum „samkvæmi, mannfagn- aður“. í útgáfu Fornmanna sagna er þess getið við orðið hjúkólfur að eitt handrit Hákonar sögu hafi orðið húskólfur í staðinn. Ég hefi ekki hugað að því sér- staklega, en það er þá eina dæmið sem mér er kunnugt um þetta orð sem ætti að vera samheiti hins. Það styður einungis það sem ég sagði áðan að hjúkólfur (og húskólfur) hafi verið eins konar hjúa- gleði eða starfsmannaveisla. Þú ert nú eflaust orðinn þreyttur á öllum þessum tilvitnunum, Ottó minn, en mér fannst ég verða að leggja þær á borðið sem fylgiskjöl svo að þú tækir frekar mark á mér. Ég get ekki annað séð en orðið kólfur hafi verið til í okkar ágæta máli í svipaðri merkingu og ‘klúbbur’ á sjálfu blómaskeiði bók- menntanna, og er þá nokkuð að því að nota það svo? Eins og ég sagði, hefi ég nú gengið með það sjálfur árum saman 23

x

Málfregnir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Málfregnir
https://timarit.is/publication/1146

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.