Feykir - 17.04.1985, Blaðsíða 9

8/1985 FEYKIR 9
Tunú Tómassott hjá Veiðiméiastofitun:
„Hægt að veiða 500-1000 tonn
á ári af vatnasilungi hér á íslandi”
Helgina fyrir páska og framan
af páskavikunni var haldið
námskeið á Hólum í Hjaltadal
um nýtingu silungs. Blaða-
maður Feykis brá sér yfir að
Hólum einn námskeiðsdaginn
og fylgdist með þátttakendum
og ræddi við Tuma Tómasson
fiskifræðing hjá Veiðimála-
stofnun, en hann var einn
þriggja leiðbeinenda á nám-
skeiðinu. Hann sagði:
„Námskeiðinu er skipt í fimm
megin þætti, sem eru: 1. Aðfella
net. 2. Veiðni neta og aðrar
veiðiaðferðir. 3. Að leggja net
undir ís. 4. Meðferð og verkun
silungs og 5. að vitja um og taka
upp net.
Þátttakendur, sem eru 19,
fengu kennslu í þessum greinum
og verklega þjálfun eftir þvísem
hægt er að koma henni við á
svona stuttum tíma. Við höfum
t.d. farið og lagt net undir ís og
vitjað um þau, sýnt og kennt
verkunaraðferðir, s.s. söltun,
flatningu í reyk og flökun
silungs. Einnig hafa veriðfluttir
fyrirlestrar um ýmis atriði er að
þessu lúta og margt fleira mætti
reyndar nefna,” sagði Tumi
Tómasson fiskifræðingur.
Verkmenningin týnd
— Hvers vegna námskeið um
nýtingu silungs?
„Ef við lítum á þessa hluti í
sögulegu samhengi til að byrja
með, þá má segja að allt þar til
fyrir fáeinum áratugum hafi
nýting á silungi í íslenskum
vötnum verið all veruleg. Veiði
var mikil og fiskur yfirleitt
vænn. Síðan detta þessar veiðar
að mestu leyti niður vegna
breyttra aðstæðna, þörfin fyrir
silung til matar varð ekki jafn
knýjandi og áður. Núna er því
svo komið að kunnáttan,
verkmenntunin við þessar
veiðar og verkun aflans er að
mestu leyti horfin mönnum á
stórum svæðum.
Hin síðari ár hefur því verið
lögð áhersla á að kenna
mönnum þessar aðferðir á nýjan
leik og þetta gerðist samfara
erfiðleikum í hinum hefð-
bundnu greinum landbúnaðar.
A þessu námskeiði er hins
vegar nauðsynlegt að gera
þátttakendum ljóst að vegna
lítillar eða engrar veiði í flestum
vötnum undanfarna áratugi
hefur ástand vatnanna gjör-
breyst. Það er ekki nóg að byrja
þar sem frá var horfið. Ef við
tökum sem dæmi vatn sem er
grunnt (1-3 metrar), en slík vötn
eru algeng hér á landi og hafa
verið lítið nýtt síðustu áratugi,
þá má benda á eftirfarandi
atriði: Hrygningarskilyrði fyrir
bleikju í slíku vatni eru yfirleitt
góð, en þó tiltölulega lítið af
ungfiski í vatninu. Hins vegarer
mikið af fiski svipaðrar stærðar,
fullorðnum fiski sem er orðinn
kynþroska en oftast litlum.
Yfirleitt er hámarksstærð slíkra
4. Á veturna eru sjaldan
vandamál við að halda vörunni
ferskri og oft er nóg að vitja um
annan hvern dag.
Þetta námskeið sem hér er í
gangi er því liður í nokkurs
konar þróunarstarfi og þessar
staðreyndir sem ég hef rakið hér
að framan eru forsendan fyrir
því að hægt verði að nytja íslensk
veiðivötn á skynsamlegan hátt í
framtíðinni. Þetta verkefni fékk
byr undir báða vængi með
svokölluðu Austfjarðaverkefni
1983. Það var Jón Kristjánsson
hjá Veiðimálastofnun sem hafði
veg og vanda af því og þar var
fyrst farið að kynna þessar
veiðiaðferðir fyrir bændum á
nýjan leik.
Hér í Skagafirði hefur útibú
Veiðimálastofnunar á Hólum,
sem ég stend fyrir, ásamt
Búnaðarsambandi Skagafjarð-
ar, unnið að því í sameiningu að
kynna þessar veiðiaðferðir og
koma veiðunum á. í vetur hafa
veiðar verið stundaðar í fimm
vötnum í Skagafirði af 10-12
bændum og ég leyfi mér að
fullyrða að í framtíðinni gætu
um 40 býli haft verulegar tekjur
af slíkum veiðum í Skagafirði
einum.
Ein meginforsendan fyrir
slíkum veiðum er að sjálfsögðu
sú, að nægur markaður sé fyrir
aflann og í vetur tókst okkur að
koma upp fiskmóttöku í
Hraðfrystihúsinu í Hofsósi, þar
sem bændurnir fá greidda
tryggingu upp í endanlegt
söluverð aflans þegar kaupend-
ur eru fengnir. Að því hefur
verið unnið í vetur og góðar
líkur á að markaður sé fyrir
aflann erlendis.
Ég áætla að hægt væri að veiða
um 500-1000 tonn árlega af
silungi úr íslenskum vötnum, en
sem stendur er ekki nema um
tíundi hluti þess veiddur nú.
Fjöldi þátttakenda á þessu
námskeiði er 20 og eru þeir
flestir af Austur- og Suðurlandi
og hafa viðkomandi búnaðar-
sambönd kostað þá á þetta
námskeið með örfáum undan-
tekningum. En þó Skagfirðingar
og Húnvetningar séu ekki
margir hér á námskeiðinu, þá
veit ég að áhugi er mikill fyrir
þessu hér á svæðinu og ég vil
geta þess í lokin að í sumar
verður Jón Sigurðsson frá
Búnaðarsambandinu á ferð um
sveitirnar og mun kenna þessar
veiðiaðferðir.”
Um leið og Feykir þakkar
Tuma Tómssyni greinargott
viðtal viljum við undirstrika það
sem kom fram, að Tumi er
starfsmaður Veiðimálastofnun-
ar íslands og hefur aðsetur á
Hólum í Hjaltadal. Hlutverk
hans þar er að veita ráðgjöf fyrir
svæðið er nær frá Hrútafirði í
vestri og Jökulsá á Fjöllum í
austri. Þeir sem vildu afla sér
frekari upplýsinga um þessi mál
er því bent á að hægt er að snúa
sér beint til Tuma með
fyrirspurnir að þessu lútandi.
Tumi sýnir hvemig ná má kvömum úr silungi til aldursgreiningar.
nýting, sérstaklega í vötnum
sem erfitt er að komast að.
I vötnum sem góðar sam-
göngur eru við, er vart verjandi
að nýta einungis ránfisk, enda
verður veiðin þannig ekki nema
litið brot af framleiðslugetu
vatnsins. Þar á að miða
möskvastærð neta við að þau
veiði best fisk sem er að verða
kynþroska í fyrsta sinn, þ.e.a.s.
þegar fer að draga úr vexti
fisksins. Þá er ránfiskijafnframt
hlíft að einhverju leyti. Veiðiálag
má vera verulegt og oft má, til að
byrja með, veiða 40-70 kg pr.
hektara. Þetta er meira en
ársframleiðsla. Fiskurinn er
hættur að vaxa og því er hér um
uppsafnaða framleiðslu að ræða.
Ef vel er veitt eykst fæðufram-
boðið, stofninn yngist upp og þá
Þátttakendur á námskeiðinu fletja silung undir leiðsögn Héðins Sverrissonar Mývetnings.
sem yfirleitt er ránfiskur, en þeir
hafa mikla yfirferð um vatnið og
eru því auðveiddir. Af þessum
sökum geta jafnvel net með
heldur smærri möskvum veitt
óeðlilega hátt hlutfall af urriða
og ránbleikju. Almennt er afli í
slík net góður í skamman tíma,
en síðan dregur mjög snögglega
úr honum. Afleiðingin verður
því að bleikju í vatninu fjölgar,
meðalstærð hennar verður
minni og veiði versnar. Aflinn
verður því lélegur; fáir fiskar og
smáir, þ.e. sömu einkenni og
þegar ofveitt er. Þetta hefur oft
gerst hjá okkur og villt okkur
sýn, og viðbrögðin eru nær
undantekningalaust að auka
friðun og jafnvel að sleppa
seiðum.
Sé um ofveiði að ræða, þá er
fiskurinn sem veiðist smár, en
ungur, þ.e. fiskur í örum vexti.
Eftir að veiddur hefur verið
stærsti fiskurinn í þéttsetnu
vatni, eins og oftast ergert,ersá
fiskur sem veiðist smár og
gamall. Slíkur fiskur þekkist á
því að hann er oft kynþroska,
sýktur af sníkjudýrum, ljós á
holdið og hausinn stór miðað við
búkinn. Þar sem vænn silungur
er verðmeiri en smár, auðveidd-
ari og geymist betur, má oft færa
rök að því að netaveiði með
stórum möskva á nokkurra ára
fresti geti verið skynsamleg
má veiða minna magn, oft 10-20
kg á hektara, en fiskurinn er þá
rauðari á holdið, minna sýktur
af sníkjudýrum og í betri
holdum. Á móti minnkandi afla
kemur því verðmeiri fiskur.
Umtalsverð veiði tryggir
áframhaldandi veiði
I vötnum þar sem hrygning-
arskilyrði og afkomumöguleik-
ar seiða eru góð, er eina úrræðið
til að viðhalda góðri veiði, jafnt í
net sem á stöng, að stunda
umtalsverða veiði í net eða með
öðrum stórvirkum aðferðum. Ef
það borgar sig að leyfa
stangveiði, er líklega best að
einskorða netaveiði við ákveðin
svæði í vatninu eða viðákveðinn
tíma. Dorgveiði upp um ís er
enn ekki almenn í landinu og því
er kjörið að stunda netaveiðar að
vetrinum. Vetrarveiðar hafa
einnig aðra kosti. Helsta þeirra
má telja:
1. Bændur hafa þá oft rúman
tíma til veiðanna.
2. Lítill fjármagnskostnaður
(bátur og utanborðsmótor er
dýr útbúnaður miðað við annað
sem þarf til veiðanna).
3. Veðurfar hefur tiltölulega
lítil áhrif á veiðarnar, netin
fyllast ekki af drullu og það fer
lítill tími í viðhald neta.
Ekki er allt sem sýnist
Netaveiði í þessum vötnum
getur oft gert vont verra ef menn
eru ekki kunnugir ástandi
vatnsins. Yfirleitt freistast menn
til að nota net með tiltölulega
stórum möskva. Þessi net veiða
nær einungis stærstu fiskana,
Tumi Tómason.
fiska í íslenskum vötnum á
bilinu 26-35 sm eða 150-400 g.
Meðalaldur þeirra í slíkum
vötnum getur verið 10-15 ár. í
vötnunum er því mikið af
fullorðnum fiski, sem vex lítið en
nýliðun er haldið niðri með
samkeppni og afráni. Mestur
hluti framleiðslugetu slíkra
vatna fer í að viðhalda
fullorðnum fiski og íframleiðslu
hrogna og svila sem litlu skila.