Vestfirska fréttablaðið - 05.04.1995, Blaðsíða 9

VEvSTFIRSKA
Miðvikudagur 5. apríl 1995 9
FRÉTTABLAÐIÐ f
Úr skaflinum
Annar pistill að vestan
eftir Þorstein Antonsson rithöfund
Eg er kominn heim í
skaflinn á ný, bíllaus og
skóflulaus. Úti geisar veðr-
ið; bylurinn grár eins og ó-
teljandi mánudagar norðan
af heimskauti.
í gær barst ein illviðris-
spáin enn. Ég vildi suður
þar sem helmingur fjöl-
skyldunnar hefur dvalið
undanfarið, við feðgar eftir i
skaflinum. Ég átti að hafa
daginn til að komast, sam-
kvæmt spánni, og þar sem
ég hafði fengið nóg af
skakstrinum í flugvélinni af-
réð ég, eftir að hafa kynnt
mér færðina, að fara suður
á bílnum um Djúp og alla
leið ef við ætti; ella bara
snúa við og gera úr þessu
fyrsta bíltúrinn þarna suður-
eftir í vetur. Það átti að vera
bjartviðri og léttara þegar
kæmi fram á daginn, en
svo að hvessa. Samkvæmt
upplýsingum Vegagerðar-
innar voru moksturstæki að
verki hér og þar á leiðinni
um Steingrímsfjarðarheiði
suður á hringveginn.
Já, ég vildi komast suður
og þó ekki væri nema að
sjá aðra skafla, í öðrum
byggðarlögum. Tilhugsunin
um að fergjast inni einu
sinni enn var óþolandi.
Hér fyrir vestan flækja
menn ekki málin fremur en
færin. Til er rétt aðferð og
röng, álíta heimamenn hér í
Skutulsfirði ef dæma má af
framferði þeirra. Ef þú ferð
rétt að er það ekki umtals-
vert. Farirðu rangt að sit-
urðu uppi með afleiðingarn-
ar, og þær eru þitt mál. Hér
er ekkert nema lífsbarátta;
engin skemmtun utan
hennar nema menn séu frá-
vita, sem hendir suma
hinna yngri tvisvar í viku
nokkrar klukkustundir í
senn um helgar. Ef þú kem-
ur vestur og vilt sjá Vest-
firðinga skemmta sér, þá
farðu ekki í Sjallann eða
Krúsina. Haltu þig úti á
götu um tólfleytið á helginni
og hlustaðu.
Ég var orðinn leiður á að
sitja fastur í skaflinum enda
ekki heimamaður að upp-
runa. Og myndi áreiðanlega
flækja færin ef ég hefði þau
í höndum. Við ókum í bæ-
inn með páfagaukana og
þegar þeir voru komnir í
vistina, þá var vélin farin.
Að aka er líka miklu
skemmtilegra en fljúga. Nú
í illviðrinu daginn eftir ætti
ég að hugsa um allt fremur
en þessa ferð. Samkvæmt
kenningunni er heimurinn á
Óseyri við Axlarfjörð, það
er Bolungarvík, og hvað
sagði ekki Vestfirðingurinn
Bertrand Russell í ævisögu
sinni: „Lífið er hryllingur, al-
ger hryllingur, farðu og
njóttu þess!“ Hvað sem
skáldum og heimspeking-
um líður þá er ég ekki Vest-
firðingur. Ég vildi suður.
Ég ók á þremur tímum í
syðsta fjörðinn við Djúpið
vestanvert, þann sem ber
heitið ísafjörður, í bjartviðri,
jafnvel sólskini. Þar voru
vegstálin hærri en annars
staðar á leiðinni og það
kom mér á óvart þvi ég átti
von á minni snjó eftir því
sem sunnar drægi. Ég varð
fljótlega var við að yfir heið-
arsporðinn inn af Djúpbotn-
inum lá brúnn strókur eins
og sandbylur væri, en ann-
ars var fallegt og friðsælt
umhorfs í þessum firði sem
ég hef jafnan kunnað betur
við en aðra firði á svæðinu.
Snjóslæður glitruðu hér í
vegbrúnunum og ég gerði
mér ekki grein fyrir að þar
var hið sama á ferð og olli
mekkinum á heiðinni. Ég
hafði ekið framhjá sex
moksturstækjum það sem
af var en á heiðarsporðin-
um sneri ég framhjóladrif-
inni Samörunni við fremur
en bíða í skafli eftir að
moksturtæki ætti leið þar
um. Vegurinn upp á heiðina
var að fyllast af foki barma í
milli.
Austrið var svart en æ,
það hefur verið það lengi.
Snjórinn er allsstaðar hvítur
og hreinn eins og sakleysið
sjálft. Þó ég skreppi nú
suður í firði eins og aðrir,
hugsaði ég á suðreftirleið-
inni. í Djúpmannabúð, —ók
fram hjá veitingaskálanum,
því sem upp úr snjónum
stóð. Á hurðinni var miði
sem á stóð: Lokað 15.
september. í Reykjanesi
voru bensíndælurnar eins
og þúfur undir segli, skóla-
byggingin í eyði, engin
merki um mannaferðir.
Klökugir hamrar við veginn
minna á pípuorgel sem mál-
að hefur verið skærblátt. Nú
var lag, vegurinn harðskaf-
inn og sléttari en að sumar-
lagi. Fáir á ferli. Að aka um
snjógeilarnar er eins og
bobbsleðaakstur eða rússí-
bani.
Ökumaður á þessari leið
ekur ekki um fjallvegi að
vetrarlagi heldur meðfram
sjó, — u.þ.b. tvöhundruð
kílómetra leið. í sumum
stærri fjarðanna er engin
byggð, í öðrum stakur bær
sem reynist í eyði. Á allri
leiðinni um firðina og suður
á heiði eru kannski tíu bæir;
útlitið blekkir þar sem ekið
er með sjó, en eyðileikinn er
hinn sami og inni á hálend-
inu.
Sumstaðar var snjóstálið
einhverjum metrum hærra
en bíllinn; glampandi hvítt á
báða bóga og glampaði á
stikurnar neðst. Hvernig
fara þeir á moksturstækjun-
um að því að skera utan af
þeim án þess að eyðileggja
þær? Vetrarlandslagið er
framandi og þegar veður
tekur að spillast með þeim
hætti sem það gerði í gær
er það ennþá framandlegra.
Á leiðinni til baka um ísa-
fjörðinn steig skafrenningur
upp af skaflbrúnunum eins
og reykur og í geilunum
steypti hann sér yfir bílinn
eins og illir andar. Svo
komu langir kaflar svo að
allt var með felldu; rétt eins
og ekið hefði verið um
stöku álagabletti með þess-
um afleiðingum.
En litlu sunnan við Ögur
var vegurinn fullur af foki
brúna í milli. í rokinu úti sá
hér hvergi til bæjar en
framundan sá grilla í rauð
Ijós í kófinu. Ég paufaðist
gegnum ófærðina eins og
um mjúkan fjörusand og
kom að konu undir stýri, að
Súbarú-skutbíl, tveimur
krökkum að ýta við aðstæð-
ur sem hæfðu traktor af
stærri gerðinni. Ég sá nú
heim að Ögri þaðan sem ég
stóð, nokkur hús á strjálingi
við víkina og kirkju. Litlu
síðar var ég kominn í
þokkalegri veðurskilyrði
handan við skaflinn, fór
heim að þeim bænum sem
næstur var og fékk þaðan
og af öðrum fjær aðstoð til
að ná bílunum heim að bæ.
Þriðji bíllinn var þá kominn í
skaflinn, þessi á suðurleið
— bóndi á heimleið úr ísa-
fjarðarkaupstað sem sagði
veginn færan það sem af
var ferð hans. Eftir að Ijóst
varð að snjóblásari var í
Hestfirði á norðurleið og að
þaðan myndi koma vega-
gerðarbíll á móti okkur
héldum við áfram á bílunum
tveimur.
Vegurinn var greiðfær
eins og á suðreftirleiðinni.
Rétt ofan við veginn stóð
bær á einum stað, litið
meira en þak úr fönninni og
ofan við bæinn var strákur
að leika sér á vélsleða. Ég
treysti því ekki að bensínið
myndi endast, það hafði
eyðst helmingi hraðar en ég
hafði búist við, og ég ók út í
kantinn. Annað framhjólið
sökk og bíllinn lagðist á öx-
ulinn. Upprunalegur veg-
kantur og sá fyrirliggjandi
voru ekki á sama stað.
Ég fékk lögg af tunnu við
veginn, reyndi að moka frá
hjólinu sem ekkert gagn
gerði. Allar vélar á bænum
voru undir fönn nema
vélsleðinn. Að lítilli stundu
liðinni kom bíll á suðurleið
sem kippti mínum upp á
vegbrúnina. Ég var kominn í
næsta fjörð þegar ég upp-
götvaði að skóflan hafði
orðið eftir.
Eitt leiðir af öðru. Það var
mjög tekið að dimma og
skafrenningurinn hafði auk-
ist þegar ég ók fram á snjó-
plóginn utarlega í Hestfirði,
skammt fyrir neðan hálsinn.
Vegagerðarbíllinn hafði þá
haldið sig á eftir okkur um
hríð. Tilsýndar var strókur-
inn upp af blásaranum eins
og úr brotnum brunahana.
Vegagerðarbillinn stað-
næmdist við snjóplóginn en
ég hélt viðstöðulaust áfram
og komst með herkjum
gegnum snjódrögin upp á
hálsinn. Vegurinn er allstað-
ar góður á þessum slóðum,
hvergi glæfralegur. Ofan af
hálsinum sá niður í Seyðis-
fjörð, frosinn eins og aðra
firði á þessum slóðum. Yst
á Kambsnesinu þar norður
af festi ég bílinn. Þá var
komið myrkur og tekið að
snjóa. Hiti var um frostmark
og snjórinn hlóðst á bílrúð-
urnar. Ég sá um stund glóra
í afturljós bílsins sem á und-
an mér hafði verið, svo
hurfu þau. Við biðum í hálf-
tíma. Upp af var múli sem
ég fremur vissi af en sá og
á hinn veginn myrkt úthafið.
Svo birtist snjóplógurinn
eins og fljúgandi furðuhlut-
ur. Silaðist nær með hvin
sem fór hækkandi. Vega-
gerðarbíllinn á eftir. Ég fór
út og átti erfitt með að fóta
mig í rokinu. í glerhúsi hátt
ofan við veginn sat maður-
inn umvafinn Ijósum eins og
yfirnáttúrleg vera. Hann
sveigði umsvifalaust niður
fyrir bílinn og sama gilti um
þá sem á eftir komu. Ég fór
þá inn í minn bíl. Maður
snarast út úr fremri bilnum,
kom taug fyrir í milli á ör-
skotsstund og hvarf. Skafl-
inn var mjór en brattur og
nærri jafnharðan og bíllinn
var laus kom maðurinn á
ný, leysti taugina og hvarf á
ný. Pallbíllinn tók að fjar-
lægjast.
Veðrið hafði versnað og
nú hlóðst blautur snjórinn
svo á framrúðuna að þurrk-
an hætti að hafa við. Ég fór
út, skóf rúðuna, ók af stað
á eftir stórum afturljósum.
Lenti í fölskum vegkanti og í
þetta skiptið missti ég allt
skyn á hvað var hvað, veg-
ur, myrkur, hríð, bílljós, eða
hvort flug snjóflykranna
stafaði af vindi eða hreyf-
ingu bílsins. Já, ég fann
jafnvel ekki hvort hann var á
hreyfingu eða kyrrstæður
og ekkert fyrr en hann var á
niðurleið. Ég sveigði þá
samsíða veginum og bíllinn
tók að halla. Allt var kvikt,
bæði undir og yfir. Ég var
gegnblautur og dofinn eftir
útiveruna. Fann að bíllinn
var á hreyfingu fram á við
og plægði upp snjó og dró
með herkjum fæturna af
fótstigi og bensíngjöf. Skildi
að bylgjuhreyfingar bílsins
stöfuðu af vindinum. Ég sá
slétta fönnina framundan
og til hliðar og að nokkur
spölur var í brúnina. Og
sortann þar handan við.
Ég kveikti Ijós í bílnum og
keilurnar að framanverðu
lýstu afkáralega út í myrkrið
og hríðina. Drengurinn var í
aftursætinu, hafði lagt sig
meðan við biðum og verið
hinn rólegasti þangað til nú
að hann sýndi hræðslu-
merki. Ég fékk hann yfir til
mín, efins um hvort bíllinn
héldist á hjólunum. Við bið-
um uns vegagerðarbílnum
var snúið við og hann stað-
næmdist ofan við vegkant-
inn. Ég fór út en varð ekki
var við lífsmark í myrkum
bílnum. Veðrið hrifsaði af
mér húfuna um leið og ég
kom út úr bílnum og nú hélt
ég svo fast sem ég gat í
hálan gallaklæddan hand-
legg drengsins og tók mið
af bílnum ofan við vegbrún-
ina og lét vindinn feykja
okkur á bílinn frekar en ég
hafi klifrað upp á vegkant-
inn, greip í Ijóskastara sem
stóð út úr hlið pallbílsins og
hékk á honum meðan ég
var að koma drengnum inn.
Svo var ég kominn inn í aft-
ursætið og hann inn fyrir
mig. Ég sá fyrir mér svart
fjallið, myrka leið upp fannir
að hömrum — sé það fyrir
mér nú. Ef ég hefði misst
hann —
Það skilur enginn nema
taka á því hvernig það er að
vera gjörsamlega á valdi
náttúruaflanna. — Við erum
hræddir um að komi snjó-
flóð úr múlanum, sagði
annar mannanna, benti ská-
hallt upp í loftið og síðan á
Ijóskúluna sem virtist
sveima utan vegar og mér
skildist að var bíllinn minn,
— auk þess er til lítils að
reyna að draga hann upp
núna. Og nú var ekið af
stað. Litlu síðar benti
drengurinn mér á Ijósin í
Súðavík handan fjarðar.
Mér sýndust þau mörg og
fyrirferðarmikil.
Og það var ekinn lestar-
gangurinn klukkustund eftir
klukkustund þá leið sem við
höfðum áður farið á korteri
eða tuttugu mínútum í bjart-
viðri fyrr um daginn. Bíllinn
sem á undan okkar hafði
verið bættist í þessa lest
spölkorn frá þeim stað þar
sem ég missti minn út af
veginum. Vegurinn var allur
kominn undir snjó sem
blásarinn ruddi. Vindurinn
splundraði stróknum jafn-
harðan og hann kom úr
stútnum. Hvergi annað við-
mið en tveir sterkir Ijóskast-
arar aftan á blásaranum.
Inni var hlýtt, Ijós frá mæla-
borðinu og sjálflýsandi
tökkum bílasímans sem á
því hékk. Hraðmæltir, jafn-
lyntir, gamansamir, þeir
menn sem frammi (sátu og
vafalaust líka hinir sem við
þátöluðu í símann. Niður
undir Holtahverfinu var
þvaga af bílum í skafli. Ann-
ar þeirra sem frammi í sátu
hafði þá hirt bíl í vegkantin-
um á leiðinni og skíldi hann
nú eftir á þessum stað, til
hliðar. Þeir kipptu öðrum úr
skaflinum og héldu svo á-
fram.
Og heim komumst við
feðgar litlu eftir tólf þessa
nótt, bíllausir og skóflulaus-
ir, en vel á okkur komnir eft-
ir hitann í pallbilnum. Ég
minnist orða sálfræðingsins
í sjónvarpsfréttunum kvöld-
ið áður um kennaraverkfall
og afleiðingar þess fyrir
börnin sem nú hefðu ekkert
við að vera annað en sjón-
varpsgláp. Ég kom drengn-
um þó frá sjónvarpinu.
— They shoot horses,
don't they?